Kür çayında suyu səviyyəsi kəskin azalıb

Bakı/10.03.23/Turan: |Salyan və Neftçala rayonun sakinləri Turana bildirib ki, Kür çayında suyun səviyyəsinin azalması kənd təsərrüfatına ciddi ziyan vurub.

"Kür çayında su səviyyəsi o qədər düşüb ki, heç paltar yumaq da mümkün deyil. Bu da su nasoslarının işinə mane olur, çoxu xarab olub. Əkinlərimizi sulaya bilmirik deyə, artıq ziyanımız çoxdur", sakinlərdən biri deyib. 

Sakinlər həmçinin iddia edir ki, Kür çayının səviyyəsinin azalması salınmış aqroparklarla bağlıdır.

"Bütün su ora gedir, orada iri təsərrüfatlar var, suyu ora verirlər deyə, çayın suyun səviyyəsi azalıb". 

Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyindən Turana bildirilib ki, qış fəslində Kür çayı və qollarında sululuq az olur.

"Bundan əlavə iqlim dəyişiklikləri ilə əlaqədar Kürdə son 4 ildə suyun səviyyəsi azalmaqdadır. Martın sonundan etibarən Kürdə sululuğun artacağı gözlənilir".

Qurum qeyd edib ki, Kürdə daima monitorinqlər aparılır.

Kənd Təsərrüfatı Nazirliyindən Turana bildirilib ki, bu məsələ qurumun səlahiyyətlərinə aid deyil, Meliorasiya və Su Təsərrüfatı Açıq Səhmdar Cəmiyyətinin səlahiyyətindədir.

Meliorasiya və Su Təsərrüfatı Açıq Səhmdar Cəmiyyətindən isə Turana bildirilib ki, təsirləri bütün dünyada, o cümlədən ölkəmizdə müşahidə olunan qlobal iqlim dəyişiklikləri səbəbindən, ilin isti aylarında respublikanın su ehtiyatlarının böyük hissəsini təşkil edən Kür və Araz çaylarının sululuqlarının azalması, dağ çaylarının böyük əksəriyyətinin isə tamamilə quruması müşahidə olunmaqdadır.

"Respublikamızın ərazisinin təqribən yarısının arid (quraq-red) iqlim zonasında yerləşdiyini nəzərə alsaq əhalinin artan sayı və kənd təsərrüfatının inkişafı fonunda bu təsirlərin daha da artacağı gözlənilir".

Qurumda qeyd olunub ki, keçmiş illərə nəzər salsaq görərik ki, Mingəçevir su anbarına çoxsululuq dövrlərdə daxil olan su həcmi 15-16 mlrd. kbm, azsululuq illərində 8-9 mlrd. kbm olsa da, son illərdə bu göstərici 6-7 mlrd. kbm-ə qədər azalmışdır.

"Verilən proqnoz məlumatlara əsasən ölkə üzrə su ehtiyatlarının 2020-2050-ci illərdə 20-25 % azalması gözlənilir. Bütün bu qeyd olunanları nəzərə alsaq su ehtiyatlarından qənaətlə və səmərəli istifadə olunmasına, onların qorunmasına və mühafizə edilməsinə böyük ehtiyac vardır".

ASC-dən bildirilib ki, Mingəçevir su anbarını qidalandıran çayların sərfinin azalması, bununla yanaşı Mingəçevir su anbarından qidalanan Yuxarı Qarabağ və Yuxarı Şirvan kanalları, o cümlədən Kür çayının xidməti ərazisində əkin sahələrinin son illərdə artması özəlliklə suvarma kanallarının sonunda yerləşən fermerlərin müəyyən çətinliklərlə qarşılaşmasına gətirib çıxarır.

"Bənzər hal hazırda Kür çayının sonunda yerləşən Salyan və Neftçala rayonlarında da müşahidə olunur ki, Kür çayı üzərində yerləşən rayonlarda suya artmaqda olan tələbat, iqlim dəyişiklikləri fonunda çayın su sərfinin kəskin azalmasına gətirib çıxarır".

Vurğulanıb ki, mart-aprel aylarında dağlıq ərazilərdə buzlaqların əriməsi, o cümlədən hazırda Mingəçevir su anbarından çayın aşağı axınına buraxılan suyun həcminin çoxalması problemin həllinə ümid verir.

"Lakin iqlim dəyişilmələrinə qarşı mübarizə tədbirləri arasında önəmli faktorlardan biri yenə insan amili olaraq qalır. Belə ki, cari ildə apardığımız monitorinqlər zamanı əksər torpaq sahələrində hamarlama işlərinin aparılmadığı müşahidə edilmiş, səhmdar cəmiyyətinin mütəxəssisləri tərəfindən onlara bunun su itkilərinin kəskin artmasına səbəb olduğu izah edilmişdir". 

Qurumdan qeyd olunub ki, müəyyən edilmiş digər bir səbəb isə sahə suvarılarkən suvarma texnologiyasına əməl olunmamasıdır.

"Əksər hallarda fermerlər tərəfindən su sahənin bir başından açılır və digər tərəfinə çatdıqda bağlanılır, suvarma zamanı ox arxlardan, suvarma zolaqlarından istifadə olunmur, sahədaxili kanallara bölünmə aparılmır". 

ASC-dən bildirilib ki, ölkə ərazisində gecə suvarması çox az aparılır.

