Hakimiyyətin transformasiyası: gerçəkliklər

***

-Zərdüşt bəy, son vaxtlar hakimiyyətin, konkret prezidentin bəzi addımları ictimaiyyətin çoxluğu tərəfindən təqdirəlayiq qiymətləndirilir. Və belə fikirlər var ki, hakimiyyət açılıma gedir. Siz nə düşünürsünüz? Həqiqətənmi hakimiyyət xalqla açılıma gedir?

-Açılım odur ki, qanun layihələri əsasında vətəndaşların öz fəaliyyətini, o dövlətə sahibliyini, seçib-seçilmək hüququnun həyata keçirilməsini təmin etsin. Yuxarıdan hansısa bir islahat keçirməklə çox çətin ki nəsə alınsın. Rusiyanın tarixi yuxarıdan başlayan islahatlarla doludur. İvan Qroznı, II Aleksandr, Böyük Pyotr, I Nikolay hamısı belə yuxarıdan islahatlar aparıb. Sonu nə olurdu? Qiyam, üsyan, inqilab, qan və.s. Axırda yenə heç bir nəticə alınmırdı. Hər hansısa bir islahat mütləq gərək aşağıdan dəstək alsın, xalq cəlb olunsun. Xalqın cəlb olunmasını hakimiyyət istəmir. Ona görə ki, xalqa bir balaca söz hüququ versələr, birinci deyəcək ki, bəsdir oğurladın. Bu isə hakim zümrə üçün məqbul bir şey deyil. Ona görə yuxarıdan hiddəti bir balaca azaltmaq üçün, öz hakimiyyətini uzatmaq üçün hansısa aşkar addımlara gedirlər. Bəzən Qərbin təzyiqini azaltmaq üçün belə addımlar atırlar. Bu son addımlar da Qərbin istəyi ilə həyata keçirilir. Indi nə isə etməyə çalışırlar. Çalışırlar ki, mümkün qədər çox faydalansınlar.

-Hakimiyyətin son addımlarını Mehman Hüseynov üçün aparılmış aksiya, müxalifətin 19 yanvar mitinqi ilə əlaqələndirənlər var. Sizcə, həqiqətənmi hakimiyyət bu hadisələrə görə mümkün qədər yumşaq addımlar atmağa çalışır?

-Əvvəla onu deyək ki, Mehman Hüseynovun barəsində qaldırılmış ikinci saxta cinayət işinin aradan qaldırılması əsasən Qərbin sərt təpkisindən sonra həyata keçdi. 19 yanvar mitinqinə gəldikdə isə deyək ki, ora 7-8 min adam gəlmişdi. "Məhsul" stadionu dolmuşdu. Həmin kütlənin siyasi proseslərə təsir etmək imkanı nədən ibarətdir? Nə üçün hakimiyyət o 7-8 min adamdan qorxmalı idi ? Nəzərə alaq ki, onların içərisində xeyli sayda hakimiyyətin xəfiyyələri, mülki geyimli polislər var idi. Və "Mehman Hüseynova azadlıq!" şüarı məntiqli idi, amma digər şüarların hansı gerçək şüarlar idi. O şüarların hansısa birinin həyata keçirilməsi həmin o insanların marağında idi? Mənim yadımddır ki, biz 1988-1989-cu illərdə "Azadlıq" meydanında 70-80 minlik mitinqlər keçirirdik. Onların təsiri olurdu. Çünki ümumi ittifaqda proses gedirdi. Üstəlik SSRİ-nin dağılmasında böyük xarici qüvvələr vardı. Onlar dəstəkləyirdilər. Üstəlik, mafiya daxilində şıdırğı mübarizə gedirdi. Hakimiyyəti devirib, özləri hakimiyyətə can atırdılar. Onda bu amillər vardı. İndi hansı amillər var? Hakimiyyətdə mütəşəkkil tayfa əyləşib. Tayfaların yeri müəyyənləşib. Naxçıvanlılar və ermənistanlılar. İndi kiminsə payını azaldıblar, narazı salıblar. Amma hakimiyyətdə nə Mütəllibovdur, nə də Vəzirovdur. İlham Əliyev Azərbaycan kimi böyük qəniməti əlindən vermək istəmir. Mitinq yaxşı şeydir. Amma heç olmasa başqaları üçün, Azərbaycan üçün, xalq üçün bir balaca real addımlar ataydılar. Birinci addım, ləkələnmiş, hakimiyyətlə əməkdaşlığa getmiş insanlardan xilas olmaq lazımdır. Yarıtmaz, rüşvətə, xəyanətə bulaşmış ünsürlərdən təmizlənmək lazımdır. Nəhayət, hansısa bir gün hakimiyyəti tamamilə formalaşdırmaq lazımdır. Həqiqətən demokratik, hüquqi prosedurlarla məşğul olmaq lazımdır. 16-17 ildir müşahidə edirəm. Müxalifət indiyə qədər heç bir seçkiyə hazır olmayıb. Tam xam, boğazdan yuxarı iddialarla, hazırlıqsız gediblər. Seçkiyə göndərdiyi kadrların seçki biliyi sıfır dərəcəsində olub. Özlərinə təskinlik verirlər ki, biz mitinq keçirdik, hökumət də qorxdu, geri çəkildi. Hökumətin öz siyasəti mühümdür və qətiyyəti möhkəmdir ki, Azərbaycanı əldən vermək istəmir. Neft gəlir, qaz gəlir, hər şeydən pul qazanırlar. Hər şey onların əllərindədir. Bank, sənaye, hamısı əllərindədir. Müxalifət hansı bazaya, hansı maliyyəyə, hansı zəkaya söykənib bu hakimiyyətə meydan sulayır? Bu hakimiyyət zəifdir, yarıtmazdır. Amma onu üstələmək üçün onda olmayan amillərdən istifadə etmək lazımdır. Onda olmayan amillər isə zəka, xalqa sədaqətdir. Mən bunları da ənənəvi müxalifətdə görmürəm.

