Rusiya təqdimatı

Təqdimat-1 dən sonra Əliyevanın bu səfərini Təqdimat-2 də adlandırmaq olar. Parisin daimi qonağı - Azərbaycanın birinci ledisi, bu ilin martında indi artıq birinci vitse-prezident vəzifəsində qeyri-müəyyən statuslu səfərlə Paris elitasının rəğbətini qazanmağa getmişdi, baxmayaraq ki, prezident Makrondan başqa, Fransanın hakimiyyət institutlarının başçıları ilə danışıqlar səfər dövlət  statuslu kimi xarakterizə edilmişdir. Ən azından, fransız diplomatlar belə hesab edir.

Mehribanın dövlət nərdivanlarında sürətlənən irəliləyişini diqqətə alaraq, Paris, indi isə Moskva Azərbaycan dövlətinin ikinci şəxsinə yaxından maraq göstərir.

Diplomatik kuluarlarda onun təkcə qlamur şarmı ilə deyil, həm də şərq zəkası ilə Parisi fəth etməyə müvəffəq olduğu danışılır.

Moskvanı da fəth edə biləcəkmi? Bu, daha çox ritorik sualdır. Postsovet məkanında nüfuzuna görə bənzəri olmayan prezident Vladimir Putin avqustun 26-da Azərbaycanın birinci ledisini ad günü münasibəti ilə təbrik edərək, fəth edilmiş fransızları belə təəccübləndirib, onu bərabər tərəflərin dialoquna qədər yüksəldib: “Siz yüksək dövlət vəzifələrində çoxillik fəaliyyətinizlə həmvətənləriniz arasında layiq olduğunuz hörmət və böyük beynəlxalq nüfuz qazanmısınız.

Sizi Rusiyanın böyük dostu, dövlətlərimiz arasında strateji tərəfdaşlıq münasibətlərinin möhkəmlənməsinin prinsipial tərəfdarı kimi tanıyırıq. Əminəm ki, bu münasibətlər Rusiya və Azərbaycan xalqlarının mənafeyi naminə, regional sabitliyin və təhlükəsizliyin möhkəmlənməsi maraqlarına uyğun olaraq bundan sonra da məhsuldar şəkildə inkişaf edəcək”.

Faktiki olaraq, bu mesajı Azərbaycanda 1 nömrəli şəxsin silahdaşı və real varisi kimi dialoqa dəvət kimi qiymətləndirmək olardı.

Bu dialoqda Kremli ən çox aşağıdakı məsələlər maraqlandırır:

1. RF-nin üstünlüyə malik olduğu xarici ticarətin mütləq artımını ehtiva edən ticari-iqtisadi əlaqələrin gələcək inkişafı.

2. Hər bir tərəfdən təxmini 4 mlrd. dollarlıq paritetə nail olmaq üçün Azərbaycanın Rusiya iqtisadiyyatına investisiyalarının 3 mlrd. dollardan çox artırılması.

3. Qafqaz regionunda RF-nin maraqlarının nəzərə alınmasını nəzərdə tutan strateji tərəfdaşlığın davam etdirilməsi.

4. Azərbaycanda Rusiyanın mədəni (kommunikativ) təsirinin möhkəmləndirilməsi.

Medvedevlə görüş göstərdi ki, Əliyeva Moskvaya Kremlin qoyduğu sualların cavablarını əhatə edən ev tədarükü ilə gəlib. Onun sözlərindən:

1. İkitərəfli ticarət və Rusiya və Azərbaycanın qarşılıqlı investisiya göstəriciləri nikbinlik yaradır, amma inkişaf üçün potensial da var.

