Media-icmal 19.09.17

"Əsrin müqaviləsi" neft kontraktlarının müddətinin 2050-ci ilə kimi uzadılmasının dəyərləndirilməsi, xarici investorların ölkəyə gəlmək istəməməsinin səbəbləri, hüzr məclislərinin qiymətləri bugünkü (19 sentyabr, 2017-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır.

Arzularin reallaşdığı yol

"Azərbaycan" qəzeti "İlham Əliyevin siyasətinin daha bir möhtəşəm qələbəsi" (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=130162) sərlövhəli məqalədə neft kontraktlarının 2050-ci ilə kimi uzadılması ilə bağlı bu il sentyabrın 14-də imzalanmış yeni sazişi dəyərləndirir.

Müəllif məqalənin əksər hissəsini 1994-cü il sentyabrın 20-də imzalanmış neft sazişinə, o zamankı ictimai-siyasi duruma, mərhum prezident Heydər Əliyevin 1993-cü ildə hakimiyyətə gəlməsinə, ölkədə iqtisadi, siyasi sabitlik yaratmasına həsr edib.

Bundan sonra müəllif 2017-ci il sentyabrın 14-də yeni tərtib olunmuş sazişin imzalanmasını dəyərləndirərək bu faktı prezident İlham Əliyevin uzaqgörənliyinin yetərincə təsdiq edilməsi adlandırır.

Müəllifə görə, sazişin imzalanması Azərbaycanın etibarlı tərəfdaş olması hamının marağını nəzərə alması, üzərinə götürdüyü öhdəliklərə vaxtında əməl etməsi, əcnəbi iş adamların faəliyyətinə maneçilik olmaması ilə bağlıdır.

Müəllif bu amillərin bir sıra dövlət başçılarının sazişin müddətinin 2050-ci ilə kimi uzadılması ilə bağlı mərasimə göndərdikləri təbrik məktublarında da əksini tapdığını deyir.

Amma müəllif neftin heç də hər ölkəyə firavanlıq və rifah gətirmədiyini də bildirir, bu mövqeyini prezident İlham Əliyevdən sitat gətirməklə gücləndirir: "Biz bilirik ki, dünyada neft üstündə əvvəlki dövrlərdə də, hazırda da mübarizələr, münaqişələr gedir, qan axıdılır. Neft hasilatı hələ o demək deyil ki, ölkələr çiçəklənəcək, orada inkişaf olacaq. Neftlə zəngin olan bir çox ölkələrdə bu gün müşahidə edilən mənzərə bunun əksini deyir. Ona görə bizim əsas vəzifəmiz ondan ibarət idi ki, neft gəlirlərini insan kapitalına çevirək və hər bir Azərbaycan vətəndaşı bu müsbət dəyişikliyi görsün".

Məqalə müəllifi deyir ki, həmin neft kontraktlarının nəticəsində ölkəyə daxil olan gəlirlər hesabına paytaxt Bakı və elə regionlar da tanınmaz dərəcədə dəyişiblər.

Müəllif vurğulayır ki, məhz neftdən gələn gəlirlər hesabına 100-lərlə azərbaycanlı gənc xarici ölkələrin tanınmış universitetlərində nadir ixtisaslar üzrə təhsil alıb, 3 mindən artıq orta məktəb inşa edilib, 600-dən çox xəstəxana tikilərək əsaslı təmir olunub, 41 olimpiya idman kompleksi tikilərək gənclərin ixtiyarına verilib.

Müəllif neft pullarından əhalinin bütün kateqoriyalarının bəhrələndiyini, məcburi köçkünlr üçün qəsəbələrinin salındığını bildirir.

Müəllif bu sazişdən irəli gələrək Azərbaycanın tərəfdaşları ilə yolunu davam

etdirdiyini, bu yolun müstəqillik, öz sərvətlərinin şəriksiz sahibi, inkişaf və tərəqqi, arzularının reallıq yolu olduğunu vurğulayır.

Biznesə təhlükə - dəyişkən məhkəmə qərarları

"Exo" qəzetində isə "Xarici investorlar və Azərbaycanda məhkəmələrin gözlənilməzliyi" (http://ru.echo.az/?p=62712) sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif ölkədə xarici investorların mülkiyyətlərinin nə dərəcədə qorunmasını ekspert Əkrəm Həsənovla müzakirə edir.

"Azərbaycanda sahibkarların hüquqlarının qorunması və biznes üçün əlverişli şərait yaradılması daim diqqət mərkəzindədir. Amma ölkədə hüququn tətbiqi olduqca zəifdir, məhkəmələr heç də həmişə obyektiv deyillər, bu isə potensial investorları qorxudur". Ə.Həsənov bu sahədə durumu belə dəyərləndirir.

Ekspert deyir ki, Azərbaycanda iqtisadi mübahisələrə adətən iqtisadi məhkəmələrdə baxılır, amma iqtisadi məhkəmələr çərçivəsində xüsusi bölmə yaradılmalıdır ki, ancaq iri investorlar və investisiyalarla bağlı məsələləri mübahisələndirə bilsin.

Ə.Həsənov hesab edir ki, hazırda Azərbaycanda iqtisadiyyat və xüsusilə də, investisiya məsələlərində tələb olunan səviyyədə istənilən bacarıqlı hakim tapmaq çox çətindir: "Bizim hakimlər üçün demək olar ki,hər bir mübahisələnən iş yeni bir şeydir. Odur ki, investisiya məsələlərindən başı çıxan hakimlərin çalışdığı xüsusi məhkəmə palatasının yaradılması daha yaxşı olar".

