Cəmil Həsənli: Serjik çaşıb

Yanvar ayının 27-də Ermənistanın prezidenti S. Sarksyan "Exo Moskva" radiosuna geniş müsahibə vermiş və həmin müsahibədə Azərbaycanla bağlı məsələlərə toxunmuş, Dağlıq Qarabağın keçmişi, habelə bu günü ilə bağlı bir sıra tarixi və siyasi məqamları saxtalaşdırmaqdan çəkinməmişdir. Bu məsələlərə aydınlıq gətirmək üçün "Turan"ın əməkdaşı tanınmış tarixçi professor Cəmil Həsənliyə müraciət etmişdir. O, bu müsahibə ilə tanış olduğunu bildirmiş və demişdir: S.Sarkisyanın müsahibəsi əsasən erməni- türk, Ermənistan - Azərbaycan münasibətləri üzərində qurulub və bu müsahibədə Dağlıq Qarabağ da "yaddan" çıxarılmayıb. Məsələ burasındadır ki, Azərbaycanın və onun bir hissəsi olan Qarabağın tarixi birinci dəfə deyil ki, Ermənistanın siyasi dairələri tərəfindən saxtalaşdırılır. Bu baxımdan Ermənistanda artıq maraqlı "tarixi ənənə" yaranmışdır. Əvvəlcə tarixi saxtalaşdırır, sonra isə özlərinuin saxtalaşdırdığı tarixə özlərini inandırmağa başlayırlar. Bu baxımdan S.Sarkisyanın "Exo Moskva" radiosuna dedikləri də nə birincidir, nə də yəqin ki, sonuncu olacaqdır. Məsələn, cənab Sarkisyan utanıb qızarmadan Rusiyalı dinləyicilərə məsələni belə təqdim edir ki, Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ ətrafında olan 7 rayonu guya Qarabağ ordusu tərəfindən tutulub və indi də həmin ordu tərəfindən nəzarətdə saxlanılır. Birincisi, bu yalan kimin üçün uydurulur?

Axı, Rusiyada yaxşı bilirlər ki, bu ərazilər necə işğal olunub. Bəlkə, hadislər başlayanda Dağlıq Qarabağda olan 120 min erməninin 8 milyon əhalisi olan Azərbaycana qalib gəlməsini deməklə cənab Sərkisyan tarixə "erməni möcüzəsi" vermək fikrinə düşüb? Digər tərəfdən, Ermənistan prezidentinin Moskva radiosu ilə çıxışı beynəlxalq münasibətlərə və beynəlxalq hüquqa digər bir "töhfəsi" ilə də diqqəti cəlb edir. Bu çıxışda cənab Sarkisyan deyir ki, guya Dağlıq Darabağ öz təhlükəsizliyini təmin etmək üçün Azərbaycanın 7 rayonun öz nəzarətində, yəni işğal altında saxlayır. Birincisi, Qarabağın erəni ordusu Azərbaycanın 7 rayonunu işğal etmək gücünə malikdirsə, belə "güclü" orduya malik olan Dağlıq Qarabağ öz təhlükəsizliyindən niyə narahat olmalıdır. İkincisi, deməli belə çıxır ki, hansısa bir dövlət, və ya bunu arzu edən bir qurum öz təhlükəsizliyi üçün qonşu dövlətlərin ərazilərini işğal altında saxlamalıdır.

Bu beynalxalq münasibətləri ermənisayağı yozmaqdan başqa bir şey deyildir. Məsələn, deyək ki, Ermənistan Türkiyəyə ərazi iddialarının olduğunu gizlətmir. Əgər Sarkisyanın məntiqi ilə yanaşılsa, Türkiyə öz təhlükəsizliyin təmin etmək üçün Erənistanı işğal etməlidir? Yeri gəlmişkən cənab Sarkisyanın bu "nəzəriyyəsi" beynalxalq hüquq üçün cox təhlükəli bir meyldir. Eyni zamanda S.Sarkisyan "Exo Moskva" radiosuna müsahibəsində məsələni belə qoyur ki,guya Dağlıq Qarabağı vaxtilə Azərbaycana Qafqaz Bürosu birləşdirib. Görünür, Ermənistan prezidenti Rusiya Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin Qafqaz Bürosunun 5 iyul 1921-ci il qərarın nəzərdə tutur. Ümumiyyətlə, ermənilər Qafqaz Bürosunun bu qərarı ilə çox spekulyasiya edirlər. Onlar tarixi faktları saxtalaşdıraraq məsələni belə təqdim edirlər ki, sanki, Dağlıq Qarabağ Ermənistanın tərkibində imiş və yalnız Qafqaz Bürosunun 5 iyul 1921-ci il qərarı ilə Azərbaycana birləşdirilib, və ya verilib. Bunu həmin dövrün tarixindən xəbərsiz adamlar deyə bilər. Əvvəla, Qafqaz Bürosun bir gün əvvəl keçirilən 4-iyul iclasında Qafqaz Bürosu müzakirə etdiyi 5-ci məsələ kimi Dağlıq Qarabağı Azərbaycandan alıb Ermənistana birləşdirmək haqqında qərar qəbul etdi.

Lakin elə həmin iclasda, məhz iyul ayının 4-də keçirilən iclasda 6-cı məsələ kimi Nərimanovun etirazı müzakirə edildi və Qarabağın Azərbaycan üçün əhəmiyyətini nəzərə alaraq məsələnin müzakirəsini RKP MK-ya keçirmək haqqında qərar qəbul edilməklə, az əvvəl 5-ci məsələ kimi, Dağlıq Qarabağ haqqında qəbul edilmiş qərardan imtina etmiş oldu.

Qafqaz Bürosunun iyulun 5-də keçirilən iclasında isə, söhbət Dağlıq Qarabağın "Azərbaycana verilməsindən", yaxud Sarkisyanın səsləndirdiyi kimi "Azərbaycana birləşdirilməsindən" deyil, məhz Azərbaycanın tərkibində "saxlanılmasından" gedirdi. Görünür, bu sözlər arasındakı fərq və bu fərqin doğurduğu hüquqi-siyasi reallıqlar ermənilərə elə də aydın deyildir. Sovetləşmədən əvvəlki dövrə gəldikdə isə, Qafqazda fəaliyyət göstərən rus, gürcü, erəni, azərbaycalı, yəhudi və polyak olan Mdivani, Mikoyan, Nərimanov, Naneyşvili, Vesnik, Levandovski, Mixaylov 1920-ci ilin iyul ayının 10-da Moskvaya, RKP MK-ya birlikdə yazırdılar: "Karabax pri Musavatskom pravitelğstve vseüelo vxodil v sostav Azerbaydcane". Göründüyü kimi, cənab Sarkisyanın iddiasının əksinə olaraq Dağlıq Qarabağ nəinki, bir gün, heç bir saat da, Ermənistanın tərkibində olmayıb.