1993-CÜ IL IYUN HADISƏLƏRINƏ DAIR FAKTLAR...MƏNIM GÖZLƏRIMLƏ!

azdiyaspora.org - saytindaki Tribunamin oxucusu `Xazar` beyin Vetenimiz Azerbaycanda bash vermish 1993-cy il iyyun hadiselerine dayir mene ynvanladigi suallara cavab olaraq!

Azerbaycandaki 1993-cy il iyyun hadselerini sade `ag-qara` movqeylerden qiymetlendirmek, sehf etmek demekdir! Cynki o hadiselerin sebebleri siyasi `renqleri` myxtelifdirler! Ve onlarin en esas `renqi` odur ki, Gencede yerleshen Azerb. Mydafiyye Nazirliyyinin Briqadasinin o zamanlar komandiri olmush Suret Hyseyinovun o vaxtki `de-yure` perezident Elcibeyin ve onun etrafinin Qarabag myharibesine olan `sehlenkar` mynasibetlerinden narazi olmagini, o vaxtlar `de-fakto` hakimiyyetde olan Heydar Eliyev `qiyyam` kimi teqdim ederek, hakimiyyetimizi `de-yure`-de ele kecirmishdir. O zamanlar Gencede yerleshen Sovet ordusunun herbi hissesinin komandiri general Sherbakin vezifesi ise, SSRI dagildigi ycyn, orani Azerbaycan Mydafiyye Nazirliyinin nymayendesine tehvil vermeli idi. Nezere alaraq ki, o zamanlar Azerbaycan Mydafiyye Nazirliyi tetrefinden o herbi hisseye Suret Hyseynov komandir teyin edilmishdir, Serbakda o herbi hisseni ona tehvil vermishdir.

Yani, Suret Hyseynovun yerine Azerbaycan terefi kimi teyin etse idi, Sherbakda o hisseni ona tehvil vermeye borclu idi ve o bu vezifesini layiqince yerine yetirmishdir!

Meselen Agdamdada o cyr Sovet herbi hissesi vardir! Ancaq onun komandiri Sherbak kimi seliqeli Azerbaycan terefin nymayendesine Agdamdaki o herbi hisseni tehfil vermeyib, atib cixib getmishdir. Cynki Azerbaycan terefi o herbi hisseye Gencede oldugu kimi, Suret Hyseynov kimi komandir teyin etmemishdir! Neticede ise oradaki herbi levazimatlari yerli ehali dagitmishdir ve Azerbaycan o herbi hisseden Qarabagimizin mydafiyyesi ycyn istifade ede bilmedi. `Tecybly`-de odur ki, Agdam milis idaresinin ve DTK-nin oradaki idaresinin o vaxtki reyisleri imkanlari olduqlari halda, buna hec cyr mane olmamishlar! Halbuki o herbi hisseni myhafizeye gotyryb qorumaq, onlarin bila vasite xidmeti vezifeleri idiler! ?????

Ve ne Elcibeyin nede ki Heyder Eliyevin vaxtlarinda bu agir cinayet istintaq edilmemisdir! Eger nezere alcaq ki her kesin meyyari onun ozy ile yox, emelleri ile olcylyr! Bu faktdanda o netice cixir ki, ne Elcibey nede ki Heyder Eliyev Qarabagin ermeni tecevuzundan mydafiyyesínde ne siyasi, ne hyquqi maraqli deyildiler! Bila vasite Elcibeye geldiqde ise, bu amili onun siyasi faliyyetinde o fakda testiq edir ki, o Prezident kimi Azerbaycana tecevyz eden zeyif Ermenistanla bacarmadigi halda, gycly Irani dagidacagi ile hedeleyib, onuda ermenilere myttefiq Azerbaycana ise dyshmen edirdi!

O zamanlar SSRI dagildigi ycyn maashsiz qalmish general Sherbak ve onun emrine tabe olan zabitler, pul myqabilinde Qarabagi ermeni ishqalindan azad etmeyi o vaxtki Azerbaycan rehberlerine teklif etmishler! Onlarin buna gyvveleride silahlarida yeterince vardirlar! Ancaq Heyder Eliyev mehz `Elcibeyin-AXCP`-in komeyi ile buna imkan vermedi. Ve onlar Sherbakin o teklifinden imtina etdiler.... O zamanlar `Elcibey - AXCP`-e ne ozy Qarabagi mydafiyye edirdi, nede ki bashqalarina bunu etmeye imkan verirdi. Bu hal ise ister-istemez Heyder Eliyevin siyasi maraqlarina ishleyirdi, hansi ki Azerbaycanda hakimiyyeti ele kecirmek meksedi ile, bizim Qaranbag myharibesinde meglub olmagimizda siyasi maraqli idi. Ermenilerin Shushaya hyzymu zamani Heyder Eliyevin onlarla Naxcivanin rehberi kimi sylh baglamasi BU FAKTI cox aydin subut edir! Bu fakt `azdiasporadaki` seyfemde yerleshdirdiyim Azerbaycan SSR Prokurorlugunun DTK-da istintaqa nezaret shobesinin reyisi Cudin V.A.-in 27.01.1990-ci iltarixli 13/8186 № li resmi Arayishida tam testiq edir. Ve Heyder Eliyev 1993-cy ilde Prezident olandan sonra Az.Tv - ile ozyde testiq etmishdir, Ermeniler Shushaya hyzym edrken o Naxcivanin rehberi kimi onlarla separat sylh baglamishdir! Bu ise herbi dildede, adi insan dilindede o demekdir, Heder Eliyev ermenileri arxadan arxeyin edib, onlara bytyn gyvvelerini Shishanin alinmasina yoneltmelerine bila vasite komek etmishdir!

