Media-icmal 22.10.18

Türkiyədə Azərbaycan sərmayəsilə fəaliyyətə başlayan "Star" zavodunun əhəmiyyəti, "ucuz depozit-baha kredit" problemi, təhsilin reptitorluqdan asılılığı və s. məsələlər bugünki (22 oktyabr 2018-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır...

"Qardaşlığın rəmzi" - "Star" neft emalı zavodu

"Azərbaycan" qəzeti "İlham Əliyevin növbəti qlobal layihəsi" sərlövhəli məqalədə bu günlərdə Türkiyədə rəsmi açılışı edilən "Star" neft emalı zavodunun fəaliyyətini dəyərləndirir.

Müəllif zavodun açılışını Azərbaycan-Türkiyə qardaşlığının rəmzinə çevrilən möhtəşəm ünvanların sırasına birinin də əlavə olunması adlandırır, buna qədər isə Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft, Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəmərləri, Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu xətti, və "Cənub qaz dəhlizi" kimi "qardaşlıq rəmzləri"nin istifadəyə verildiyini bildirir.

Müəllif ünvan olaraq xatırladır ki, zavod Türkiyənin İzmir şəhərində, Azərbaycanın SOCAR neft şirkəti tərəfindən inşa edilib, bura 6,3 milyard dollar vəsait yatırılıb: "Beləliklə, zavodun tikildiyi ərazi Türkiyənin, yatırılan sərmayə Azərbaycanındır. Budur iki qardaş ölkə arasında olan dostluğun, qardaşlığın və milli maraqlara söykənən əməkdaşlığın növbəti bariz nümunəsi".

Müəllif deyir ki, həmin açılışda iştirak edən dövlət başçısı İlham Əliyev də zavodun fəaliyyətə başlamasına mövqe bildirib: "...Bu, bir daha onu göstərir ki, biz qarşımıza qoyduğumuz bütün hədəflərə uğurla çatırıq. Bir daha onu göstərir ki, belə nəhəng layihələrin icrası üçün Türkiyə və Azərbaycan liderlərində güclü siyasi iradə var. Bu layihənin həyata keçməsinin əsas səbəbi Türkiyə-Azərbaycan dostluğu, qardaşlığıdır".

Yazı müəllifi hesab edir ki, adları yuxarıda çəkilən layihələrin işə salınması təkcə Azərbaycan-Türkiyə qardaşlığını inkişaf etdirmir, bütün Qafqaz, Orta Asiya və hətta Avropanın enerji təhlükəsizliyinə də böyük töhfə verir.

Müəllif vurğulayır ki, Azərbaycanın zavodun tikintisinə belə irihəcmli sərmayə qoyması həm də ölkədə neft gəlirlərindən dövlətin maraqları naminə səmərəli istifadə olunmasının nümayişi idi: "Hazırda Azərbaycan investisiyaları Türkiyəyə qoyulan birbaşa xarici sərmayənin təxminən 51 faizini təşkil edir. Türkiyəyə planlaşdırılan sərmayələrimiz ümumilikdə 19,5 milyard dollar civarındadır. Son doqquz ildə bunun 12,6 milyard dollarlıq hissəsi müxtəlif layihələrə yatırılıb".

Müəllif deyir ki, zavodun istehsala başlaması Türkiyənin enerji məhsulları idxal etməsini əhəmiyyətli dərəcədə azaldacaq, Azərbaycana gəlincə isə, ilk 5 ildə

hər il ölkənin iqtisadiyyatına 614 milyon dollar gəlir gələcək, növbəti 10 il ərzində hər il 864 milyon dollar əməliyyat gəliri gələcəyi gözlənilir.

Müəllif hesab edir ki, bu göstəricilərə görə, Azərbaycanın xaricdə tikdiyi ilk neft zavodu "Star" həm də ölkənin enerji siyasətinin növbəti təntənəsidir.

Ucuz depozit, baha kredit

"Yeni Müsavat" qəzetində isə "Banklar bir vətəndaşdan aldıqları pulu digər vətəndaşa 7 dəfə baha satılrar" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif ölkə banklarında kredit verilməsinin vəziyyətini ekspert Vüqar Bayramovla müzakirə edir.