Ekspert daha bir vacib məsələ kimi hakimlərin mütləq şəkildə müstəqil olmalarının vacibliyini ön plana çəkir, həm də vurğulayır ki, bu amil ölkədən sərmayə axının əsas səbəblərindən biridir: "Hakimlərə təzyiqlərdən söhbət belə gedə bilməz. İnvestorlara obyektiv mühakimə zəmanəti verilməlidir, amma bütünlükdə baxdıqda isə məhz qanunvericilik və məhkəmə sistemi ölkənin zəif yeridir, elə bu səbəbdən də xarici investorlar və Azərbaycan sahibkarları başqa ölkələrə sərmayə qoyurlar".

Ə.Həsənov deyir ki, ölkədə köklü məhkəmə-hüquq islahatı, qanunvericilikdə ciddi keyfiyyət dəyişikliyi olmayana, investorların hüquqlarının müdafiəsilə bağlı ayrıca məhkəmə yaradılmayana kimi istənilən səmərə gözlənilə bilməz və Azərbaycan, eləcə də xarici investorların hüquqlarını qoruyacaq Palatanın yaradılması irimiqyaslı islahatların tərkib hissəsi olmalıdır.

Ə.Həsənov xatırladır ki, ölkədə xarici investorların və yerli sahibkarların iştirakı ilə məhkəmə mübahisələndirmələri kifayət qədər tez-tez baş verir: "Azərbaycan məhkəmələri dəyişkənliyi ilə fərqlənir. Hətta işin gedişi əvvəldən hamıya aydın və gözlənilən olsa da, məhkəmə gözlənilməz qərar çıxara bilər, bundan əlavə, oxşar işlərdə belə məhkəmələr müxtəlif qərarlar çıxarırlar, amma istənilən biznes üçün ən başlıcası oyunun qaydalarına riayət olunmasıdır. Çox təəssüf ki, bizdə qaydalara hamı əməl etmir, investor isə naməlumluq gözlənilən bazara gəlmir".

Ekspert bu günlərdə Bakı Şəhər İcra Hakimiyyətinin "26" kafesini məhkəmə olmadan bağlamasını misal gətirərək belə halların investorları qorxutduqlarını nəzərə çatdırır.

Toy qiymətinə-yas məclisi

"Bizm Yol" qəzetində isə diqqəti "Yeni mərasim zalı biznesi: Qiymətlər əzrailin belində" (http://www.bizimyol.info/az/news/21133.html) sərlövhəli məqalə cəlb edir.

Müəllif yas mərasimlərinin təmtəraqlı keçirildiyini müzakirəyə çıxarır və deyir ki, yas mərasimlərində açılan ehsan süfrəsi, qurulan mağarlar, qonaqlara göstərilən xidmət toy mərasimlərindən çox az fərqlənir.

Müəllif xatırladır ki, məhz bu fakt vaxtilə Qafqaz Müsəlmanlari İdarəsi, Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsi kimi orqanların narahatlığına səbəb olmuşdu: "Hər iki qurum əhaliyə yasların keçirilməsi ilə bağlı tövsiyə vermiş və yasların bu qədər dəbdəbəli keçirilməsinin din ilə heç bir əlaqəsinin olmadığını bildirmişdi. Bundan sonra yas çadırları yavaş-yavaş aradan qaldırıldı və yasların təşkil edilməsi üçün xüsusi məkanlar fəaliyyət göstərməyə başladı".

Yazı müəllifi vurğulayır ki, mərasim evlərində keçirilən hüzr məclisləri çadırlardan da baha başa gəldi, səbəb də budur ki, bu evlərdə keçirilən yas mərasimlərinin xərcləri toy kimi adam sayına və yaxud menyüyə görə hesablanır.

Müəllif deyir ki, əhali arasında aparılan sorğu göstərir ki, mərasim zallarında qiymətlər bir nəfər üçün 10-20 manat arasında dəyişir.

Müəllif hüzr məclislərində xidmət təşkil edən şəxslərə istinadən deyir ki, yas mərasimi üçün icarəyə götürülən çadırın qiyməti 350-800 manat arası dəyişir:"Bu qiymət mağarın şəraitindən və icarəyə verənlərin təklif etdiyi xidmətlərdən asılıdır. Buraya aşbaz, ofisiant, çayçı, molla xidmətləri daxildir. Mağarda yas təşkili mərasim zallarına nisbətən daha ucuz başa gəlir.

Müəllif yenə də bu şəxslərə istinadən deyir ki, zallarda icarə qiyməti gələn qonaqların sayından asılıdır, yəni, 100-150 nəfərlik zalı icarəyə götürmək 400-700 manata başa gəlir: "Yasda verilən ehsan mərasim zalı tərəfindən menyü kimi təklif edilirsə, burada qiymət oturacaq sayına görə təyin edilir. Bu qiymətlər 10 manatdan 15-20 manata qədər yüksələ bilir. Qiymətlərin belə dəyişkənliyi verilən yeməklərin sayından da aslıdır".

Müəllif deyir ki, hər iki variantda təşkil edilən yas mərasimlərində molla xidmətinin standart qiyməti 50 manat təyin edilib. Aşpaz 100-150, ofisiantlar 15, çayçı 50 manata xidmət göstərir. Ümumilikdə, birgünlük yas mərasimi çadırda 1800-2000, mərasim zalında isə 2000-4000 manata başa gəlir".

Müəllif deyir ki, əvvəlki illərlə müqayisədə qiymətlər fantastik dərəcədə qalxıb, mərasim təşkilatçıları isə bunun səbəbini manatın zəifləməsi və əhalinin yas mərasimlərini dəbdəbəli keçirməsi ilə izah edirlər.