Yani, o zamanlar Heyder Eliyev `de-yure`-de siravi insan deyidir, o Naxcivan Avtonom Respublikasinin Parlamentinin sedri idi, yani Azerbaycan dövletinde, o vaxtki perezident Elcibeyden, ve Respublikamizin Parlamentinin sedri Isa Qamderden sonra ycyncy vezifeli sexs idi. O hadiseleri Heyder Eliyevin oz shexsi siyasi xeyirlerinde nece teshkil etmesinin anatomiyasini tam aydin etmek ycyn, diqqetinizi o faktada cekim ki, o bunun ycyn en evvel o vaxtki DIN-i I. Hemidovun istefasini teshkil etdi. Niye ve nece?Cynki, H.Eliyev I.Hemidova ehtibar etmirdi. Ve gyman edirdi ki, o Bakiya geldiqde I.Hemidov vezifesinden suyi istifade edereq ona qarshi meselen politoloq Zerdysht Elizadeye qarshi etdiyi melum xosha gelmez hereketleri tekrar ede biler...ve sayire! I.Hemidov `Az.tv` studiyasinda aciq yayimda fikir mybdilesinde ishtirak eden Zerdusht beye, o tamashaya baxan bytyn Azerbaycan qarshisinda DIN naziri kimi sille vurmushdur! Fikrimce bu shilleni I.Hemidov ancaq ozyne vurmushdur, cynki o hereketi ile ozyny DIN naziri kimi hec etmishdir!

Ona görede H.Eliyev Elcibeyin ve I.Hemidovun etrafina yigdigi öz elave cesuslarinin vasitesi ile onu inandirdi ki, eger o DIN naziri vezifesinden istefa vererse, gyya Russiya onun anadan oldugu Kelbeceri ermeni ishqalindan azad edib Azerbaycana tehvil verecekdir. Biz bunun yalan oldugunu bildiyimizden I.Hemidovu istefa vermemeye cagirdiq, ancaq o bize qulaq asmadan Elcibeyin ve etrafindaki H.Eliyevin cesuslarinin sozy ile istefa verdi. Sonraki hadiseler gosterdi ki, biz haqli idik, cynki melumdur ki, I.Hemidov istefa verenden sonra Kelbecer azad olunmadi. I.Hemidovun yerine ise hec bir siyasi cekisi olmayan A.Allahverdiyev DIN naziri teyin edildi. Oda nazir olan kimi ilk emri ile o vaxtlar Gencede polis reyisi olan Nadir Abbasovu (Bash nazirin kecmis myavini Abbas Abbasovun qardashi), onunla shexsi edaveti oldugu ycyn vezifesinden azad etdi. Ancaq, N.Abbasov onun emrine tabe olmadi, yani faktiki olaraq Suret Hyseynovdan cox evvel Gencede ele o cyr `ysyan` etdi.

Elcibey ve onun etrafi ne geder calishdisa, N.Abbasov onlara tabe olmadi. Nezere alaraq ki Qarabag cebhesinde veziyyet gerqin idi, biz Elcibeye ve onun etrafina hec bir siyasi minnet qoymadan Genceye getdik ve N.Abbasovu Bakiya geterib AXCP hokymetine tabe etdirdik. Yani, biz doyishsiz, N.Abbasovun `Elcibeyin - AXCP` hokymetine qarshi olan o cyr `ysyanini` yatirtiq! Bu xidmetimize gore bize minnetdar olmaq evezine, Elcibey ve onun etrafi bizim bu cyr siyasi nyfyzymuzdan telesha dyshdyler, ve bize her cyr mane olamaga bashladilar.

