Media Reyestrinin ikili standartları?

«Media haqqında» yeni Qanuna uyğun olaraq oktyabrın 14-dən fəaliyyətə başlayan Media Reyestrinə qeydiyyat üçün müraciət edən saytlardan bir çoxusu artıq pozitiv cavab alsalar da, bir neçə sayta Medianın İnkişafı Agentliyi (MEDİA) imtina cavabı verib.

Fəaliyyət göstərən KİV-lər «Media haqqında» Qanunun 78.3-cü bəndə əsasən reyestr işə başladığı gündən altı ay ərzində Agentliyə müraciət etməlidirlər.

Ancaq müraciət edənlərin bir neçəsinin qeydiyyata alınmaması şübhələr yaradır.

Media Hüququ qrupunun rəhbəri Xalid Ağəliyev mövzu ilə bağlı ASTNA-nın suallarını cavablayıb. 

* * *

Sual: Xalid bəy, Media Reyestrinə media orqanlarının qeydiyyatı başlayıb. Proses necə gedir? Qeydiyyata alınmayan media orqanları varmı?

Cavab: Təəssüflər olsun ki, bu haqda məlumatlar açıq tutulmur, ona görə ətraflı məlumat yoxdur. Jurnalistlər Media Agentliyindən soruşublar, agentlik təmsilçisi 100-ə yaxın medianın reyestrdə qeydiyyata alındığını, 15 medianın qeydiyyatından imtina olunduğunu bildirib. Əldə olan rəsmi məlumat budur. Halbuki, cəmiyyətə daha təfsilatlı məlumat verilməlidir. Bu mövzu kifayət qədər ictimai diqqət mərkəzində olandır, digər tərəfdən Agentlik informasiya sahibidir, belə informasiyaları vaxtaşırı cəmiyyətə özünün internet saytı üzərindən, yəni, sorğu olmadan açıqlamalıdır. Media subyektlərinin və jurnalistlərin siyahısı ilə hamı tanış olmaq imkanında olmalıdır. Habelə, neçə medianın qeydiyyat üçün müraciət etməsi, neçəsinin qeydiyyata alınması, neçəsinin qeydiyyatından imtina olunması, imtina qərarlarının əsasları haqda bilgilər cəmiyyətlə bölüşülməlidir. Bunlar “İnformasiya əldə edilməsi haqda” qanunun tələbləridir. Ancaq ona əməl olunduğunu deyə bilmərik. Hüquqi məsləhət almaq üçün müraciət edənlər var, onların əksəriyyəti imtina cavabları alanlardır. Belə mediaların sayı 15-dən çoxdur.

Sual: Qeydiyyata alınmayan media orqanlarına əsas kimi nə göstərilir?

Cavab: Qeydiyyata alınmayanlarla bağlı bizə məlum olan budur ki, Agentlik imtina qərarlarını fəaliyyətin davamlı olmaması ilə əsaslandırır. Media haqqında qanuna görə, fəaliyyətin davamlı olmamasının ölçüsü belədir: çap mediası ayda azı 1 dəfə davamlı olaraq yayımlanmalı, birdəfəlik tirajı 100 nüsxədən çox olmalı, ildə azı 12 dəfə çap olunmalı, jurnallar da ildə azı 2 dəfə çap olunmalıdır. Onlayn medialara gəlincə, onlar hər ay 20 gün ərzində gündəlik azı 20 kütləvi informasiya dərc etməlidir. Başqa mənbələrdən olduğu kimi götürülən informasiyalar, rəsmi press-relizlər burda istisnadır. Agentlik imtina cavablarında qeyd edilən şərtlərə uyğunsuzluğa istinad edir. Qeydiyyatından imtina olunanlar uzun zamandır ki, fəaliyyət göstərən medialardır. Məsələn, “Mingəçevir işıqları” qəzeti və onlayn resursu var, nadir regional mediadır, onun müraciətinə imtina cavabı verilib. Baxmayaraq ki, həmin regionla bağlı spesifik resursdur və hər ay yüzlərlə informasiya yayır. Ümumiyyətlə, qanun qəbul edilənə qədər yaradılmış və fəaliyyət göstərən medialar əgər istəyirlərsə, avtomatik olaraq, reyestrə daxil edilməli, onların reyestrdə saxlanılıb-saxlanılmamasına bundan sonra qanunun tələblərinə necə əməl etmələrinin işığında qərar verilməlidir. Bu qanunun geriyə qüvvəsi tətbiq edilməməlidir, bu, konstitusion pozuntudur. Çünki Konstitusiya o qanunların geriyə qüvvəsinə icazə verir ki, həmin qanun şəxslərin, təşkilatların durumunu yaxşılaşdırmış olsun, onların xeyrinə olsun. 

Sual: Sizcə, bu qeydiyyat məsələsində ayrıseçkilik, diskriminasiya varmı? Yoxsa, həqiqətən həmin media orqanları tələblərə cavab vermədiyi üçün qeydiyyata alınmırlar?

