Nəhayət, dünən Ilham Əliyev və Ictimai Palata da öz sözünü dedi. Lazım gəldiyi üçün Əkrəm Əylisli dərhal məğlub edildi. Iqtidarımızı və müxalifətimizi təbrik edirik. Düşmən susduruldu. Ədəbiyyat bizim siyasətin qabağında dayana bilməz. Hələ divi öldürən Məlikməmmədin də cavabı verilməli və nağıllardakı qətllərə son qoyulmalıdır.
Amma... görəsən başı dərdlər görmüş Azərbaycan xalqı niyə heç olmasa öz deyimlərinə inanmır? Ayrı vaxtlar, əsla yeri olmayan hallarda da “hər pis işdə bir xeyir də var” inancını tətbiq edən bizim insanlar görəsən fikirləşdimi ki, Əkrəm Əylislinin söyülən, pislənən bu romanından bir xeyir də ola bilər?! Bilirəm, deyəcəksiniz, axı nə xeyir?! Hələ ardınca “xeyri kəsilsin!” də deyəcəksiniz.
Bu ölkədə xalqına bağlı olan hakimiyyət olsa idi, bilirsinizmi nə edərdi?
Şəxsən mən Əkrəm Əylislidən başqa bir əsər gözləyirdim. Ermənilərin azərbaycanlılara, azərbaycanlıların ermənilərə nələr etməsi barədə yox, məhz azərbaycanlıların azərbaycanlılara nələr etməsi - ölkədəki hakimiyyətin öz xalqına verdiyi zülmləri qələmə ala bilərdi yazıçı. Əvvəla, yaxın tarixdə baş verənlər hər kəsə aydındır. Kiminsə nə yazması baş verənləri dəyişdirmir, xüsusən də bədii əsər. Digər tərəfdən, Qarabağ mövzusunda ən yaxşı əsər Qarabağ münaqişəsindən öncə yazılıb. Cəfər Cabbarlının “Atan kazaklardır!” deyimli “1905-ci ildə” dramı.
Amma nə etməli, yazıçı azadlıq barədə əsər yazmayıbsa, onun yaradıcılıq azadlığı bu əsəri ortaya qoyubsa, dərhal düşündüm: burdan ölkəmə xeyirlər ola bilərmi? Məncə, görmək çətin deyildi:
1) Əkrəm Əylislinin bu bədii əsəri ölkədəki tolerantlığın, hətta ermənilərin dərdini yazan azərbaycanlıların olduğunun sübutu kimi təqdim, Qarabağ ermənilərinin bu ölkədə yaşaya biləcəyinin sübutu kimi təbliğ edilə bilərdi. Dövlət (!) deyə bilərdi ki, bu əsərlə razı deyil, əsəri həqiqət saymır, amma bu cür düşünən insanın olması da Azərbaycan qanunları ilə qorunur. Demək olar ki, bu ölkədə azərbaycanlılarla yanaşı, istənilən erməni vətəndaşın da hüququ qorunur, məsələn, 30 min erməni var Bakıda. Deyilə bilərdi ki, Qarabağdakı erməni vətəndaşlarımızın da hüququ qorunacaq. Bəs necə? Ilham Əliyev ən yüksək muxtariyyət təklif edəndə bunu nəzərdə tutmurdumu? Bu cür mövqe olmasa, kim o muxtariyyətin yüksəkliyinə inanacaq. Həm də məsələ inanmaqda da deyil. Axı bu dövlətin hansısa siyasəti olmalıdırmı? Yoxsa məqsəd yalnız korrupsiyanın çiçəklənməsi və anlaşılmaz Qarabağ durğunluğudur?
2) Əkrəm Əylisli ilk gündən bəyan etdi ki, o bu əsərlə Azərbaycan xalqını təhqir etmək istəmir, bütün hallarda onun istəyi dostluğa, yaxınlaşmağa xidmətdir. Bəyan etdi ki, ermənilər də bu cür əsərlər yazmalıdır. Deməli, bu yazıçının daşlanan əsəri motiv ola bilər həmin əsərlər üçün, onun bundan sonrakı çıxışları və çağırışları belə motiv yarada bilər. Təbii ki, “atan kazaklar” - yəni Ermənistanın ağası Rusiya istəməz bunu, amma o ölkədə də müstəqil düşünən ziyalılar var, bəziləri Azərbaycanın xeyrinə fikirlər də deyir və onlar daha da cəsarətlənə bilərlər. Bir neçə gün öncə məşhur Aleksey Manvelyan BBC-nin saytında Əkrəm Əylisli olayı barədə yazmışdı ki, Ermənistanda bu cür əsərləri yazmaq asan deyil, amma bundan sonra kimlərsə cəsarətlənə bilər. Yaralı yatan prezidentliyə namizəd Paruyr Ayrikyan isə elə bu günlərdə deyib ki, Sumqayıt hadisələrini azərbaycanlılar yox, KQB təşkil etmişdi.
Bəli, mümkün idi bu əsərdən də faydalanmaq...
Özünüz düşünün, Ilham Əliyevin xeyir-duası ilə Ermənistana gedən Azərbaycanın yazıçı və mədəniyyət işçilərinə heç kim güldən ağır bir söz demədi. Indi də hakimiyyət bu əsərə tolerant yanaşsaydı, cəmiyyət də onu bu qədər faciəli qəbul etməyəcəkdi. Müzakirələr olacaqdı, tənqid də ediləcəkdi, amma indi baş verənlər olmayacaqdı.
Amma başqa bir sual çıxır ortaya. Əkrəm Əylisli öz əsəri ilə Qarabağ münaqişəsinin həllinə yardım etmək istədiyini bildirir. Bəs bizim təklif nədir? Sizin yolunuz hansıdır? Bizim hakimiyyətin təklifi nədir? 20 il davam edən sülh danışıqlarımı? Bəlkə müharibəyə hazırlaşırlar? Bircə onu yada salım ki, Rusiya Ermənistana böyük dəyəri olan silah-sursat bağışlayanda rəsmilərdən heç kimin səsi çıxmamışdı. Bəlkə elə bilirsiniz, bu hakimiyyət müharibə edib Qarabağı alacaq?!
Bəlkə elə bilirsiniz ki, “Qarabağı yalnız demokratiya qaytara bilər” deyəndə biz zarafat edirik? Yaxşıca başımızı qatıb, pullarını sayırlar!
Rəy yaz