İslahatlar şəraitində operativ təhlilin əhəmiyyəti artır

ХХ əsrin birinci yarsından başlayaraq dövlət rəhbərlərinin əksəriyyəti ölkədə, cəmiyyətdə və xaricdə baş verən müxtəlif proseslərin, hadisələrin araşdırılması, monitorinqi və ekspert rəyi ilə məşğul olan analitik qrupların yardımından istifadə etməyə başladılar.

Sonradan bu fəaliyyət mərhələli şəkildə informasiya toplanmasını və işlənməsini, çoxprofilli informasiya bazalarının yaradılmasını, sosial araşdırmaların aparılmasını, siyasət, iqtisadiyyat və sosial həyatda gələcək hadisələrin proqnozlaşdırılmasını əhatə etməyə başladı.

Bu gün bu istiqamətdə xeyli instititlar çalışırlar, ancaq fasiləsiz informasiya axınının öhdəsindən gələ bilmirlər.

İnformasiya inqilabının genişlənməsi, dünyada siyasi proseslərin sürətlənməsi və bura yeni xalqların və dövlətlərin daxil edilməsi, dəqiq və vaxtında əldə olunan informasiya düzgün qərarların qəbuluna şəraitin yaradılmasına xidmət edir.

Bu, əsasən insanın həyat şəraitinin radikal transformasiyası baş verdikdə, sürətli artım və dəyişikliklər dövründə xüsusilə vacibdir.

Eyni zamanda kommunikasiya və informasiya sistemlərinin sürətli inkişafı gedir, şəxsiyyətin inkişafı üçün maddi və mənəvi imkanlar artır, fərdilik artır, ənənəvi sosial əlaqələr dağılır, ümumilikdə qloballaşma prosesi gedir.

Azərbaycanda siyasi sistemin islahatlara, yenidənqurmaya və dövlət sisteminin yenilənməsinə hazır olduğunun bəyan edildiyi bir vaxtda cari və perspektiv vəziyyətlərin təhlili, operativ tövsiyələrin və proqnozların hazırlanması ikiqat aktual olur.

Keçmiş təcrübələr göstərir ki, analitik strukturların imkanlarından yetərincə istfadə edilməməsi müəyyən iqtisadi və siyasi xarakterli səhvlərə, cəmiyyətdə və informasiya məkanında gərginliyə və s. səbəb olur.

Azərbaycanda hazırkı şəraitdə dövlət sistemində analitik mərkəz kimi respublika prezidenti yanında Strateji Araşdırmalar Mərkəzi çıxış edir. Mahiyyətcə, ona dövlətin beyin mərkəzinin funksiyasının icrası, müxtəlif analitik qruplar və strukturlar arasında əlaqə yaratmaq həvalə edilib. Ancaq praktika göstərir ki, indiyədək Mərkəz öz funksiyasını effektiv şəkildə yerinə yetirə bilməyib. Bunun bir neçə səbəbi var. Əvvəla, Mərkəz prezident yanında olsa da əslində ona Prezident Administrasiyasının şöbələrindən biri kuratorluq edib. Beləliklə, Mərkəzin işləri, onun təhlilləri və tövsiyələri müəyyən şəxslərin süzgəcindən keçirilib və ali hakimiyyətin qərarlarının qəbulunda əsas şəxs olan prezidentə çox zaman çatdırılmayıb. İkincisi, Mərkəzin işilə bağlı göstərişlər ona prezidentdən yox, administrasiyanın orta halqasının rəhbərindən gəlib ki, bu da işin təşkilinin effektivliyini azaldıb, çünki analitik strukturun prezidentlə birbaşa əlaqəsi olmayıb, cari hadisələrin və proqnozların təhlili üçün prezidentin göstərişi olmayıb.

Prezident hakimiyyətinin konsolidasiyası üzrə son tədbirlər şəraitində, eləcə də daxili və xarici konyekturanın dəyişməsilə gündəmə mobil analitik təhlil sisteminin yaradılmasının vacibliyi məsələsi gündəmə gəlir. Bu, birbaşa dövlət başçısı ilə əlaqədə olacaq. Belə əlaqə prezidenti birbaşa analitik informasiyaa, tövsiyə və proqnozlarla təmin edəcək. Belə münasibət dövlət başçısını müxtəlif strukturların informasiyası ilə yanaşı paralel və alternativ məlumat ilə təmin edəcək ki, bu da daha ölçülüb-biçilmiş qərar və hərəkətlərin qəbuluna imkan verəcək.

Prezidentin və onun xidmətinin qarşılıqlı fəaliyyəti şübhəsiz ki, islahatlar prosesinin reallaşmasına, dövlətin daha effektiv daxili və xarici siyasətinin qurulmasına müsbət təsir göstərəcək. Əgər Makiavellidən sitat gətirsək, belə qarşılıqlı fəaliyyət hökmüdarın uğurlu, dövlətin isə etibarlı və güclü olmasına inkan verəcək.