Ele o meqamlarda bize melumatlar gelmeye bashladi ki, Heyder Eliyev Suret Hyseynovu `AXCP`-e hokymetine qarshi tehrik edir! `AXCP`-e hokymetide bundan xeberdardir! Men o zaman Baki sheherinin 12 rayonundan birinin prokuroru idim ve o vezife sahibi kimi oz reyisim AXCP terefinden teyin olmush Respublika Prokuroruna zenq etdib dedim ki, vezuiyyet cox gergindir, meni yaniniza devet edin gelim Size kömek olum. O ise menim komeyimden imtina etdi. Melumdur ki zorla hec kese, esasehde ozynden vezifede boyuk olana komek etmek mymkyn deyildir. O erefelerde Elcibey bytyn nazirleri ve onlarin myavinlerini gece saat ycde prezident aparatina yigir ve onlara 1 sual verir: veziyyet necedir? Onun bu sualina cavab olaraq, orada ishtirak eden Isa Qamber, Eli Kerimli cixish edib deyirler ki, her shey cox yaxshidir! Orada ishtirak eden Rovshen Cavadov yerinden Elcibeye deyirki, bunlar Sizi aldadirlar, veziyyet cox pisdir, eger tedbirler gormeseniz, dahada pis olacaqdir! Ancaq onun bu replikasina Elcibey mehel qoymayir ve o yigincagi baglayir. O yigincaqdan texminen 2-3 hefte sonra Gencede Suret Hyseynovun `ysyani` bashlayir! Hansilarini ki, Heyder Eliyev ona göre teshkil edir ki, Elcibey onun komeyi ile Prezident secilenden sonra, onunla bagladigi sazishi pozur! Yani, Elcibey hakimiyyeti H.Eliyeve sovdeleshdiqleri 3 ay erzinde yox, secildiyi 5 il myddet tamam olduqdan sonra ona tehvil vermeyi qerara alir. O zamanlar bizide Elcibeyin bu qerari tam qane edirdi! Cynki obyektiv olaraq bu halda Azerbaycan siyasetinde demokratik prosesleri qoruyub saxlamaq mymkyn idi! Yani bu zaman Heyder Eliyev tekbashina hakimiyyete gele bilmezdi, nedeki sonlar qeyri qanuni olaraq hakimiyyeti qumarbaz ogluna otyre bilmezdi!

O zamanlarda biz bu fakti bildiyimizden Elcibeye teklif etdik ki, Suret Hyseyinovla onun arasinda vasiteci biz Cavadovlari teyin etsin o hadiselerin myellifi Heder Eliyevi yox! Bizde o hadiseleri onun siyasi maraqlarinda hell edek, nece ki ondan qabag yuxarida qeyd etdiyim Gence Polis idaresinin reysi Nadir Abbaovun `ysyanini` hell etmishdik! Ancaq Elcibey ona bu teklifi bila vasite eden Rovshen Cavadova yox deyir, ve ona Prezident kimi emir edir ki, Heyder Eliyevi Baki havalaninda qarshilayib, onun yanina getirsin! Men bunu bilende Rovshene teklif etdim ki, Elcibeyide H.Eliyevide hebs edek, ve onlarsiz Perezident ve Parlament seckilerini kecirek! Ancaq, Rovshen menimle razilashmadi, cynki o zamanlar Azerbaycanlilarin ekseriyyeti sehfen Heyder Eliyevle Elcibeyi destekleyirdi, Qarabagi mydafiyye eden biz Cavadovlari yox. O zamanlar Rovshen Cavadov Heyder Eliyevi Naxcivandan Bakiya getirmek ycyn oraya getmemishdir, Elcibey oraya teyyare gönderib bila vasite onu Bakiya getirtmishdir! Ve Rövshen Cavadov memur kimi Heyder Eliyevi o vaxtlar Baki havalaninda qarshilayib prezident Elcibeyin emrine esasen getirib ona tehvil vermishdir!

Yani Elcibey 1993-cy il iyyun hadiseleri zamani biz Cavadovlarin kömeyi ile Bakida hakimiyyetde qala bilerdi, ancaq onu Heyder Eliyeve tehvil verib, oz kendine - Naxcivana getmeyi daha ystyn tutmushdur! Bu Elcibeyin shexsi secimi idi! Biz zorla Elcibeyi mecbur ede bilmezdik ki hakimiyyetde qalmalisan! Jurnalist Faxxreddin Hacibeylinin dediyine göre, 1998-ci ilde Elcibeyi Heyder Eliyev bakiya getirdikde, ona orada hemkarlarinin verdiyi suala: niye o 1993-cy il iyyun hadiseleri zamani Naxcivana cixib getmishdir? Elcibey o suala bele cavab vermishdir: o zamanlar Heyder Eliyev ondan Rovshen Cavadovu DIN naziri teyin etmeyi teklif etmishdir, o bunu etmesin deye 1993-cy il iyyun hadiseleri zamani Naxcivana cixib getmishdir! Bu tam yalandir, cynki prezident olandan sonra H.Eliyevin melum hereketi onun bu cavabini tam inkar edir! Axi ymumen melumdur ki, o prezident olandan sonra Rovshen Cavadovu yox, Vaqif Novruzovu DIN naziri teyin etmishdir!

Elcibeyin bu cavabimdan ve ondan evvelki hereketlerinden ancaq bi mentiqi netice ortaya cixir, eger o Rovshen Cavadovun DIN naziri teyin olunmasinin o cyr qati elehine idise, hansi ki ymumen melumdur ki, ancaq Qarabagin mydafiyyesi ile meshqul idi, demeli oda Heyder Eliyev kimi o erazimizin Ermenistana verilmesinin terafdari idi...

Mahir Cavadov