Media-icmal 24.10.2016

Ölkənin müstəqil  inkişafı, ölkədəki mövcud ictimai-siyasi durum, əhalinin kasıblaşması, dolların bahalaşması bugünkü medianın aparıcı mövzusudur.

Bənzərsizlik –müstəqil inkişaf

“Azərbaycan” qəzeti “Müstəqil inkişaf yolu” sərlövhəli məqalədə

(http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=108261) ölkənin son 25 ildə inkşafı dəyərləndirir.

Dörd bölümdən ibarət məqalənin ilk bölümündə müəllif  deyir ki, 1995-ci ildən Azərbaycanda hüquqi-siyasi və iqtisadi islahatlar, siyasi liberallaşdırma siyasətinin aparılması ümummilli lider Heydər Əliyevin müəyyən etdiyi milli inkişaf strategiyasının əsas xəttini təşkil edib: “Respublikamızın iqtisadi və demokratik inkişafı, hüquqi dövlət və vətəndaş cəmiyyəti quruculuğu istiqamətində qazandığı böyük nailiyyətlər də məhz ümummilli lider Heydər Əliyev tərəfindən formalaşdırılmış möhkəm təmələ əsaslanır”.

İkinci bölümdə isə müəllif artıq 13 ildir ki, davam edən İlham Əliyevin prezidentlik dövrünə dair düşüncələrini ifadə edir. Müəllifə görə, İ.Əliyevin prezidentliyinin ötən 13 ili də respublikada sabit iqtisadi və siyasi sistemin yaradılmasına, sosial vəziyyətin həllinə, əhalinin alıcılıq qabiliyyətinin və rifahının yüksəldilməsinə, cəmiyyətdə həmrəyliyin əldə edilməsinə yönəlib: “Respublikamızın davamlı iqtisadi inkişaf yolunda olması idarəçiliyin demokratik formasını möhkəmlətməyə əsaslı zəmin yaradır. İndiki məqamda ölkənin siyasi elitası qarşısında duran əsas vəzifələrdən biri iqtisadi nailiyyətləri yeni demokratik şüur formalaşdırılması amilinə transformasiya etməkdir”. Müəllif deyir ki, ölkənin üstünlük verdiyi siyasi strategiya dünya miqyasında qəbul olunmuş universal prinsiplərin saxlanılması yolu ilə milli demokratiya modelini formalaşdırmaqdır.

Üçüncü bölümdə müəllif həyata keçirilən islahatlar və bunun ölkə həyatında önəmi barədə danışır: “Bu gün dövlət başçısı İlham Əliyevin həyata keçirdiyi çoxşaxəli islahatlar Azərbaycan dövlətinin siyasi xarakterini və inkişaf yolunu müəyyən edir”. Müəllif  bu sırada Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft boru kəmərinin, Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəmərinin, habelə Bakı-Tbilisi-Qars dəmiryolunun adlarını çəkir.

Sonuncu dördüncü bölümdə isə müəllif  Azərbaycanın dünyada yeri və rolunu dəyərləndirərək deyir: “Azərbaycan bütün sahələrdə öz nümunəsini, identikliyini ortaya qoyaraq özünü dünyaya güclü, müstəqil və müasir inkişaf edən bir ölkə kimi tanıdıb”.  Müəllifə görə, Azərbaycan bu gün dünya birliyi sistemində fərqli statusda çıxış edir, bu gün bütün regional məsələlərdə əsas oyunçulardan biridir, regiondakı strateji əhəmiyyətli heç bir layihə Azərbaycansız gerçəkləşə bilməz.

Siyasət şıltaqlıq meydanı deyil

“Azadlıqinfo” saytı “Dövlət idarəçiliyı kaprizli oğlanların şıltaqlıq yeri deyil” (http://www.azadliq.info/161798.html) sərlövhəli məqalədə ölkədəki mövcud ictimai-siyasi durumu dəyərləndirir.

Müəllif öncə mövcud rəhbərliyin yeri gəldi-gəlmədi “Azərbaycanın öz yolu var, biz öz yolumuzla gedirik” bəyanatına diqqət çəkir. Həm də bu bəyanatı ölkə rəhbərliyinin necə anlamasına aydınlıq gətirir: “ Mahiyyət etibarı ilə düz də deyirlər, öz seçdikləri yolla gedirlər – Azərbaycanda avtoritarizm quruculuğu yolu ilə. Əvvəl seçki sistemini tamamilə ələ keçirdilər, nəticədə ölkədə bir dənə də olsun legitim seçkili orqan yoxdur. Sonra dövləti vətəndaş cəmiyyətindən ayırdılar, kiçik istisnalar olmaqla bütün vətəndaş cəmiyyətlərini, qeyri-hökumət təşkilatlarını, siyasi partiyaları total nəzarət altına aldılar, müxalifətin ölkənin siyasi həyatına təsir imkanlarını minimuma endirdilər. Oyuncaq parlament, üzüyola məhkəmə sistemi və bütün bunların nəticəsi olaraq hakimiyyətin bir əldə cəmlənməsinə nail oldular. Yəni, avtoritar rejim qurdular”.

Müəllifə görə, bu ilin 26 sentyabr referendumundan sonra isə ölkədə avtoritarizmdən monarxiyaya keçidin aralıq mərhələsi başlayıb. Müəllif hesab edir ki, avtoritarizm xalqın mütləq əksəriyyətinin iradəsi əleyhinə qurulub, son prezident seçkilərindəki 58%-lik saxtakarlıq bunun əyani sübutudur və  legitimsizliyin kökü də bundadır. Müəllif deyir ki, avtoritar idarəetmənin sonu yoxdur: “Bunlardan da yaxşı, qat-qat artıq ağılla quranlar olub avtoritarizmi, hamısının da aqibəti eyni cür olub-iflas”.

