Media-icmal 08.08.18

Dövlət başçısı İlham Əliyevin xarici səfərlərinin mahiyyəti, gömrük rəsmiləşdirilməsində yığım haqlarının bahalaşdırılrması, Azərbaycanın ticarət tərəfdaşlarının mili valyutalarının ucuzlaşması prosesinin manata mümkün təsiri və s. bugünki medianın aparıcı mövzularındandır...

Beynəlxalq münasibətlərin fəal aktoru - Azərbaycan

"Azərbaycan" qəzeti "Azərbaycan beynəlxalq münasibətlərin fəal aktoruna çevrilib" sərlövhəli məqalədə dövlət başçısı İlham Əliyevin xarici səfərlərini və onun mahiyyətini dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, Azərbaycan beynəlxalq hüququn norma və prinsiplərinə əsaslanan, çoxşaxəli xarici siyasət həyata keçirir və dövlətlərin suverenliyi, ərazi bütövlüyü və daxili işlərinə qarışmamaq bu siyasətin əsas prinsipləridir: "Azərbaycanın dünya siyasətində əsas söz sahibi olan bütün ölkələrlə, eləcə də beynəlxalq təşkilatlarla əlaqələrini daha da inkişaf etdirməsi, sülh, sabitlik və iqtisadi əməkdaşlıq təşəbbüslərini fəal şəkildə dəstəkləməsi artıq bir reallıqdır. Bütün bunlar Azərbaycanın xarici siyasətinin kifayət qədər geniş, düşünülmüş və çoxşaxəli olduğunu göstərir".

Yazı müəllifi deyir ki, milli və dövlətçilik maraqlarına cavab verən xarici siyasət strategiyasının əsas istiqamətlərini ulu öndər Heydər Əliyev müəyyən edib: "Dövlət müstəqilliyini qorumaq və möhkəmləndirmək, milli təhlükəsizlik, dövlətçilik maraqlarını təmin etmək və bunu beynəlxalq təhlükəsizlik sistemi ilə bağlamaq bu kursun əsas vəzifəsidir".

Müəllif deyir ki, prezident İlham Əliyevin də həyata keçirdiyi müstəqil xarici siyasət məhz bu əsaslar üzərində qurulub, ölkənin beynəlxalq münasibətlər sistemində yeri daha da möhkəmlənib: "Bütün bunlar diplomatik reallıqlar fonunda respublikanın imicini xeyli yüksəldib. Dövlət başçısının hər bir xarici səfəri Azərbaycanın ayrı-ayrı dövlətlərlə, təşkilatlarla ikitərəfli və çoxtərəfli əlaqələrinin daha da genişlənməsinə təkan verib".

Məqalə müəllifi deyir ki, son 7 ay da xarici siyasət prioritetlərinin reallaşdırılması baxımından uğurlu olub, bu müddətdə prezident İ.Əliyevin 7 ayda xarici səfərləri dövlətin və xalqın maraqlarına layiqincə xidmət etdiyini göstərir, hər bir səfər ayrı-ayrı dövlətlərlə və təşkilatlarla iki və çoxtərəfli əlaqələrin daha da genişlənməsinə təkan verir.

Bu xüsusda müəllif İlham Əliyevin Davos Forumunda iştirak etməsini, 17 beynəlxalq təşkilat və şirkət rəhbəri ilə görüşməsini, prezident seçkilərindən sonra ilk səfəri Türkiyəyə etməsini, Londonda hasilatın pay bölgüsü haqqında yeni sazişin imzalanması prosesində iştirakını, Rusiya, Avropa İttifaqı, NATO və Fransa ilə Azərbaycan münasibətlərini xüsusi olaraq vurğulayır.

Müəllif bildirir ki, dövlət başçısının son 7 ayda xarici ölkələrə etdiyi səfərlər, keçirdiyi görüşlər, beynəlxalq toplantılardakı çıxışları müstəqil Azərbaycanın dünya birliyinin fəal aktoruna çevrilməsinin bir daha təsdiqidir.