"Belə ki, soyuq torpağı axşam və ya gecə suvaranda gün ərzində isinən torpaqdan daha az su buxarlanır. Beləliklə bitkilər növbəti günün istisi gələnə qədər kifayət qədər su ala bilirlər. Lakin yuxarıda qeyd etdiyimə bənzər bir hal gecə suvarmalarının təşkilində də müşahidə edilir ki, bəzi hallarda fermerlər tərəfindən sahəyə verilən suvarmaya suyu axşam saatlarda açılaraq səhər saatlarına kimi nəzarətsiz saxlanılır".

Əlavə olunub ki, iqlim dəyişikliklərinin təsirlərinin sonrakı illər ərzində daha da artması proqnozlaşdırılır.

"Biz hər birimiz məhdud su ehtiyatlarından qənaətlə və səmərəli istifadə etməyə çalışmalıyıq. Bu istiqamətdə su ehtiyatlarının ən böyük istifadəçisi olan fermerləri su itkilərinin azaldılması məqsədilə aqrotexniki qaydalara uyğun olaraq əkin sahələrində vaxtında şumlama, hamarlama, əkin sahələrinin sahədaxili kanallara bölünməsi, səpinin vaxtında aparılması tədbirlərinə ciddi riayət etməyə, suvarmada mütərəqqi texnologiyalardan istifadənin genişləndirilməsinə çağırırıq".

Qeyd olunub ki, dövlət tərəfindən həyata keçirilən bütün tədbirlər, su anbarlarının tikintisi, suvarma kanallarının təmiri, bərpası və yenidən qurulması, bütün istismar işlərinin effektivliyi birbaşa olaraq fermerlər tərəfindən suyun səmərəli istifadəsindən asılıdır.

"Əgər bir neçə il öncə ilə müqayisədə bugün kifayət qədər ciddi su çatışmazlıqları ilə rastlaşırıqsa, ölkəmizə daxil olan su ehtiyatlarının daha 35-40 % azalması proqnozlaşdırılan gələcək illər üçün indidən hazırlıqlı olmalı, bu istiqamətdə hər bir fərd, hər bir su istifadəçisi olaraq maariflənməli, ənənəvi sudan istifadə vərdişlərini dəyişdirməli, su itkilərinə yol verilməməsinə qarşı məsuliyyətli olmalıyıq. Yaşadığı regiondan, işlədiyi sahədən asılı olmayaraq hər bir vətəndaş bugün məişət və ya kənd təsərrüfatında onun qənaət etdiyi hər damcı su ilə gələcək illər, gələcək nəsillər üçün davamlı su ehtiyatının yaradılmasında birbaşa rol oynadığını bilməlidir".

Kənd təsərrüfatı məsələlər üzrə ekspert Vahid Məhərrəmli bildirib ki, qısa bir müddətdə bununla bağlı ciddi tədbir görülməsə Azərbaycanı fəlakət gözləyir.

"Dünyada iqlim dəyişikliyi baş verib və bu səbəbdən də yalnız Azərbaycanda deyil, bir sıra ölkələrdə su qıtlığı yaranıb. Azərbaycanda su dağlarda yağan yağışın və qarın hesabına formalaşıb. Kifayət qədər çox qar dağlara yağırdı, orada onun ehtiyatı formalaşırdı və sonra yavaş-yavaş əriyirdi, əriyən su da çaylara axırdı. Azərbaycan su ehtiyacının 70 faizini Kür və Araz çayların hesabına ödəyirdi". 

Onun sözlərinə görə illər əvvəl ölkənin 33 milyard kubmetr su resursu var idi, onun 23 milyard kubmetri Kürdən və Arazdan gəlirdi.

"İndi isə bu ehtiyatlar bir neçə dəfə azalıb. Əlbəttə Kür tam qurumaz, düzdür su qıtlığı yaranacaq, amma yağışlar yağanda su artacaq. İqlim dəyişikliyi baş verdi və qlobal istiləşmə prosesi gedir. İllər əvvəl dağlarda qar intensiv əriməyə başladı, üstəlik də qar daha az yağır və hazırda demək olar ki, dağlarda qalmayıb. Digər tərəfdən Türkiyə və Gürcüstan Kürün başlanğıcında öz suya tələbatını ödəmək üçün böyük su anbarlarını yaradıblar. Azərbaycana gələn su ona görə də kəskin şəkildə azalıb". 

Ekspert qeyd edib ki, problemi həll etmək üçün bütün təsərrüfatlarda öz su anbarları olmalıdır ki, ehtiyac yarananda fermerlər ondan istifadə edə bilsinlər.

"Yağış yağanda su həmin anbarlara yığılır, sonrakı mərhələdə də əkin üçün istifadə edilir. Biz bu təkilifi illərdir veririk, bunula bağlı hətta Prezident İlham Əliyev sərəncam imzaladı, amma sonra bu iş baş tutmadı". 

V.Məhərrəmlinin sözlərinə görə, Azərbaycan əhalinin artdığı üçün ərzaq tələbatı da artıb.

"Ona görə əkin ərazilərini da genişləndirib. Son 20 il ərzində əkin sahələri 400 min hektar artıb. Amma oliqarx məmurlar əkin ərazilərini örüş sahələrinin hesabına artırıblar, orada suvarma işini həyata keçirirlər. Bununla da onlar kəndlinin onsuz da azalmış suyunu əlindən alırlar", o qeyd edib. -0-