Müəllif avtoritar rejimlərin problemlərinin hətta onların çökməsindən sonra da bitmədiyini deyir. Müəllifə görə, Azərbaycanda avtoritarizm-avtokratiya-monarxiya yolunu gedənlərin bunu özləri üçün görk etməsi, yollarına korrektə etməyəcəkləri halda həm özlərinin, həm də xalqın, dövlətin mütləq yaşayacaqları faciələrdən yayınmağa çalışması hamımız üçün həyati məsələdir: “Siyasət meydanı, dövlət idarəçiliyı kaprizli oğlanların şıltaqlıq yeri deyil”.

Problemdən danışmaq yasağı

“Novaya Vremya” qəzetində isə “Yoxsul əhali iqtisadiyyata kömək edə bilməz” ( http://www.novoye-vremya.com/w69552/.../#.WAw8q-h97IU) sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif son iki ildə supermarketlərdə alıcıların, eləcə də alınacaq malların sayının əhəmyyətli dərəcədə azalması qənaətindədir. Müəllifə görə, geyim, ayaqqabı mağazalarına gələnlər zahirən çox görünür, amma alıcılar azdır .

Müəllif deyir ki, neftin qiymətinin kəskin düşməsi neft hasilatçısı ölkələrinə, o cümlədən, Azərbaycana da ağır zərbə olub və dövlət yoxsullaşdıqca, əhali də yoxsullaşır. Müəllif hökumətin bu problemi xalqla açıq müzakirə etməməsini də doğru saymır: “Bizdə bu mövzuya açıq yasaq qoyulub. Aydındır ki, Azərbaycan kimi unikal, dünyada analoqu olmayan ölkə iqtisadi və sosial sahədə hansısa ciddi problemlər yaşaya bilməz. Yox, hakimiyyəti əllərində saxlayanlar belə hesab edirlər ki, bizdə hər şey yaxşıdır, problem haqda danışmasaq deməli, problem də yoxdur”.                 

Amma müəllif əks düşüncədədir, onun firkincə, dəvəquşu başını quma soxub gizlədən kimi, problemi görməzliyə vurmaq nəinki yaxşı yox, hətta  qorxulu mövqedir.

Müəllif deyir ki, Azərbaycan hakimiyyətinin ölkə iqtisadiyyatının inkişafı haqda bəyanatlarına baxmayaraq, iqtisadiyyata sərmayə qoyuluşu azalıb. “Keçən ilin analoji dövrülə müqayisədə bu ilin 9 ayı ərzində iqtisadiyyata 12,7% az sərmayə yatırılıb”.

Müəllif deyir ki, nominal olaraq əhalinin gəlirləri artır, amma inflyasiyanın real səviyyəsi nəzərə alınarsa burada inkişafdan yox, tənəzzüldən danışmaq olar.

Müəllif xatırladır ki, bu il ərzaq malları 12,7%, qeyri-ərzaq malları isə 15,9%  bahalaşıb: “Beləliklə, nə qədər hesablayırsan hesabla, hansı statistikadan istifadə edirsən et, əhalinin gəlirləri qiymət bahalaşması ilə ayaqlaşa bilmir, odur ki, əhali daha az alır”. 

İlin sonuna dollar 1,90-1,95 manat ola bilər

“Müsavat.com” saytında  “Manat yenə ucuzlaşır – bəs səbəb...” sərlövəhli məqalədə müəllif son günlər manatın ucuzlaşmasını müəlliflərlə müzakirə edir.

(http://musavat.com/news/iqtisadiyyat/manat-yene-ucuzlashir-bes-sebeb_387209.html)

Müəllif bir neçə gündür ki, manatın yenidən ucuzlaşdığını, əksinə dolların get-gedə bahalaşdığını nəzərə çatdırır.

Ekspert Vüqar Bayramova görə, sentyabrın ortalarında proqnozlaşdırdığı kimi, manatın qısamüddətli möhkəmlənməsi valyuta bazarımızda dolların güclənməsi ilə əvəz olunmaqdadır: “Manatın möhkəmlənməsi bir neçə həftə davam edə bilərdi. Əslində gözlənilən kimi də oldu. Bununla da təxminən biraylıq möhkəmlənən manat iqtisadi səbəblərdən dollara qarşı yenidən dəyər itirməkdədir”.

V.Bayramovun fikrincə, dollara olan tələb artmaqda davam edəcək, çünki  idxal, xarici borc ödənişləri və dollarlaşma prosesi xarici valyutalara tələbi yenə də artıracaq.

Ekspert Natiq Cəfərli isə manatın ucuzlaşmasını belə şərh edir: “Belə anlaşılır ki, növbədənkənar prezident seçkiləri olmayacaq və nəticədə manat yenə dəyər itirir. Neft isə son 2 gündə 52-53 dollara qədər bahalaşıb. Demək, bizim manat heç bir məntiqə uyğun “üzmür”. Əgər siyasi faktor aradan qalxsa ilin sonuna dollar 1,90-1,95 manat olacaq”.

Ekspert Elşad Məmmədova görə,  son günlər valyuta bazarında ABŞ dollarının bahalaşması meylləri xarici ticarət əməliyyatlarının və tədiyyə balansının strukturunda baş verən dinamika ilə bağlıdır. Onun fikrincə,  Neft Fondunun valyuta bazarlarına hətta böyük həcmdə də olsa müvəqqəti və  məhdud intervensiyaları iqtisadi tendensiyaların strateji  istiqamətlərini dəyişdirmək gücündə deyil.