Sönən islahat ümidləri

"Novoye Vremya" qəzetində isə "İslahatlar yığımların bahalaşdırılmasına dəyişdirilir" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif Nazirlər Kabinetinin ölkəyə idxal edilən məhsulların və avtomobil vasitələrinin gömrük qeydiyyatı ilə bağlı yığım tariflərinin bahalaşdırılması barədə bu il avqustun 6-da qəbul etdiyi qərarı müzakirəyə çıxarır.

Yazı müəllifi həm bu, həm də mobil aparatların dövlət qeydiyyatı ilə bağlı rüsumların bahalaşdırılması barədə Nazirlər Kabinetinin qərarlarını nəzərdə tutaraq, yeni hökumətdə iqtisadi dəyişikliklər barədə heç kəsin düşünmədiyini iddia edir.

Müəllif xatırladır ki, bu il sentyabrın 6-dan qüvvəyə minəcək yeni qərarla gömrük dəyəri 1000 manata qədər olan əmtəəyə görə yığım haqqı 10 manatdan 15 manata, 1000 manatdan yuxarı 10000 manata qədər olan əmtəəyə görə 50 manatdan 60 manata, 10 min manatdan 50 min manata qədər olan əmtəəyə görə 120 manata (halbuki, indiki halda 10001 manatdan 100000 manata görə hu haqq 100 manat təşkil edir), 50000 manatdan 100000 min manata qədər olan əmtəələrə görə 200 manata qaldırılır.

Bununla yanaşı, gömrük dəyəri 100000 manatdan 500000 manata qədər olan əmtəələr üçün 300 manat, 500000 manatdan 1000000 manata qədər olduqda 600 manat, 1 milyon manatdan yuxarı olduqda isə 1000 manat yeni yığım haqqı müəyyən edilir (indiyə qdər isə bu məbləğ milyon manatdan yuxarı olduqda vahid 275 manatlıq yğım tarifi var idi).

Bu bahalaşmaları narazılıqla qarşılayan müəllif bu addımları həm də hökumətin səmərəli fəaliyyət göstərə bilməməsi kimi dəyərləndirir: "Göründüyü kimi və təəssüf ki, Nazirlər Kabineti islahatları hər növ rüsum, ərzaq və xidmətlərin bahalaşdırılması üzərinə cəmləyib. Belə alınır ki, əhalinin yeni hökumətin islahatlar aparacağı ümidi özünü doğrultmayıb. O zaman aydın olmur ki, əgər indiki Nazirlər Kabineti sələflərinin yolunu gedəcəkdisə, onun tərkibini dəyişdirməyin nə mənası var idi?".

Müəllif hesab edir ki, bu yığım haqlarının bahalaşdırılması ilk növbədə əhalinin müdafiəsiz təbəqələrini vurur, bu qərarlara lobbiçilik edən oliqarx və inhisarçıları daha da varlandırır, hökumət isə iqtisadiyyatda dəyişiklik etməyə qadir deyil: "Gömrük rəsmiləşdirilməsində idxal olunan mallarla bağlı yeni yığım tariflərinə gəlincə, bu qərar ölkəyə gətirilən bütün növ məhsulların qiymətlərini bahalaşdıra bilər. Yeni tariflər inhisarçılara, biznesdə olan bəzi "işbaz"lara əlverişlidir. Bu, bazarda sağlam rəqabəti sıradan çıxarır, sahibkarlığın inkişafının qarşısını alır".

Müəllif iddia edir ki, orta müddətli perspektivdə bu qərar iqtisadiyyata da ziyan vuracaq, vətəndaşların sosial vəziyyətini də pisləşdirəcək, inhisara qarşı mübarizənin də qarşısını alacaq.

Ucuzlaşan valyutalar və manatın gözləntiləri

"Strateq.az" saytında isə "Azərbaycanda dollara tələbat kəskin şəkildə artıb - manatı nə gözləyir?" sərlövhəli məqalə diqqət cəlb edir.

Sayt Azərbaycanın əsas ticarət tərəfdaşlarından Rusiyada, İranda və Türkiyədə dolların bahalaşması fonunda bu ölkələrin milli valyutalarının kəskin dəyərdən düşməsi, bu prosesin Azərbaycan manatına mümkün təsirləri barədə iqtisadçı ekspert Vüqar Bayramovun düşüncələrinə yer verib.

