Cəmiyyət və dövlət orduya münasibəti yenidən nəzərdən keçirməlidir

***

-Əkrəm bəy, cəbhə bölgəsində olan hərbçilərin maaşları ötən ay azaldıldı. İctimaiyyət arasındakı narazılıqdan sonra bir neçə gün bundan əvvəl müdafiə nazirinin müvafiq əmrinə əsasən hərbi qulluqçuların vəzifə maaşlarına müddətli əlavələr müəyyən edildi. Bu əlavələr cəbhə bölgəsində olan hərbçilərin maaşlarını olduğu kimi əvəz edəcəkmi?

-Cəmiyyətimizi son dövrdə ciddi narahat edən bu mövzuya iki müstəvidə yanaşmaq lazımdır: 1) ümumən hərbçilərimizin maddi təminatı, o cümlədən maaşı; 2) cəbhə bölgəsindəki hərbçilərimizin maddi təminatı, o cümlədən maaşı.

Məsələnin birinci müstəvisi barədə onu deyə bilərəm ki, mənim aləmimdə üç peşə var ki, xalq (dövlət) onun sahiblərini layiqincə təmin etməlidir: hərbçi, həkim və müəllim. Xalqın sərvəti, dövlətin büdcəsi sonsuz deyil. Buna görə də əlbəttə, problem və narazılıq həmişə olacaq. Amma ən azı müqayisəli çərçivədə biz bu üç peşəni həmişə maksimal təmin etməliyik. Edirikmi? Subyektiv məsələdir. Və söhbət yalnız məmur münasibətindən getmir. Xalq olaraq da balansı təmin etmirik. Şou-biznes əhlinə, hansısa mütrüflərə istədiyi mükafatı verən, o cümlədən borc edərək verən (məsələn, toylarda) insanlarımız hərbçilərimizə, onların ailələrinə dəstək olurmu? Əksər hallarda yox. Elə məmurlar da adi insanların övladlarıdır da. Səviyyəsiz artistləri hərbçilərdən üstün tutma (yuxarı başda yer vermə, yüksək mükafatlandırma və s.) yanaşması mövcud reallıqdır. İndi toylar yoxdur. Amma böyük ehtimalla toylar başlayanda belə əksəriyyət toyunda Vətən Müharibəsi qəhrəmanının deyil, hansısa müğənninin iştirak etməsi ilə öyünəcək.

Məsələnin ikinci müstəvisinə daha çox hüquqşünas, vəkil kimi yanaşıram. Müharibə bitib. Əvvəlki cəbhə bölgəsi artıq yoxdur. Təmas xətti də yoxdur. Qanunvericiliyimiz isə daha çox əvvəlki dövrü nəzərə alaraq qəbul edilib. Anlaşılmazlıq da buradan irəli gəlir. Bəli, qanun tələb edir ki, maaşlar əksər hərbçilərə əvvəlki kimi ikiqat ödənilməsin. Məmurlar da təbii buna əməl etməlidir. Digər tərəfdən də insani nöqteyi-nəzərdən hərbçilərin maaşının belə kəskin azalması ilə barışmaq olmur. Buna görə də zənnimcə, orta yol tutulmalı və bütövlükdə hərbçilərimizin maaşı artırılmalıdır. İkiqat olmasa da belə. Məmurlar adətən ləng tərpənir. Bu, bütün dünyada belədir. Bizdə də artıq cəbhə bölgəsi olmasa da Ermənistanla dövlət sərhəddi, Qarabağ bölgəsində Rusiya sülhməramlı kontingentinin yerləşdirildiyi zonaya bitişik ərazilər və işğaldan azad edilmiş və hazırda infrastruktur qurulmayan ərazilərimiz var. Bu, yeni reallıqdır. Məmurlarmız da nəhayət, bunu dərk edərək həmin ərazilərdə xidmət keçən hərbçiərimizin maaşını artırdılar. Güman edirəm ki, düzgün qərardır və faktiki olaraq həmin ərazilərdə elə əvvəlki cəbhə bölgüsü maaşının ekvivalentidir.

