Real müstəqillik yolunda sürət

Gürcüstanda 20.06.2019 tarixində parlament binası qarşısında baş vermiş Rusiya əleyhinə iğtişaşları Moskva ilə qarşılıqlı münasibətlərində bənzər problemləri olan postsovet respublikaları xüsusi diqqətlə izləyirdi.

Bu problemlərin mahiyyəti eynidir. Keçmiş SSRİ respublikaları müstəqilliklərini bərpa etdikdən sonra Kremlin boğucu ağuşundan qurtulmağa çalışırlar və bunun nəticəsi olaraq ərazilərinin bir hissəsini itirir və ya itirmə təhdidi alır. Qazaxıstandan başqa, demək olar ki, bütün MDB üzvləri belə ssenari ilə üzləşiblər. Qazaxıstanda müdrik diktator Moskvanın təsiri altından tez çıxmağın acınacaqlı sonunu öncədən təxmin edərək, özü daim Rusiya ilə əlaqələrin gücləndirilməsi üzrə təşəbbüslər irəli sürüb. Nazarbayev sanki Moskvanı öz ağuşunda boğmağa hazır idi. Bu strategiya təsirli oldu. İndiyədək Moskva Astanadan nə ərazisinin bir hissəsini almağa, nə ölkədə təsirli separatçı hərəkat yaratmağa çalışmayıb.

Analitiklər arasında respublikaların Moskvanın qoynundan qurtulması sürəti ilə bağlı fikirlər ayrılıb.

1. Qərbə doğru çox sürətli hərəkət Kremlin intiqamına səbəb olur, - səbrli olmaq lazımdır, bəziləri belə düşünür.

2. Diktat Kremldən mümkün qədər tez qurtulmaq lazımdır, hətta, bəlkə də, ərazilərin bir hissəsinin itirilməsi bahasına. Çünki siz nə edirsiniz edin, Moskva sizin üzərinizdə tam nəzarəti bərqərar edənə qədər rahatlaşmayacaq.

İlk iddiaya nümunə kimi Azərbaycanı göstərmək olar. 1990-cı illərin əvvəllərində ölkə RF qoşunlarını ölkədən çıxarmağa tələsdi, Türkiyə ilə fəal əməkdaşlığa başladı, Moskva ilə razılaşdırmadan Qərbin neft nəhəngləri ilə neft müqaviləsi imzalamağa hazırlaşırdı və bunun nəticəsi olaraq Qərbyönlü hökumət devrildi, ərazilərin 14%-i isə işğal edildir. Eyni şey Gürcüstan, Moldova və Ukraynanın da başına gəldi... Onlar hamısı Qərbə doğru tələsirdilər, amma Qərb onlara doğru çox da tələsmirdi, burada onlara heç bir real yardım etmədi.

Əks arqument kimi 1993-cü ildə Rusiyanın hökumətyönlü elitası tərəfindən əvvəllər Moskvanın nəzarəti altında olan ərazilərdə güclü mərkəzdənqaçma təmayülləri olarsa, RF hökuməti üçün fəaliyyət planı kimi yaratdığı maraqlı sənədə nəzər salmaq olar. Başında A.Adamişin (o dövrdə xarici işlər nazirinin birinci müavini), D.Revrikov (Yeltsinin xarici siyasət məsələləri üzrə köməkçisi), S.Stepaşin (həmin vaxt FTX rəhbəri), S.Şaxray (həmin vaxt Rusiya Federasiyasının baş naziri) və həmin dövrdə Rusiyanın digər məşhur siyasətçilərinin durduğu "Xarici siyasət və müdafiə siyasəti Şurasının tezisləri"nin bir hissəsi belə idi:

"Strateji gələcəkdə keçmiş SSRİ ölkələriilə... (və ya onlar dağıldığı təqdirdə), ya onlardan ayrılan regionlarla inteqrasiyası, demək olar ki, qaçılmazdır. Bu prosesin alternativi yoxdur və yeganə problem onun formaları və şərtləri ilə bağlıdır".

Göründüyü kimi, Rusiya elitası yuxarıda bəhs edilən mərkəzdənqaçma təmayüllərinə hazır idi, 1993-cü ildə o, artıq onların qarşısının alınması üzrə plan işləyib hazırlayıb. Bu planın mahiyyəti qaçaq respublikalardan ayrılmış regionlarla inteqrasiyadır (oxu: onların işğalıdır). Qarabağ, Dnestryanı, Abxaziya, Donbassda olduğu kimi...

Qərbə doğru sürətli hərəkətin tərəfdarları da iddia edirlər ki, Moskva tərəfindən təhdid olduğu halda belə, mümkün qədər tez bu hərəkətə başlamaq lazımdır. Çünki bu sürətli hərəkət sizə inkişaf üçün zəruri olan islahatları həyata keçirmək - dünya bazarına daxil olmaq və beynəlxalq ictimaiyyətlə bütünlükdə hərtərəfli birləşmək üçün zaman verir. Moskvanın təsiri altında irəliləməyə davam edərkən isə ölkə sadəcə olaraq inkişaf üçün dəyərli vaxtını itirəcək və hazırda Rusiyanı bürüyən iqtisadi və mənəvi böhranlar girdabına daha çox düşəcək...

Demək olar ki, Tbilisidə Rusiya əleyhinə nümayişlər əlamətdar xarakter daşıyır. İyunun 20-də nümayişçilər Rusiyanın yeni müstəmləkəçiliyinə qarşı şüarlar səsləndiriblər. Buna cavab olaraq növbəti gün RF prezidenti Putin Rusiyalı turistləri Gürcüstana daşıyan mülki aviasiyanın Gürcüstana uçuşunu qadağan edib, bu, Gürcüstan xəzinəsinə, müxtəlif hesablamalara görə, 250 mln. dollardan 750 mln. dollara qədər ziyan vura bilər. Kasıb Gürcüstan üçün bu, çox böyük vəsait itkisidir. Və Moskva ilə münasibətlər normallaşdırılmasa, - ki, bu ehtimal sıfıra bərabərdir, - hadisələr "Rusiyanın ağuşundan sürətli qurtuluş" ssenarisi üzrə davam edəcək. Bu halda Rusiya ilə ticarət azalacaq, Gürcüstan öz istehsalını, qanunvericiliyini və həyat tərzini Qərb standartlarına uyğunlaşdırmaq, ağır fundamental islahatlar keçirmək üçün böyük səy göstərməli olacaq. İndi islahatlar mütləq aparılmalı olacaq.

Yeni müstəqil dövlətlərin dünya demokratik ictimaiyyəti istiqamətində hansı sürətlə irəliləyəcəklərini hər bir ölkə ayrı-ayrılıqda, öz reallıqlarına və əhalisinin təbiətinə uyğun olaraq həll etməlidir. Göründüyü kimi, Gürcüstan sürətli yolu seçib. Ona uğurlar arzu edirik.