Baku Collecting Agency üçün qanun yazılmayıb?

Qüvvəyə minən yenilənmiş qanunvericiliklə əlaqədar Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatası banklara kollektorlarla əməkdaşlığın qanunsuz olması haqqında xəbərdarlıq edib. Amma ölkədə ən böyük kollektor agentliklərindən biri - Baku Collecting Agency (BOA) fəaliyyətini davam etdirməyi planlaşdıraraq, işçi qəbulu elan edib.

"Vəkillər və vəkillik fəaliyyəti haqqında" qanuna, Mülki-Prosessual Məcəlləyə və İnzibati-Prosessual Məcəlləyə düzəlişlər gələn il yanvarın 1-dən Azərbaycanda kollektorların fəaliyyətini istisna edir. Buna baxmayaraq, BOA kollektor agentliyi nəinki öz fəaliyyətini dayandırmır, əksinə, göründüyü qədər, yeni ili daha geniş tərkibdə qarşılamağa hazırlaşır. Bu barədə Turan-a bank məsələləri üzrə məşhur ekspert və hüquq müdafiəçisi, vəkillər Kollegiyasının üzvü Əkrəm Həsənov bildirib.

Ondan başlayaq ki, gələn ildən artıq Azərbaycanda məhkəmələrdə nümayəndəlik institutu ləğv olunur. Hüquq dairələrində etirazlara səbəb olmuş bir sıra mənfi məqamlara baxmayaraq, Həsənov kollektorların ləğvini qanunvericiliyə səs-küyə səbəb olan düzəlişlərin müsbət nəticəsi hesab edir, belə ki, bankların artıq borclular haqqında məlumatları üçüncü şəxslərə ötürmək hüququ olmayacaq. Bununla əlaqədar hüquqşünas Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatasının maliyyə təşkilatlarına indiyə qədər tətbiq etdikləri təcrübələrinin qanunsuz olduğu haqqında bildiriş göndərməli olduğunu düşünərək, artıq bu quruma müraciət edib.

- Bu yaxınlarda Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatası bank təşkilatlarına müraciət edərək, borclular haqqında məlumatların kollektor kontorlarına verilməsinin qanunsuz olduğu barədə xəbərdarlıq edib, deyə Həsənov Turan-ın sorğusuna cavabda bildirib. Ekspertin sözlərinə görə, kommersiya banklarının əvvəldən öz müştəriləri haqqında üçüncü şəxslərə məlumat vermək hüququ yox idi, amma bu halda kollektorlar guya məhkəmədə kollektor kontorlarının maliyyə təşkilatlarının maraqlarını təmsil etməsi adı altında bunu edirdilər. Beləliklə, informasiyanın verilməsinin qadağan edilməsi beş-altı kollektorun nəinki borcluları qorxu içində saxlamasına, hətta bank müştəriləri ordusunda intiharlar dalğasının səbəbi olmasına belə mane olmurdu.

- Gələn il yanvarın 1-nə qədər, nə qədər ki, "Vəkillər və vəkillik fəaliyyəti haqqında" qanuna, Mülki-Prosessual Məcəlləyə və İnzibati-Prosessual Məcəlləyə düzəlişlər qüvvəyə minməyib, kollektorlar de-yure bank qurumlarını məhkəmələrdə təmsil edə bilirlər və təbii ki, bunun üçün lazım olan məlumatı almalıdırlar. Qeyd edim ki, kollektorlara bank müştəriləri haqqında məlumat müstəsna olaraq bu məqsədlə verilir, yəni onların vətəndaşlara təzyiq göstərmək, zəng etmək və ya onları hədələmək hüququ yoxdur.

Amma hamımız bilirik ki, əslində banklar kollektorlara məlumatları heç də məhkəmədə maraqlarının təmsil olunması üçün vermirlər. Bundan başqa, bu cür işlər çox nadir hallarda məhkəməyə qədər gedib çıxırdı. Amma insanlar təzyiqdən, bankların məlumatı bu kontorlara verməsindən müvafiq qurumlara müraciət etdikdə, maliyyə təşkilatları kollektorların onların maraqlarını məhkəmələrdə təmsil etmək hüququnun arxasında gizlənirdilər. Yəni, bu, qadağan deyil. Etiraf etmək lazımdır ki, kollektorların hüquq-mühafizə orqanlarında yaxşı əlaqələri var və onların işçilərinin əksəriyyəti hüquq-mühafizə orqanlarından gələnlərdir, buna görə bankların kollektorlarla əməkdaşlıq formatının qanunsuzluğunu sübut etmək çətindir.