- Bu dəyişikliyə ehtiyac vardımı? Əgər əlavələr ediləcəkdisə niyə azaldılırdı? Və ya maaşları azaldıb əlavələr təyin etmək büdcəyə necə təsir göstərəcək?

-Ümumən əvvəlki suala cavabımda bu məsələyə toxundum. Mövcud qanunvericiliyə əsasən azaltma baş verib. Sonra da yeni reallığa uyğun başqa tipli artırma olub. Sadəcə, ləng tərpəniblər. Böyük ehtimalla qanunvericiliyə də düzəlişlər olacaq bununla bağlı. Çünki ən azı hələ bir neçə il yeni reallıqda xidmət edən hərbçilərimiz olacaq. Yəni, Ermənistanla dövlət sərhəddi, Qarabağ bölgəsində Rusiya sülhməramlı kontingentinin yerləşdirildiyi zonaya bitişik ərazilər və işğaldan azad edilmiş və hazırda infrastruktur qurulmayan ərazilərimizdə.

-İndi də narahatlıq doğuran məsələ budur ki, hərbi qulluqçuların vəzifə maaşlarına müddətli əlavələr təyin edilib. İstənilən vaxt bu müddət ləğv edilə bilərmi? Yəni, müddətli əlavə.

-Qeyd edilən problemlər aradan qalxanadək ləğv edilməməlidir. Yəni, Ermənistanla yekun sülh müqaviləsi yoxdursa, düşməndir, deməli, onunla sərhəddə xidmət etmək təhlükəlidir. Qarabağ bölgəsində Rusiya sülhməramlı kontingentinin yerləşdirildiyi zonaya bitişik ərazilərdə hərbi xidmət təhlükəlidir, çünki ermənilər həmişə təxribata əl ata bilər. İşğaldan azad edilmiş və hazırda infrastruktur qurulmayan ərazilərimiz də hərbi xidmətin çətinliyinə dəlalət edir, abadlaşdırma işləri bitənədək bu çətinliklər olacaq.

-Dünya təcrübəsində necədir? Ön xətdə fəaliyyət göstərən hərbçilər qazanclarında digərlərindən fərləndirilirmi? Əslində hüquqi cəhətdən necə olmalıdır?

-Ümumən əksər ölkələrdə məhz belədir: daha çox təhlükəli şəraitdə xidmət edənin maaşı da yüksəkdir. Faktiki olaraq bizdə də elədir. Sadəcə, indi cəbhə bölgəsi yoxdur, başqa mahiyyətli təhlükəli və narahat şərait var. Ona uyğun da maaşlar digər ərazilərdən yüksək olacaq.

-Sizin təklifləriniz nədir? Dövlət ön xətdə fəaliyyət göstərən hərbçiləri fərqləndirmək üçün hansı addımları atmalıdır?

-Qanunvericiliyimizə dəyişiklik edilməli və yeni reallıqlar orada əksini tapmalıdır. Təhlükəli ərazilərin yeni təsnifatı təsdiq edilməlidir. Aydın məsələdir ki, bu problemlər hələ bir neçə il olacaq. Ən əsası isə bütövlükdə hərbçilərimizin maaşı artırılsa yaxşı olardı. Böyük ehtimalla elə belə də olacaq. Sadəcə, belə başa düşürəm ki, hələlik məmurlar müvafiq hesablamalar aparırlar. Axı bir tərəfdən hərbi vəziyyət şəraitində xidmətə cəlb olunmuşların hamısı təxris edilməyib. Digər tərəfdən də dediyim kimi, məmur hər yerdə məmurdur. Dövlət aparatı mahiyyət etibarilə çevik deyil, bürokratik proseslər qaçılmazdır. Bütün dünyada belədir. Bir qədər zaman tələb olunur.