2. “Göstəricilərə baxsaq, onlar böyük nikbinlik doğurur. Biz hər il artım qeyd edirik, əmtəə dövriyyəsi artır. Ötən il 19 faiz artım olub və 2,6 milyard ABŞ dolları təşkil edib. Bu ilin 9 ayında isə artım 24 faizə çatıb. Yəni, bu göstəricilər olduqca nikbindir. Qarşılıqlı sərmayə qoyuluşu artır. Azərbaycan iqtisadiyyatına yatırılan Rusiya sərmayələrinin həcmi 4,9 milyard dollardır, Azərbaycan Rusiyaya 1,2 milyard dollar sərmayə qoyub. Mühüm olan odur ki, hökumətlərarası komissiyanın təhlilinə görə, bu potensialdan tam şəkildə istifadə edilməyib, daha 2-3 dəfə artım mümkündür”.

İqtisadi əməkdaşlıq ikitərəfli gündəliyin mühüm komponentlərindən biri olaraq qalır. Rusiya Azərbaycanın əsas ticarət tərəfdaşlarından biridir, qeyri-neft məhsullarının idxalına görə isə birinci yeri tutur.

3. Azərbaycan Rusiya ilə qarşılıqlı münasibətlərə müstəsna əhəmiyyət verir, iki ölkəni möhkəm və qədim dostluq və qonşuluq ənənələri birləşdirir, bu gün isə ikitərəfli münasibətlər strateji tərəfdaşlıq kimi səciyyələndirilir. Rusiya və Azərbaycanın regionlararası əməkdaşlığı ikitərəfli əlaqələrin mühüm tərkib hissəsidir.

4. “Azərbaycanda rus dilinə və rus mədəniyyətinə böyük hörmətlə yanaşırlar. Bizim ölkəmizdə rus dilində təhsil tam şəkildə qorunub saxlanılıb, 338 məktəbdə tədris rus dilində aparılır, 14 ali məktəbdə rus dilində bölmələr var, 50 məktəbdə Təhsil Nazirliyinin rus dilinin intensiv tədrisi pilot layihəsi uğurla həyata keçirilir”, deyən Əliyeva bütün istiqamətlərdə əməkdaşlığın gələcəkdə də inkişaf etdiriləcəyinə ümid bəslədiyini qeyd edib.

Amma, Medvedevin sözləri ilə desək, “iqtisadiyyatda da, digər sahələrdə də ikitərəfli əlaqələrdəki mühüm problemlər” kadr arxasında qalıb. Rusiya tərəfi onların mahiyyətini açıqlamayıb, amma Şimaldakı qonşunun Cənubdakı qonşusunun Qərbdəki qonşusu ilə yaxınlaşmasına qısqanc münasibətini, hərbi-texniki əməkdaşlığın səviyyəsindən narazılığı və s. təxmin etmək olar.

Rusiya elit və məişət səviyyələrində sovet əlaqələrinin qalması ilə əlaqədar Azərbaycanda daxili siyasi proseslərdə mühüm rol oynayır. Və müstəqillik illərindən göründüyü kimi, daxili siyasi proseslərin və döyüşlərin iştirakçıları üçün onun mövqeyi və dəstəyi əhəmiyyətli olub.

Bu nöqteyi-nəzərdən Əliyevanın hakimiyyət olimpinde daha da möhkəmlənməsi üçün Moskvanın mövqeyi və dəstəyi onun üçün həlledicidir.

Fransa təqdimatı mövzusuna qayıtsaq, həmin vaxt Azərbaycanın birinci şəxsləri üçün bu cür səfərlərin əhəmiyyətini qeyd etdiyimizi xatırlatmaq yerinə düşərdi. Bu, geosiyasi mərkəzlərin beynəlxalq dəstəyini qazanmaq istəyi ilə diqtə olunmuşdu.

Mehriban Əliyeva dövlətdə birinci şəxs deyil, amma daxili siyasi həyata artan təsirini nəzərə alsaq, artıq ikinci şəxs də deyil. Təqdimat-3 baş tutarsa, bu təsirin daha da artması perspektivi var. Amma bunun üçün ən azından demokratiya sahəsində dəyişikliklərə müsbət təkan vermək lazım gələcək, onlar bu yaxınlarda hər iki ölkə üçün əhəmiyyət kəsb edən “Əsrin Müqaviləsi”nin 25 illiyinin qeyd edildiyi Vaşinqtona yol aça bilər.