-Belə fikirlər də var ki, hakimiyyət yeni bir seçkiyə hazırlaşır. Yazılanlara inansaq, yaxın vaxtlarda növbədənkənar parlament seçkiləri keçirilə bilər. Və hakimiyyət də bu səbəbdən elektorat toplamaq və nüfuz qazanmaq üçün bu addımları atır. Bu versiya məntiqəuyğundurmu? Yeni seçki keçirilə bilərmi?

-Son 30 ildə, 1993-cü ildən, Heydər Əliyev hakimiyyətə gəldikdən sonra ardıcıl olaraq, müntəzəm olaraq vətəndaş hüquqları məhdudlaşdırılan, bütün iradələrini bir şəxsin iradəsinə tabe edən hakimiyyət avtoritarizmdən totalitarizmə keçid nöqtəsinə çatıb. Nə baş verir ki, onlar birdən-birə qorxurlar və xalqla seçki mühitinə başlamaq istəyirlər? Kim deyir ki, hansısa möcüzə baş verib, onlar ədalətli və şəffaf seçki keçirəcəklər? Burada həqiqətən seçicilərin rəyi nəzərə alınacaq? Bu zaman ehtiyac olar ki, xalqın etimadını və inamını qazansınlar. Əsla. Prezident Administrasiyasında müsabiqə keçiriləcək. Bütün namizədlərin siyahısı ötürüləcək prezidentə. Ən azı 50 faizi, bəlkə də 70 faizi sədaqətini sübut etmiş adamlar olacaq. Qalan namizədlər də bir-bir müzakirə olunacaq. Həmin şəxslər də öz tamahkarlığı ilə, savadsızlığı ilə sədaqətini sübut etməyə çalışacaq. Ən yaxşı halda məsuliyyətini dərk edəcək. Hər hansı bir deputat o siyahıdan seçilsə, nə vaxtsa istədiyi mövqeni sərgiləsə, qarşı çıxsa, Hüseyn Abdullayevin taleyi göz qabağındadır. Başına nə oyun gətirdilər? Hazırda həbsdədir.

-Prezidentin addımlarını hakimiyyətdaxili fikir ayrılıqları ilə əlaqələndirənlər də var. Belə fikirlər var ki, prezident özünü təşəbbüskar lider kimi, bu qruplaşmaların rəqabətinə təsir edə biləcək tərəf kimi göstərməyə çalışır. Həm də vəziyyətdən asılı olaraq xalqın dayağına ehtiyac duyur. Həqiqətənmi hakimiyyətdaxili qruplaşmalar arasında fikir ayrılıqları mövcuddur və bu söhbətlər hətta çevrələrdən kənara yansıya bilir?

-Hakimiyyət daxilində yalnız xalq naminə basıb yeyənlər, kimə hansı pay düşür, bu barədə fikir ayrılığı yaranıb. Digər sahələrdə fikir ayrılığı yoxdur. Pay bölgüsü sahəsində fikir ayrılığı tamamilə təbiidir. Istənilən dövlətdə belə şeylər baş verir. Amma ideoloji doktrinası olmayan yalnız və yalnız cəbr alətləri dövlətindən istifadə edir. Dövlət aparatı İlham Əliyevin əmrlərinə tabedir. Ola bilsin ki, hansısa nazir itaətdən çıxsın. Amma onların başının üstündə başqa ağa var. Amma onlar da İlham Əliyev kimi mülayim dövlət başçısını hansısa naməlum bir şəxsə dəyişmək istəyərmi? Hesab etmirəm.

- Tam olaraq siyasi transformasiyanı hansı halda görmək mümkündür? Və ya bunu yaxın vaxtlarda görə biləcəyikmi? Yoxsa, bəzi analitiklərin fikrinə görə, son addımlar interpretasiyadır və qısa dövrdən sonra hər şey əvvəlki vəziyyətinə geri dönəcək?

-Transformasiya üçün, demokratik dəyişikliklər üçün bir yol görürəm. O da təşkilatlanmış xalq, hansısa bir güclü partiya istəyinə çatır. Onda siyasi transformasiyadan danışmaq olar. Məsələn, Gürcüstanda Saakaşvili Tbilisidə mer idi. Şəhər Dumasının sədri idi. Parlamentə keçirilən seçkilərdə onun partiyası xeyli səs toplamışdı. Ermənistanda isə Qarabağ klanından Yerevan klanı boğaza yığılmışdı. Orada küçə aksiyaları başlayanda ictimai- siyasi şəxslər hamısı deyirdilər ki, bu xalqın etirazını yatırdaq. Və onlar Serj Sarkisyana dedilər ki, biz sənin zor işlətmək siyasətini müdafiə etmirik. Ondan sonra Serj Sarkisyan xalqa dedi ki, mən yanılmışam, Nikol Paşinyan haqlıdır, mən gedirəm. Bizdə belə şey mümkün deyil. Nikol Paşinyan 1 aya yaxın Ermənistanın kənd, şəhərlərini piyada gəzdi. Bizdə kimsə öz dəstəsi ilə piyada kənd-şəhərləri gəzə bilərmi? Həmin piyada yürüşü canlı yayımlana bilərmi? Onu dərhal götürüb yox edərlər. Mümkün deyil. Azərbaycanın hakim zümrəsi qat-qat amansız və sərtdir.