Cavab: İmtina qərarı alan mediaların bəzilərinin işi ilə bağlı detallı məlumatımız var. Məlumatlı olduğumuz işlərdə imtina qərarları qanunsuzdur. Məsələn, 24saat.org internet resursu imtina cavabı alıb. Qərar resursun fəaliyyətinin davamlı olmaması ilə əsaslandırılıb. Daha dəqiqi, bir cümlə ilə yazılıb ki, fəaliyyətiniz davamlı olmadığı üçün qeydiyyata almırıq. Fəaliyyətin davamlı olub – olmaması necə ölçülüb, bəlli deyil. Halbuki, həmin resursa bu ilin əvvəlindən hər ay minlərlə kütləvi infiormasiya daxil edilib. Həm də həmin informasiyaların yarıdan çoxu elə resursun yaratdığı informasiyalardır. Belə olduğu halda istər-istəməz ayrı-seçkiliyə yol verildiyini düşünmək olur. Həm də biz qeydiyyata alınan medialarla müqayisələr aparırıq. Noyabr ayının əvvəlində qeydiyyata alınmış tanınan medialardan birinin sentyabr və oktyabr aylarında yaydığı kütləvi informasiyaları hesabladıq. Həmin media hər ay 800-dən artıq kütləvi informasiya yayıb, onların 500-dən çoxu rəsmi xəbərlər, başqa agentliklərin, mediaların informasiyalarıdır. Ay ərzində özünün yaratdığı, hazırladığı informasiyaların sayı 250-dən çox deyil, ancaq həmin media reyestrdə qeydiyyata alınıb. Belə dolaşıqlıqlar var və bu, reyestrdə qeydiyyatla bağlı qərarvermə prosedurunun  qapalılığının ortadan qaldırılmasını zəruri edir.   

Sual: Sizcə, qeydiyyata alınmada bu ayrıseçkiliyin məqsədi nədir?

Cavab: Qərarların necə qəbul edilməsinin bəlli olmamasını, qəbul edilən qərarların əsaslandırılmamasının, ümumilikdə prosesin Konstitusiyanın tələbləri ilə ziddiyət təşkil etməsinin fonunda xoş bir məqsədin olduğunu söyləmək çətindir. Ümumən, Azərbaycanda illərdir ki, medianı nəzarətdə saxlamaq, azadlığı buxovlamaq siyasəti yeridildiyindən, hazırkı gəlişmələrin də bu siyasətin parçası olduğunu söyləmək olar. Bu tənzimləmələr jurnalistlərə, xüsusilə azad jurnalistlərə daha çox çətinlik yaratmağa, onları fəaliyyətlərində həvəsdən salmağa xidmət edir.

Sual: Media orqanlarının bu formada qeydiyyata alınmaması nə ilə nəticələnə bilər?

Cavab: Media haqqında qanun reyestrdə qeydiyyatdan keçən jurnalistlər və medialar üçün müəyyən imtiyazlar nəzərdə tutur. İlk növbədə həmin imtiyazlar qeydiyyata alınmayan media və jurnalistlər üçün əlçatmaz olacaq. Ancaq bunlardan daha qorxulusu da var. Belə anlaşılır ki, Azərbaycanda yalnız reyestrdən keçmiş media və jurnalistlər rəsmi qurumlarda akreditasiya edilə biləcəklər. Bu ciddi ayrıseçkilik, məhdudiyyətdir və müstəqil jurnalistlərin, mediaların ictimai önəm daşıyan bilgilərə çatımına əngəllər yarada, onları rəsmi press-relizlərdən və dedi-qodulardan asılı duruma sala bilər. Reyestrdə olmayan jurnalistlər həm də jurnalist qaynaqlarının gizliliyinin qorunması, jurnalist fəaliyyətinin təhlükəsizliyinin təmini sahəsində də ciddi çətinliklərlə üzləşə bilərlər. 

Sual: Media orqanları adekvat olaraq hansı addımlar atacaqlar? Məhkəməyə müraciət edəcəklərmi?

Cavab: Burda yeganə müdafiə aləti məhkəmələrə şikayət etmək, agentliyin imtina qərarlarını mübahisələndirməkdir. Məncə, həm yeni qanun keyfiyyətli deyil, yəni, Konstitusiyaya, Azərbaycanın tərəfdaş çıxdığı beynəlxalq müqavilələrə ziddir, həm bu qanunun tətbiqi çox ciddi problemlidir, həm də agentliyin qanuna söykənib çıxardığı qərarlar əsaslandırlmamışdır, qanunsuzdur. Bütün bu məsələlərin hamısı məhkəmə önündə mübahisələndirilməlidir ki, yaxınlarda yanlışlıqların aradan qaldırlması baş versin. Artıq bu günlərdə bir neçə media Media Agentliyini məhkəməyə verib. Məhkəmənin vaxtı yəqin ki, növbəti həftə bəlli olacaq. Bu işlərlə tanışam və əminəm ki, məhkəmə bu işlərə ədalətli baxarsa, ən azı imtina qərarları ləğv edilməli, mediaların müraciətlərinə yenidən baxılmalıdır.