Müəllif hesab edir ki, 2018-ci ilin əvvəlindən etibarən bank sektorunda müsbətə doğru bir irəliləyiş müşahidə olunur: "Həm kommersiya banklarının kapitalının qismən artması, həm də depozit və kredit portfelində müəyyən qədər irəliləyişlərin olması bank sektoru üçün kritik dönəmin geridə qaldığını deməyə əsas verir. Bəzi banklarda vəziyyət ağır olaraq qalsa da, sistem əhəmiyyətli bankların əksəriyyəti bu il kredit təkliflərini artırdı".

"İqtisadi və Sosial İnkişaf Mərkəzi"nin rəhbəri, iqtisadçı-ekspert Vüqar Bayramov isə qəzetə deyir ki, hazırda banklar daha çox istehlak kreditləri verməkdə maraqlıdırlar: "Bütövlükdə, bank sektorunu, eləcə də bankların kredit portfelini qiymətləndirsək, 2018-ci ilin ötən 9 ayında vətəndaşlara verilən kreditlərin həcmində artım olduğunu qeyd edə bilərik. Ancaq bütövlükdə kreditin strukturuna, eləcə də, kredit faizlərinə diqqət yetirsək, burada bir neçə məqamda problem olduğunu qeyd edə bilərik".

Ekspertə görə, kredit portfelində artım olsa da, istehlak kreditlərinə yönəldilən vəsaitlərin həcmi hələ də yüksəkdir və ümumi kredit portfelinin 40 faizdən çoxunu təşkil edir.

V.Bayramov vurğulayır ki, aqrar və sənaye sektorlarının ümumi kredit portfelində payı hətta 10 faizdən də aşağıdır və nəticə etibarilə bu sektorda çalışanların bank kreditlərinə çıxış imkanları məhdud olaraq qalır.

Ekspert deyir ki, kommersiya banklarında istehlak kreditlərinin payının yüksək olması bankların bunda maraqlı olması ilə bağlıdır: "Banklar daha çox istehlak kreditləri verərək, daha qısa zamanda gəlir əldə etməyə və təbii ki, risklərini sığortalamağa çalışırlar. Bu da bankların istehlak kreditlərinə marağının artmasına səbəb olur".

V.Bayramov hesab edir ki, əsas məsələ bankların real sektoru maliyyələşdirməsidir, amma buna maraqlı görünmürlər.

Ekspert bankları həm də çox aşağı faizlə əmanət götürüb ondan dəfələrlə yüksək faizlə kredit verməkdə tənqid edərək deyir ki, Azərbaycanda manat üzrə qorunan əmanət faizləri 5 faiz, xarici valyuta üzrə isə 3 faizdir.

V.Bayramov vurğulayır ki, müşahidələr sistem əhəmiyyətli banklarda depozit faizinin orta hesabla manat üzrə illik 7 faiz, xarici valyuta üzrə olan əmanətlərdə 1 faiz ətrafında dəyişir, yəni, dollarla cəlb edilən depozitlərə banklar çox cüzi, simvolik faizlər təklif edirlər.

Ekspert deyir ki, banklardan həm xarici valyuta, həm də manatla olan kreditlər üzrə faiz dərəcələri çox yüksəkdir: "Manat üzrə istehlak kreditlərinin faizləri bəzi hallarda 29 faizə qədər yüksəlir, söhbət sistem əhəmiyyətli bankların təklif etdiyi kreditlərdən gedir. Çox təəssüf ki, banklar bir vətəndaşdan aldığı pulu digər vətəndaşa bir çox hallarda 7 dəfə baha qiymətə satırlar".

V.Bayramovun sözlərinə görə, hazırda banklarda ümumi kredit portfelində depozit portfelinin payı 60 faizə bərabərdir və nəticə etibarilə kredit faizlərinin aşağı düşməsinə gətirib çıxarmalıdır.

Repititorluqdan asılı Azərbaycan təhsili

"Modern.az"da isə "Uşaqlarımız repititor yanına gedirsə, orta məktəb nə üçündür?! sərlövhəli məqalə diqqət cəlb edir.

Müəllif məktəbdə təhsil və repititor xidmətindən istifadə məsələsini təhsil sahəsi üzrə ekspert Kamran Əsədovla araşdırır.

