Media-icmal 22.11.2016

Azərbaycanın logistik mərkəzə çevrilməkdə olması, ölkədə iş yerlərinin kütləvi bağlanması, bankların müflisləşməsinin səbəbləri, ərzaq mallarının qiymətlərinin bahalaşması problemi bugünkü medianın aparıcı mövzusudur.

Azərbaycan mühüm logistik mərkəzə dönür

“Azərbaycan” qəzeti “Azərbaycan Avrasiya məkanının mühüm logistik mərkəzinə çevrilir” (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=110413)  sərlövhəli məqalədə Azərbaycanın  qonşu ölkələrlə sərhəddə azad ticarət zonaları yaratmasını müzakirə edir.

Müəllif deyir ki, milli iqtisadiyyatın aparıcı sahəsi olan nəqliyyat sistemi ölkənin iqtisadi təhlükəsizliyinin etibarlı təminatında çox mühüm əhəmiyyətə malikdir. Məqalədə müstəqilliyin cəmi 25 yaşı olan Azərbaycan dövlətinin milli nəqliyyat sisteminin Avropa və Asiya nəqliyyat sisteminə sürətlə inteqrasiya edildiyi vurğulanır: “Azərbaycan nəqliyyat infrastrukturunu möhkəmləndirməkdə davam edir. Yaxın zamanlarda isə Azərbaycan qonşu ölkələrlə sərhəddə azad ticarət zonaları yaradacaq. Belə layihələrin reallaşdırılması Azərbaycan vasitəsilə yüklərin daşınma həcminin daha da artmasına imkan yaradır və ölkənin beynəlxalq logistik məkana çevrilməsinin tərkib hissəsini təşkil edir”.

Daha sonra müəllif  azad ticarət zonalarının mahiyyəti, qanun qaydaları, rüsum ödənişləri haqda oxuculara bilgi verir.

Yazıda bu il mart ayının 17-də prezident İlham Əliyevin “Bakı şəhəri Qaradağ rayonunun Ələt qəsəbəsində yeni Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanının ərazisi daxil olmaqla azad ticarət zonası tipli xüsusi iqtisadi zonanın yaradılması ilə bağlı tədbirlər haqqında” sərəncamı xatırladılır. Bu ərazidə azad ticarət zonası tipli xüsusi iqtisadi zonanın 2017-ci ildən tam fəaliyyət göstərəcəyi vurğuılanır. Müəllif deyir ki, tarixən qədim İpək Yolu Azərbaycandan keçib, indi isə həmin tarixi rol artaraq strateji mahiyyət kəsb edir.

Məqaləyə görə, Avrasiya regionu üçün strateji əhəmiyyətli logistik mərkəzə çevrilməsində ölkənin əlverişli coğrafi mövqeyi, burada zəruri nəqliyyat infrastrukturlarının mövcud olması mühüm rol oynayır. Müəllif həm də son illər Azərbaycanın nəqliyyat sektorunda bir sıra irimiqyaslı infrastruktur layihələri reallaşdırmaqda olduğunu yada salır.

Müəllif  bu sahəyə dövlət başçısı İlham Əliyevin də diqqət yetridiyini deyərək sitat da gətirir: “Bizim səylərimiz nəqliyyat sahəsində regional əməkdaşlığın yaradılmasına yönəldilib. Xüsusilə də Şərq-Qərb nəqliyyat dəhlizi çərçivəsində. Bu layihə yekunlaşmaq üzrədir və artıq ilk sınaq yük qatarı Asiyadan Avropaya Azərbaycan ərazisindən hərəkət edib. Bundan başqa icra edilməkdə olan digər layihə Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizi layihəsidir. Azərbaycan bu layihənin icrası çərçivəsində vacib tədbirlər görmüş və mühüm addımlar atmışdır”.

Yeni iş yerlərinin açılması nağılı

“Azadlıqinfo” saytı “Yarıtmazlıq 312 min nəfəri işsiz qoyub” sərlövhəli məqalədə  (http://www.azadliq.info/) ölkədə işsizlik problemi müzakirə edir.

  Müəllif deyir ki, hökumət işsizlik probleminin həllindən danışsa da, yoxsulluq səviyyəsinin 5 faiz olduğunu desə də statistik rəqəmlər bunun əksini göstərir: “Bu günlərdə Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi bildirdi ki, yanvar-sentyabr aylarında 190 min şəxs məşğulluq orqanlarına müraciət edib. 10 ay ərzində  312,6 min əmək müqaviləsi pozulub”.