Müəllif hazırda Türkiyədə 1 dolların 5.27 lirəyə yüksəlməsi, İranda "dollar panika"sı yaşanması, 18 avrozona dövləti 2018-ci ilin ilk yarısı üçün makroiqtisadi göstəriciləri elan etdikdən sonra avronun da nisbətən ucuzlaşması kimi maliyyə mənzərəsi olduğunu bildirir.

Müəllif hesab edir ki, avrozonanın 18 dövlətində makroiqtisadi göstəricilər gözləntiləri doğrultmadığı üçün dolların dünya bazarında digər valyutalara nisbətən möhkəmlənməsi də avronun kursuna təzyiq yaradır.

Müəllif isə qonşu ölkələrdəki valyuta böhranı reallığında hamımız üçün maraqlı olan manatın məzənnəsinin necə dəyişəcəyi məsələsini diqqət mərkəzinə çəkir.

İqtisadçı rəsmi mənbələrə istinadən deyir ki, Azərbaycan Dövlət Neft Fondu bu ilin iyul ayında 536,6 milyon dollar məbləğində satış edib, iyun ayında 439 milyon dollar satılıb, ötən ay valyuta satışı 22% artıb, bütövlükdə, 2018-ci ilin 7 ayı ərzində Fond 3 milyard 511,1 milyon dollar satıb: "Ötən ilin eyni dövründə bu rəqəm 1 milyard 940 min manat idi. Yəni, bu ilin 7 ayında Neft Fondu əvvəlki ilin uyğun dövrü ilə müqayisədə 1.8 dəfə çox dollar satıb, bu isə 2018-ci ildə dollara tələbin artıdığından xəbər verir".

V.Bayramlıya görə, idxalın artması fonunda avqust ayında da dollara tələbin yüksək olacağı gözlənilir.

Ekspert vurğulayır ki, bütövlükdə manatın məzənnəsi Mərkəzi Bankın mövqeyindən asılı olsa da, neftin qiyməti və ticarət tərəfdaşlarının içərisində Rusiya rublu manatın kursuna birbaşa təsirə malikdir, belə ki, Rusiya Azərbaycanın qeyri-neft ixracatında 34%-ə malik olmaqla ixrac olunan aqrar məhsulların 90 faizə yaxınını alır.

Ekspert hesab edir ki, 1.5 milyard dollarlıq illik qeyri-neft ixracatı, xüsusən regionlarda iş yerlərinin saxlanması baxımından çox vacibdir, odur ki, manatın məzənnəsində neftin qiyməti həlledici olsa da, qeyri-neft ixracatı faktoru da var: "Bu baxımdan, Rusiyadakı iqtisadi vəziyyətin necə dəyişməsi bizim valyuta bazarımız üçün az təsirli deyil. Türkiyə isə qeyri-neft ixracatımzın 26, ümumu ticarət dövriyyəmizin isə 13 faizini formalaşdırır. Amma rubl ilə müqayisədə Mərkəzi Bankın lirənin manata təsirlərini marjinallaşdırmaq imkanları daha genişdir. Əgər lirə daha kəskin ucuzlaşarsa, o zaman Mərkəzi Bank fərqli ssenarilər həyata keçirməlidir".

Müəllifə görə, növbəti aylar arasında isə dekabrda dollara tələbin artacağı gözlənilir, bu isə özəl və dövlət müəssisələrinin xarici borc öhdəliklərini yerinə yetirməsi, idxalın artması və səfərlərin çoxalması kimi faktorlarla bağlıdır.

Ekspert deyir ki, manatın məzənnəsi yenə də birbaşa Mərkəzi Bankın siyasətindən asılı olacaq, neftin mövcud qiymətini məqbul hesab edən Mərkəzi Bank valyuta bazarında dominantlığını qoruyub saxlayır, bununla belə, baş bankın özündən gələn açıqlamalara baxmayaraq, Mərkəzi Bank tam üzən məzənnə rejiminə keçməyə heç də tələsmir.