Yazı müəllifi deyir ki, hazırda bir tərəfdən şagirdin repititorsuz tələbə adı qazanması mümkünsüz olmasa da, çox çətindir, digər tərəfdən 9-cu sinfdən etibarən şagirdlərin ayrı-ayrı müəllimlərin yanına hazırlığa getməsi faktdır: "Aylıq əmək haqqı onsuz da aşağı olan müəllim, özünün maliyyələşməsini dərsdən əlavə uşaq hazırlamaqla təmin edir. Repititorluq Azərbaycan müəlliminin əsas qazanc yeridir desək, yəqin ki, yanılmarıq. Qazanc isə heç nədən olmur. Təbii ki, bu zaman müəllim enerji və sağlamlığını sərf edərək, əlavə pul qazanmağa çalışır".

Repititor yanında hazırlqla bağlı qiymətlərə gəlincə, müəllif deyir ki, ibtidai və 5-6-cı sinif şagirdləri üçün hazırlıqlar həftədə iki dəfə olmaqla 50 manat, həftədə 3 dəfə olmaqla isə 70 manatdır.

Müəllif bildirir ki, X-XI sinif şagirdləri üçün isə 70-80 manatdır və söhbət 1-2 şagirddən yox, ən azı 20-30 şagirddən gedir: "Nəzərə alsaq ki, orta hesabla hər şagirdi 50-70 manata hazırlaşdırırlar, bu, ayda təxminən 1000-15000, 1400-2100 manat deməkdir. Üstəlik vergisiz, filansız... Əgər siz müəllimin övladınızla fərdi məşğul olmasını istəyirsiznisə, o zaman ayda ən azı 100 manatınızdan keçməlisiniz".

Ekspert K.Əsədov isə sayta bildirir ki, repititorluq son 25 ilin ən geniş yayılmış əmək fəaliyyəti növüdür: "Etiraf edək ki, hazırda əksər müəllimlər dərsdən əlavə müəllimliklə - repititorluqla məşğul olur. Bu sahədə apardığımız araşdırmalar onu göstərir ki, müəllimlər əsas dərs saatında şagirdlərə lazımi bilgini vermir, bununla da şagirdləri əlavə saatlarda çalışmalara bir növ sövq etmiş olurlar. Əslində, repititorluq təhsilimiz Avropa standartlarına inteqrasiya etdikcə özünə yer elədi. Yeni təhsil standartları yeni öyrətmə metodunu da ortaya gətirdi və repititorluq fəaliyyəti belə təşəkkül tapmağa başladı".

Ekspertə görə, elə hazırlıq kurslarının özü də repititorluğun bir növüdür.

K.Əsədov hesab edir ki, hazırda ən acınacaqlı vəziyyət xarici dillərin tədrisi ilə bağlıdır: "Belə ki, orta məktəblərdə xarici dilin, xüsusi ilə də ingilis dilinin tədrisi o qədər aşağı səviyyədə tədris olunur ki, şagirdlər məcbur olub əlavə vəsait hesabına xarici dili öyrənmək üçün hazırlıq kurslarına, dil kurslarına gedirlər. Bu, həm xarici dili tədris edən müəllimlərin bilik və bacarıqlarının aşağı səviyyəli olması ilə əlaqədardır".

Ekspert deyir ki, ibtidai sinif kitablarında da çətinliklər var, proqram elə qəlizləşdirilib ki, uşaqlar bir yana, heç müəllimlər özü başa düşə bilmir və valideyn uşağı əlavə müəllimin yanına hazırlığa göndərir: "Hazırda ibtidai sinif riyaziyyat dərsliyindəki anlaşılmaz tapşırıqları yalnız ali məktəb müəllimləri həll edə bilir. Valideyn onun həllini ali məktəbdə dərs deyən müəllimdən, ya da tətbiqi riyaziyyat mütəxəssisindən soruşur. Belə vəziyyətdə repititorlarsız keçinmək qeyri-mümkündür".

Ekspert daha bir önəmli nöqtəyə toxunaraq deyir ki, ali məktəblərə qəbul, buraxılış imtahanlarının uğurlu, artan nəticəsi təhsilin, orta məktəbin nəticəsi yox, məhz repititorluq sisteminin nəticəsidir.

K.Əsədov iddia edir ki, bu həm də hazırda orta məktəblərdə tədrisin vəziyyətinin aşağı olmasının göstəricisidir və çox təəsüf ki, bu gün azərbaycan təhsili repitirorluqdan asılı vəziyyətdə qalıb.