Deməli, bu ilin 10 ayı ərzində 312 min ailə qazancdan məhrum olub. Məqalədə deyilir ki, etiraf olunan rəqəmlər belə göstərir ki, böhran ölkəni bürüyüb, amma buna qarşı heç bir addım atılmayıb. 2015-ci ilin fevralında  baş verən birinci devalvasiyadan sonrakı müddətdə görülən tədbirlər ölkəni nəinki böhrandan çıxara bilməyib, əksinə, daha dərin böhrana düçar edib.

Yazıya görə, reallıq budur ki, iş yerlərinin  bağlanması da böhranın nəticəsidir: “Yəni, qiymətlər bahalaşır, alıcılıq qabiliyyəti aşağı düşür, müəssisələr vergi ödəyə bilmir və.s.  Necə olur ki, böhran səbəbilə 312 min əmək müqaviləsi pozulur  və eyni vaxtda da 339 min əmək müqaviləsi imzalanır? Belə çıxır ki, ölkənin bir hissəsini böhran vurub, o biri hissəsini isə inkişaf dalğası bürüyüb?” Bununla da müəllif yeni iş yerlərinin açılması barədə rəqəmlərin gerçəkliyini şübhə altına alır. Müəllif  deyir ki, 339 min iş yerinin harda açıldığı, hansı sahələri əhatə etdiyiyi məlum deyil, nəinki 339 min, heç 3000 iş yerinin açılması barədə məlumat yoxdur: “Səbəb də budur ki, bu rəqəmlərin reallıqla əlaqəsi yoxdur, müvəqqəti iş yerləri əmələ gəlir, bunu da daimi iş yeri kimi qeydə alırlar. Son vaxtlar tikinti sektoru da dayanıb və müvəqqəti iş yeri tapmaq müşkülə dönüb”.  Müəllif hansısa məktəbin müəllimlərinin, ya  universitet tələbələrinin aylardır ki, maaş və ya  təqaüd ala bilməməsi fonunda 339 min iş yerinin açılması barədə deyilənləri nağıl sayır. Məqaləyə görə, real olan 312 min əmək müqaviləsinin pozulmasıdır.

Müəllif deyir ki, neftin qiyməti 120 dollar olanda iş yeri aça bilməyən hökumətin, indiki maliyyə çatışmazlığı şəraitində 339 min iş yeri açması gülünc görünür. Bir sözlə, hökumətin “böhrandan uğurla çıxmışıq” söylədiyi dövrdə 312 min nəfər iş yerini itirib, 312 min ailə ağır duruma düşüb, proses davam edir... Azərbaycan sürətlə səfillər ölkəsinə çevrilir.

Banklar müflisləşir: günahkarlar kim?

“Exo” qəzetində dərc edilən “Azərbaycan banklarının müflis olmasında günahkar kimdir?” (http://ru.echo.az/?p=51472) sərlövhəli məqalədə ölkə banklarının müflisləşməsinə kimlərin cavabdehlik daşıması araşdırılır.

Müəllif hesab edir ki, ölkənin bank sektorundakı böhran bəzi suallar doğurur və bunlardan ən başlıcası bankları faktiki müflisləşməyə vadar edənlərdən kimlərin buna görə məsuliyyət daşıması sualıdır.             

“Bank sahibləri əksər halda özlərinə bağlı olan hansısa şəxslərə və müəssisələrə kredit verirlər. Kreditlər isə yetərli dərəcədə girovla təmin olunmur, nəticədə belə bankların əmanətşiləri üçün qibtə olunmayacaq situasiya yaranır, çünki kredit vəsaitləri sadə əhalinin pullarıdır”. Banklardakı bu durumu isə qəzetə ekspert Əkrəm Həsənov şərh edir.

Ekspert bildirir ki, belə kreditlər ən aşağı, 3%-lə verildiyi halda qalan vətəndaşlara 30%-lə verilir. Ə.Həsənov bildirir ki, belə situasiya ölkədə manatın iki devalvasiyasına qədər davam edib, bundan sonra banklar özlərini müflis elan ediblər.  Ekspert hesab edir ki, bank sistemində  belə situasiyanın  yaranmasına görə Mərkəzi Bank məsuliyyət daşıyır. 

Ekspert deyir ki, indi banklar ödənilməmiş kreditlərə görə müştəriləri məhkəməyə verir. Amma irihəcmli kredtilər verdikləri şirkətləri məhkəmələrə çəkmirlər, təkcə ona görə ki, bu şirkətlər birbaşa bank sahiblərinə bağlıdırlar: “Belə situasiya bankar üçün əlverişlidir, çünki faktiki onların ödəməli olduqları əmanətləri artıq müflisləşmə həddində olan Sığorta Fondu ödəyir. Bank sahibləri heç nə itirməyiblər, onlar ancaq əmanətçilərin pullarını əldə edərək mənimsəyiblər”.

