Sədaqət və satqınlıq haqqında

"Əqidə alt paltarı deyil ki, hər həfftə dəyişəsən."

(Şeyx Məhəmməd Xiyabani)

Sədaqət hissi və onun ifadəsi qədim cəmiyyətlər formalaşan gündən mübahisə predmeti olub. Sədaqət, yəni insanın əqidəsinə və mübarizəsinə sadiq olması həmişə müzakirə edilib, ancaq onları konkret olaraq heç bir xülasəyə, baxışa bağlamaq mümkün olmayıb.

Ona görə də ona belə müstəvidə baxmaq lazımdır - kimə və nəyə sadiqlik, o, nədə ifadə olunur və nədən ibarətdir, kim sədaqətlidir, kim satqın?

Bir çox müsəlman alimi İmam Hüseynin Kərbəlada dediyi sözləri misal kimi gətirir: "Əgər (ləyaqətli) həyat varsa, o - əqidə uğrunda mübarizədədir". Planlaşdırılan işlər alınmayanda, ilk növbədə insanda bu işə sədaqətinin olmasını axtarırlar.

Çünki İslam dünyasının liderlərindən biri İmam Əlli deyirdi: "Əgər planlaşdırdığınız hansısa iş alınmırsa, bunun səbəbini niyyətlərinizin dürüstlüyündə axtarın, niyyətlərinizdə düzgün olmusunuzmı?"

Əqidənizdən imtinanın vaxtı çətinliklər başlayanda gəlir, onlar sənin gündəlik qayğına çevrilir. Məhz onda sənin sədaqətlilik imtahanın başlayır.

Fərqli düşüncə və müxaliflilik həmişə mövcud olub, əksər hallarda fərqli düşüncə öz idarəçiliyi üçün təhlükə görən hakimiyyət tərəfində təqib edilir. Bu gün də, yüz il əvvəl də bizdə eyni şeylər baş verir. Hakimiyyət mükəmməl adam formalaşdırmağa can atan sufilərin fərqli düşüncəsinin kökünü kəsmək istəyirdi, bolşeviklər Azərbaycan Demokratik Respublikasının liderləri və tərəfdarlarını cəzalandırırdı.

Bu gün də hər birimizə prinsiplərimizə sadiqliyimizin sınağı anı yaxınlaşır. Sən də ya çarmıxa çəkilmiş Nəsimi kimi sona qədər öz etiqadını qoruyursan və tarix olursan, yaxud onu qurban verib onu da, özünü də qiymətdən salırsan.

Amma problemə müstəqillik, ədalət və insan haqları uğrunda mübarizəmiz nöqteyi-nəzərindən baxaq.

XX əsrin 20-ci illərində Cənubi Azərbaycanın milli-azadlıq mübarizəsinin lideri şeyx Xiyabanı milli xilasın mahiyyətini belə ifadə edib: "Şərəfimə və vicdanıma and içirəm, əgər millətin azadlığı (müstəqilliyi) yoxdursa, heç nəyi yoxdur".

XX əsrin 80-ci illərinin sonunda postsovet məkanında belə mübarizə başladı. Azərbaycan xalqı bu mübarizənin önündə idi (на острие) və müstəqilliyinin bərpasına nail oldu.

Ancaq iş bununla bitmədi, demokratik inkişaf və insan haqlarına hörmət uğrunda mübarizə başladı.

Bu mübarizədə biz öz prinsiplərinə sadiq olanları da, yolundan dönüb öz məqsəd və əqidələrinə xəyanət edənləri də müşahidə etdik.

Sadiq olanlarla və satqınlarla nə baş verir? Aydınlıq üçün "Dədə Qorğud " dastanında Yalançıoğlu Yalıncıqla Bamsı Beyrək arasında dialoqa müraciət edim. Bütün yalanlara, hücumlara və satqınşılığa cavab olaraq Bamsı Beyrək Yalançıoğlu Yalıncığa alçalmağı və Beyrəyin qılıncı altından keçməyi təklif edir, o da sağ qalmaq üçün bunu edir. Qılıncın altından keçənə qədər belə bir adam var idi - Yalıncıq. Ancaq o qılıncın altından keçən, dönüklük edəndən sonra bütünlüklə özünü itirdi.