Ekspertin sözlərinə görə, qanunvericiliyə düzəlişlər de-yure bankları müştərilər haqqında məlumatı kollektorlara vermək hüququndan məhrum edir, belə ki, gələn ildən Vəkillər Kollegiyasının üzvü olmayan şəxslər fiziki və hüquqi şəxslərin maraqlarını məhkəmələrdə təmsil etmək hüququna malik olmayacaqlar. Beləliklə, üçüncü şəxsə təzyiqi müştəri haqqında məlumatı ötürən maliyyə təşkilatının qanunsuz addımı kimi dəyərləndiriləcək:

- Məsələn, kollektor təşkilatının əməkdaşı və ya özünü təqdim etmək istəməyən istənilən naməlum şəxs vətəndaşa zəng edirsə, o, bu məlumatlara kimin və hansı əsaslarla malik olduğu barədə sual vermək hüququna malikdir. Belə halda vətəndaşın bankı məlumatları üçüncü şəxsə verdiyinə görə məhkəməyə verməsi və qurumun cərimələnmək riski ilə üz-üzə qalması vacibdir. Gələn ildən artıq belə bir halla qarşılaşan vətəndaşlar kollektoru qanunsuz fəaliyyətə görə məhkəməyə verə bilərlər.

Belə ki, ötən həftənin əvvəllərində mən kommersiya banklarının preventiv məqsədlərlə qanunvericiliyə düzəlişlərlə bağlı əvvəlki təcrübələrinin qanunsuz olduğu barədə xəbərdarlıq alması üçün Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatasına müraciət etdim. Palata banklara xəbərdarlıq etdi. Bu, maliyyə qurumlarına qarşı proseslərdə onların qanunvericiliyə düzəlişlərdən irəli gələn nəticələri bilmədiklərini bəyan etmələri ehtimalına qarşı edilib.

Ekspertin sözlərinə görə, Palatanın hüquqi təminat idarəsinin rəisi Nurlan Babayev açıq şəkildə etiraf edib ki, yeni qanunvericilik qüvvəyə mindiyi andan kollektorların fəaliyyəti qanunsuz olacaq və bankların müştərilər haqqında məlumatı onlara vermək hüququ olmayacaq. Amma burada belə bir sual yaranır: Nəzarət Palatasının bu cür məlumatların sırf məhkəmə təhqiqatı üçün verilmədiyindən xəbəri var idisə, nəzarət instansiyasının müvafiq reaksiyasının olmamasını necə izah etmək olar?

- Maraqlıdır ki, Palata elə davranır ki, sanki nəzarət orqanı deyil və baş verən faktlara reaksiya verməli deyildi. Mən bu yaxınlarda etdiyim müraciətdə bu halı da qeyd etdim, bank sirrinin yayılmasına qarşı müvafiq tədbirlərin görülməməsinin səbəbləri haqqında sual verdim. Amma artıq qeyd edilib ki, banklar kollektorların məhkəmələrdə onların maraqlarını müdafiə etdiklərinə istinad edirdilər, bu isə qanunla qadağan deyil. İndi isə belə bəhanə gətirmək artıq mümkün deyil.

Ekspert etiraf edir ki, yeni qanunvericilik kollektorları fəaliyyətlərini davam etdirməyin dolayı yollarını axtarmağa məcbur edəcək. Kollektor kontorlarının bu məqsədlə Vəkillər Kollegiyasının üzvlərindən istifadə edə bilməsi ilə bağlı suala cavabda Həsənov belə bir ehtimalı istisna etməyib, amma etiraf edib ki, bunu etmək çətin olacaq.

- Kollegiya üzvləri azdır, onların fiziki olaraq bu cür fəaliyyətlə məşğul olmaq, oturub bank müştərilərinə zəng etmək üçün vaxtı yoxdur, axı söhbət on minlərlə borcludan gedir. Bundan başqa, bu, publik şəxslərdir, Kollegiyanın saytında bütün vəkillərin siyahısı dərc ediləcək. Bu format hədə və təzyiq yolu ilə borcların "alınması" ilə məşğul olan kollektorun işinin xüsusiyyətlərinə də uyğun deyil. Özü də kollektorluğa hüquqşünasları deyil, spesifik şəxsi məlumatları olan şəxsləri qəbul edirlər. Borcluya zəng edən Vəkillər Kollegiyasının üzvünü təsəvvür edin. O, kollektorun metodlarından, senzuradankənar ifadələrdən, hədələrdən, şantajdan istifadə edə bilər? Belə bir şeyə görə o, Kollegiya üzvlüyündən məhrum edilər. Fiziki, texniki və sırf peşəkarlıq nöqteyi-nəzərdən Vəkillər Kollegiyasının üzvləri belə bir təcrübə ilə məşğul ola bilməzlər, amma buna baxmayaraq, ilk vaxtlar kollektorların kimlərisə tutmaq cəhdlərinin olacağını istisna etmirəm. Məsələn, mən Vəkillər Kollegiyasının üzvünün vətəndaşı kollektor kontoruna çağırdığını öyrənsəm, bu hal bank müştərisi haqqında məlumatın qanunsuz olaraq üçüncü şəxsə - kollektora verilməsi kimi əks-səda doğuracaq.