Ə.Həsənov hesab edir ki, Azərbaycanda bankların 80%-i subyektiv səbəblər üzündən, yəni öz səlahiyyətlərindən sui-istifadəyə görə müflisləşiblər. Ekspertə görə, bu bankların müflisləşməsindən ən çox ziyan çəkən öz maliyyələrini bu banklarda saxlayan şirkətlər olub ki, bu vəsaitlər heç zaman onlara qaytarılmayacaq.

“Bizdə nə bankların fəaliyyəti, nə də müflisləşərək ləğvi prosesində şəffaflıq olmayıb. Bu gün bankların ləğvi prosesi bizim üçün qapalıdır. Baxmayaraq ki, dövlət bu şəffaflığı təmin etməli idi”.

Ərzaq malları bahalaşır: səbəbi?

“Novaya Vremya” qəzetində isə “Ərzaq mallarının qiymətləri rekord vurur”

(http://www.novoye-vremya.com/w73209/.../#.WDM23uZ97IU) sərlövhəli məqalə diqqəti cəlb edir. Yazıda son vaxtlar ərzaq mallarının bahalaşması problemi gündəmə daşınır.    

Müəlif son vaxtlar dolların sürətlə bahalaşmasından və buna uyğun ölkədə malların qiymətlərindəki artımdan danışır. Bütün bu durumun  “ciblər”ə  ziyan vurduğu, insanların ərzağın belə yüksək qiymətdə olmasını anlaya bilmədikləri deyilir: “Satıcılar qiymətlərin qalxmasına görə topdan satıçıları günahkar bilirlər. Hər gəlişdə qiymətlər 30-40 qəpik artır, əvvəllər isə rübdə bir dəfə artardı. Şəhər əhalisi qiymətlərin qalxmasına təəccüblə yanaşır. İndi 100 manata ancaq ən zəruri ərzağı almaq olur. Artan qiymətlər təkcə alıcının cibinə ziyan vurmayıb, gəlirlər azalıb, dövriyyə aşağı düşüb”. Bunu qəzetə sahibkarlardan biri şərh edir.

İş adamı deyir ki, keçən il ilə müqayisədə bu il ərzağın qiymətləri 10-20% artıb və bu, birdəfəlik artım deyil, tədrici, amma daimi artımdır.

Məqalədə fermerlərə istinadən istər paytaxtda, istərsə də regionlarda mal və qoyun ətinin bahalaşmasına da toxunulur. Müəllif deyir ki, fermerlər buna səbəb kimi heyvanlar üçün yemin bahalaşmasını göstərirlər. Qoyunların qiymətində 40-50% bahalaşma var: “Qoyunların qiymətində bahalaşma 40-50% təşkil edir, əgər bir ay öncə qoyunu 100 manata almaq mümkün idisə indi bu 140-150 manata mümkündür. Artıq bazarlarda mal ətinin bir kiloqramı 10 manatdır. Gördüyümüz kimi, inflyasiya ölkədə geniş addımlarla addımlayır. Hökumət isə bu inflyasiya mexanizmini dayandıra bilmir”.

Müəllifə görə, ərzağın bahalaşmasına daha bir səbəb ölkədəki valyuta ajiotajıdır. Dolların bahalaşması ilə bütün idxal mallarının qiymətləri də bahalaşır.

Yazıda deyilir ki, bahalaşmaya daha bir səbəb Mərkəzi Bankın uçot dərəcəsini qaldırması siyasətidir. Belə ki, ucot dərəcəsi 5,5%-dən 17%-ə yüksəlib.

Bu isə o deməkdir ki, MB-nin kommersiya banklarına kreditləri 11,5% bahalaşıb. Bu bahalıq isə özünü istehsal edilən bütün malların qiymət artımında göstərir.

Müəllif hesab edir ki, vətəndaşlar təhlükəli bahalaşma ilə üz-üzə qalıb. Amma bahalaşma çıxış yolu deyil: “Bizim “islahatçılar”  islahatı ancaq qiymət artımında görürlər, amma qiymət artımı islahat sayıla bilməz. Odur ki, islahatlara yanaşma dəyişməyincə, biz təkcə bank sahəsində yox, başqa sahələrdə də heç nəyə nail ola bilməyəcəyik. Yeni böhran isə irəliləyir”.