XX əsrin 90-cı illərinin ortasından diktatura ilə mübarizədə sınaq zamanı çatanda aydın oldu ki, demokratiya uğrunda hərəkatda bir çoxları üçün satqınlıq sədaqətdən üstün idi, hələ dünən azadlıq uğrunda mübarizə aparanlar regionçuluq, klançılıq kimi xırda hədəflərin daşıyıcılarına, maddi maraqların əsirlərinə çevrildilər.

Cəmiyyətdə fərdin xalq üzərində güc prinsipi, hökmdarların bizim əvəzimizə hər şeyi həl etmək bacarığı və hüququ qabarmağa başladı. Nəticədə çoxsaylı satqınlıqlar sədaqətliliyi dağıtmağa başladılar.

Öz hüquqlarını tələb edənləri arzuolunmaz etnik mənşədə, hansısa xarici qüvvələrə işləməkdə, "dövlətçiliyə zərbə vurmaqda" ittiham etdilər. Azərbaycan kimi ölkələrdə - "Dövlət insan və xalq üçün, yaxud insan və xalq dövlət üçün?"... sualı açıq qalır.

Milli müstəqillik olmasa, insan hüquq və azadlıqları təmin edilə bilməz. Bu gün ölkə müstəqildir, amma bizim insanın hüquq və azadlığı yoxdur ki, yoxdur. Müstəqillik uğrunda mübarizə aparanlar da "xarici əsarət altında da, indi də bu azadlıqlar yoxdur, bəs onda fərq nədədir?" sualına cavab verməli olurlar.

Bir çoxları üçün indiki zaman zülmətə bürünüb, gələcək isə perspektivsizdir. Bu, belədirmi? Əlbəttə, yox! 2000-ci illərdən ölkənin gənc demokratik fəalları cəmiyyətə sübut etdilər ki, hüquq və azadlıqlar uğrunda mübarizə davam edir. Onlardan bir çoxu həbs və təzyiqlərə məruz qaldılar, ancaq bu, nəticə vermədi, onların mübarizəsi davam edir. Bu mübarizədən azadlıqlara sadiq olan, sabah yeni demokratik dalğanın liderləri olacaq şəxsiyyətlər yetişir.

Ancaq öz əqidəsinə xəyanət edənlərin düşərgəsində isə onarın niqtlərinin, elə özlərinin də ucuzlaşması prosesi başa çatıb. Azərbaycanda hörmətli olan adamardan biri bir neçə il əvvəl belə bir söz deyib: "Yadda saxlayın, əgər sözlər adamı ucuzlaşdırırsa, o təkcə hörmətsiz olmur, sadəcə mövcudluğu bitir, ölür". Xəyanətin yekunu - siyasi ölümdür.

Azadlıq uğrunda gənc mübarizlərə gəldikdə, belə deyilir: "Savab işin yükü gedəcək, zövgü qalacaq, haram işin zövgü gedəcək, peşmanlığı qalacaq". Bəli, gənc mübarizlər həyatlarının bir hissəsini həbsxanada keçirir, ancaq əvəzində müasir tarixin şanlı hissəsi olurlar. Əqidəyə sadiqliyin mükafatı belədir.

Bu, ağır yükdür. Bəzən onu qaldırarkən taqətdən düşərsən. Sənin doğmaların və yaxınların var, axı onlara da əzab verəcəklər, onar da hər zaman sənin əməllərinə birmənalı yanaşmayacaq. Biz axı bu hadisələrdə ataların öz övladlarından imtina etdiyini, həyat yoldaşlarının ərlərindən boşandığının şahidi olmuşuq.

Çox vaxt insan haqları uğrunda mübarizə aparanları bayağı şəkildə hakimiyyətə can atmaqda ittiham edirlər.

Ancaq öz ideallarına sadiq insan bunun da, böyük sınaqların da öhdəsindən gəlmək iqtidarındadır.