Həmsöhbətimizin məlumatına görə, bu gün bir çox kollektorlar hüquqi firma kimi qeydiyyatdan keçir, amma sonuncuların bank sirrini əldə etmək hüququ yoxdur:

- Mən iki hüquqi firmaya rəhbərlik edirəm. Gələn ildən onlar məhkəmə proseslərində iştirak edə bilməyəcəklər və hüquqi məsləhətlərlə kifayətlənəcəklər. Bankın müştəri ilə problemi yaransa o, hüquq firmasına deyil, şəxsən vəkilə müraciət edə biləcək.

Əlbəttə, kollektorlar yeni şəraitə uyğunlaşmağa çalışacaqlar. Onların asanlıqla təslim olacağını düşünmürəm. Amma biz də elə-belə adam deyilik, bu cür faktlar yayılacaq. Məsələn, Baku Collecting Agency (BOA) - Azərbaycanda ən böyük və ən təhlükəli kollektor - təsdiq edilmiş qanunvericiliyə baxmayaraq, işçi qəbulu - kişi cinsindən olan namizədlərin yığımını elan edib. Beləliklə, BOA fəaliyyətini davam etdirməyi düşünür. Qeyd etmək lazımdır ki, bu kollektorun bilavasitə təsisçisi Unibank-ın əsas səhmdarının, bu bankın Müşahidə Şurasının sədri Eldar Qəribovun oğludur. Təsadüfi deyil ki, Unibank müxtəlif insidentlərin fiqurantı olub.

Yeri gəlmişkən, sözügedən qanunvericilik düzəlişlərini irəli sürən şəxslər əvvəlcədən bütün nəticələri nəzərə almayıblar. Onlar hətta yeni qanunvericiliyin kollektorlara zərbə vuracağını düşünmürdülər, mən isə, öz növbəmdə, bu barədə açıq danışmağa tələsmirdim və qanunvericlik işıq üzü gördükdən sonra çıxış etdim, belə ki, maraqlı şəxslər deyilənləri nəzərə ala və qanunları öz maraqlarına uyğun şəkildə dəyişdirə bilərdilər. İndi bundan çəkinməmək olar, kollektorların və onların maraqlarını qoruyanların hüquqi savadsızlığı ona gətirib çıxarıb ki, kollektorların artıq fəaliyyət göstərmək hüququ yoxdur. Sırf nəzəri nöqteyi-nəzərdən qanunvericiliyi kollektorların maraqlarına uyğun şəkildə köhnə tarixlə düzəldəcəklərini istisna etmək olmaz, amma təcrübi olaraq bu, mümkün deyil, belə ki, nəzakət qaydalarına uyğun deyil.

Bankların və kollektorların birləşməsi mümkünlüyü ilə bağlı suala cavabda Həsənov belə bir formatda gələcək əməkdaşlıq ehtimalından narahatlığını bildirib:

- Qorxuram, banklar kollektor əməkdaşlarını öz ştatlarına götürsünlər, amma bu, kollektorların öz səmərəliliyini azaldacaq. Təkrar edirəm, kollektorluq fəaliyyəti çox spesifikdir, onlar xüsusi nümunələrdən istifadə edirlər, qorxutma üçün spesifik işçi ştatına və hətta buna uyğunlaşdırılmış yerə malikdirlər. Bu, əvvəllər, yenilənmiş qanunvericilik təsdiq edilənə qədər də qanunsuz idi, amma insanlar bu barədə açıq danışmaqdan qorxurdular.

Həmsöhbətimizin fikrincə, gələcəkdə banklar və kollektorlar birləşə bilər, amma bundan kollektorlar uduzacaq. Banklar və kollektorlar arasında gələcək əməkdaşlıq cəhdlərinə gəlincə isə, bu, maliyyə təşkilatları üçün risklidir.--0--