Bizim müasir tariximizdə sədaqətin öz nümunələri var. Birincisi, bunlar 1918-20-ci illərdə ADR baniləridir, sonra XX əsrin 80-ci illərdinin milli-azadlıq hərəkatının iştirakçıları, bu gün isə bizim demokratiya və vətəndaş hüquqlarımız uğrunda mübarizə aparanlar.

Bu gün biz azadlıq hərəkatının seçdikləri yola sadiq qalan və bu yoldan dönən üzvlərinin qarşıdurmasını müşahidə edirik.

İndi azadlıq uğrunda mübarizədən imtina edənlər hüquqlarını tələb etməkdə davam edənlərə qarşı çıxış edir, onları milli maraqlara xəyanətdə, hakimiyyətə, var-dövlətə can atmaqda ittiham edirlər. Şəxsi maraqları xatirinə bütöv xalqın maraqlarını qurban verirlər. İdeallarına sadiq adamları qaralamaq üçün hakimiyyətyönlü media təhqir, şantaj, böhtandan istifadə edir.

"Demkonqres" seçki blokunda (2000-ci illərdin əvvəlləri) birləşən azadlıq mübarizəsinə sadiq partiyalar və fəalların qruplarına qarşı yaradılan və zamanında müstəqillik və insan hüquqları uğrunda fəal mübarizə aparmış rejim müdafiəçilərinin birləşdiyi "Məşvərət Şurası" yaradılanda belə qarşıdurma prosesini izləmişik.

"Məşvərət Şurası"nın partiyaları - Ana Vətən, Respublika, Milli-Dövlətçilik, Demokratik İslahat, Rifah, Müstəqil Azərbaycan partiyaları canlarını əsirgəmədən azadlıq ideallarına sadiq qalanları qaralayırdı. Ancaq onlar nə ictimaiyyətin, nə də dövlətin dəstəyini almadı - fəaliyyətləri nəticəsində "Məşvərət Şurası"nın geniş koalisiyası cəmi 2 deputat yeri aldı. Eyni şeyi hakimiyyətin prezident seçkisi adı altında təşkil etdiyi teatr məzhəkəsində sədaqətlilər və ideallarına xəyanət etmiş müstəqillik uğrunda mübarizənin keçmiş fəalları toqquşanda görürük.

Ancaq sadiq olanlar öz yollarını davam edir, burda xüsusilə bizim gənc nəsli, bizim Xədicə İsmayıl, Qiyas İbrahim, Bayram Məmmədov, Muxtar Qələndarlı, Əfqan Muxtarlı, Orxan Baxışlı, Zaur Qurbanov, İkin Rüstəmzadə, Seymur Həzi və bir çox başqa cəsarətli gənc jurnalistləri və gənc fəalları qeyd etmək istəyirəm.

Onlar öz yollarına davam edir. Bu yol birdəfəlik qəhrəmanlıqla bitmir, bu mübarizə bizim siyasi sistemin bəşəriləşməsi və vətəndaşlarımızın düşüncəsinin transformasiyası uğrunda mübarizədə gündəlik inad və səylər tələb edir.

Bir qayda olaraq sədaqətlilər - alcaq niyyətlərini cilovlamağı bacaran və bütün imtiyazlardan imtina etməyi bacaran adamlardır; bunlar orta səviyyədən yüksək ixtisaslaşmış mütəxəssislərdir, onlarsız işdə baş çıxarmaq mümkün deyil; bunlar repressiv orqanlara onları təqib etməyə bəhanə verməmək üçün prinsipial olaraq formal qanunları pozmaqdan imtina edən adamlardır...

Yekunda demək istəyirəm ki, hələlik bizdə çoxları üçün ədalət və azadlıq nağıldır, ancaq hamı üçün yox, barələrində yazdığım sadəqətlilər üçün yox. Əminəm ki, bu nağıl reallığa çevriləcək və o zaman "güclülərin və qəfil varlananların hakimiyyəti" adı altında nağıl bitəcək, çünki dünyada "Allah və mənim hüquqlarım"dan artıq reallıq yoxdur.

Onda - bu nağılın ardınca yola düşək...