“Rusiya rəsmisinin açıqlaması Azərbaycan üçün təhdidlərlə doludur”

Sentyabrın 30-da parlamentin iclasında Milli Məclisin Xarici müdaxilələrə və hibrid təhdidlərə qarşı müvəqqəti komissiyası yaradılıb. Komissiyanın sədri deputat Ramid Namazov təyin edilib.

Komissiya xarici müdaxilələr və hibrid təhdidlər ilə bağlı hallara dair hesabatlar və həmin müdaxilələrin qarşısının alması üçün təkliflər hazırlayacaq.

Yeri gəlmişkən, Rusiya Xarici Kəşfiyyat Xidmətinin (SVR) direktoru Sergey Narışkin oktyabrın 2-3-də Bakıda səfərdə olub. O, keçirdiyi görüşlərdə beynəlxalq vəziyyəti, iki ölkənin xüsusi xidmət orqanları arasında qarşılıqlı əməkdaşlığın istiqamətlərini müzakirə edib.

Rusiya mənbələrinin yazdığına görə, S.Narışkin jurnalistlərlə söhbətində deyib ki, Azərbaycan və Rusiyanın xüsusi xidmətləri bu yaxınlarda ABŞ tərəfindən Rusiya diplomatına "provokativ təhdid"in qarşısını alıblar. O, həmin insident haqda detallı danışmayıb.

Rusiya rəsmisi Moskva və Bakının üzləşdiyi çoxsaylı təhdidlər sırasında beynəlxalq terrorçuluğu, qeyri-leqal miqrasiyanı, silah və narkotiklərin qanunsuz dövriyyəsini, bəzi dövlət strukturları və qeyri-hökumət təşkilatlarının təxribatçı fəaliyyətini sadalayıb, onların Rusiya və Azərbaycanın daxili siyasətinə təsir göstərməyə çalışdığını deyib.

Azərbaycan rəsmiləri ilə görüşdə qeyd olunub ki, indiki şəraitdə kəşfiyyat və əks-kəşfiyyatın əsas vəzifələrindən biri xaricdə anti-Rusiya və anti-Azərbaycan xarakterli təxribatçı aksiyaları vaxtında aşkarlamaq və önləməkdir. "Xarici xüsusi xidmətlərin, Rusiya və Azərbaycan ərazilərində ictimai-siyasi sabitsizlik yaratmaq məqsədilə sistemsiz müxalifətdən və beynəlxalq terrorçu təşkilatlardan istifadəsinə qarşı birgə səyləri gücləndirməyin vacibliyi qeyd edilib".

Təhlükəsizlik məsələləri üzrə ekspert Ərəstun Oruclu ASTNA-ya Azərbaycana olan real təhdidlərlə bağlı danışıb.

* * *

Sual: Ərəstun bəy, Milli Məclisin Xarici müdaxilələrə və hibrid təhdidlərə qarşı müvəqqəti komissiyasının yaradılması üçün niyə zərurət yaranıb?

Cavab: Belə bir komissiyanın yaradılması haqda qərar görünür, İlham Əliyevin Milli Məclisin yeni heyətinin ilk iclasında etdiyi çıxışından irəli gəlir. Dövlət başçısı həmin çıxışda ölkəyə xaricdən təsirlər olduğunu dedi və hətta Azərbaycanın quru sərhədlərinin illərdir bu səbəbdən bağlı saxlanıldığını dilə gətirdi. Halbuki, rəsmi səviyyədə ölkənin quru sərhədlərinin bağlı qalmasının səbəbi kimi daim artıq çoxdan tarixə qovuşmuş COVİD-19 pandemiyası göstərilirdi. Maraqlıdır ki, elə həmin çıxışın səhərisi günü də Nazirlər Kabinetinin qərarı ilə karantin müddəti gələn il yanvar ayının 1-dək uzadıldı. Belə ziddiyyətli münasibət iki səbəbdən mövcud ola bilər: həqiqətən ölkəyə hansısa təhdidlər var ki, onların olması da hakimiyyət daxilində müəyyən ziddiyyətlər yaradıb və ya belə açıqlamalar cəmiyyətdə çaşqınlıq yaratmaq üçün verilir. Son dövrlərdə baş verənlər birinci səbəbin daha inandırıcı olduğuna işarə edir və belə bir komissiyanın yaradılması da yəqin ki, bundan qaynaqlanır.

Sual: Bu komissiyanın fəaliyyəti nəyə hesablanıb?

Cavab: Komissiyanın ali qanunverici orqanın tərkibində yaradılmasının yalnız bir məqsədə xidmət etdiyini demək olar: mümkün təsir və təhdidlərə qarşı mübarizə adı altında atılacaq addımların legitimliyini təmin etmək. Başqa sözlə, onların atılması üçün hüquqi baza yaratmaq. Əks halda belə bir qurum Nazirlər Kabinetinin və ya Prezident Administrasiyasının nəzdində yaradılmış olardı. Amma hər şeydən əvvəl bir suala aydınlıq gətirmək lazımdır: doğrudanmı ölkəyə xaricdən müdaxilələr var və varsa onlar nələrdən ibarətdir? Hələ onu demirəm ki, hibrid təhdidlər dedikdə nələr nəzərdə tutulur. Məsələn, beynəlxalq siyasi leksikonda hibrid təhdidlər dedikdə dövlətin və ya onun institutlarının mövcudluğuna qarşı yönəlmiş hərbi və qeyri-hərbi kompleks fəaliyyət nəzərdə tutulur.

Sual: Parlamentin Müdafiə, təhlükəsizlik və korrupsiya ilə mübarizə komitəsi var. Bundan başqa, Dövlət Təhlükəsizlik Xidməti və Xarici Kəşfiyyat Xidməti fəaliyyət göstərir. Yenidən belə bir komissiyanın yaranmasına ehtiyac var idimi?

Cavab: Əslində belə komissiyanın yaradılmasına heç bir ehtiyac yoxdur, amma görünür, bunun arxasında daha hansı məqsədlərin dayandığını hələ tam bilmədiyimiz üçün əsas səbəbi tapmağa çətinlik çəkirik. Düzünü desəm, təhdidlərlə, təsirlərlə heç bir əlaqəsi olmayan səbəblər da ola bilər. Məsələn, hakimiyyətdəki müxtəlif qruplaşmaların parlament daxilində maraqlarının təmin olunması və mövqelərin balanslaşdırılması. Sentyabrın 1-də keçirilən seçkilərin nəticələri də bunu deməyə əsas verir. Hələlik qısaca bunu deməklə fikrimi bitirmək istərdim: Azərbaycan Respublikasının müstəqillik tarixində bu qədər ziddiyyətli tərkibə malik parlament olmamışdır.

Sual: Sizcə, Azərbaycana hansı xarici və hibrid təhdidlər ola bilər?

Cavab: Xarici təsirlər və hibrid təhdidlər istənilən dövlətə qarşı ola bilər, özü də təkcə kiçik, zəif dövlətlərə deyil, hətta Rusiya, ABŞ və Çin kimi supergüclərə qarşı da. Onlar da maraqların ölkələrarası, regional və qlobal müstəvilərdə toqquşduğu dönəmlərdə adətən artır. Məsələyə Azərbaycan bucağından baxdıqda da maraqların hər üç müstəvidə toqquşduğunu dana bilmərik. Bu da təbiidir, çünki Cənubi Qafqaz bölgəsində hazırda maraqların hər üç müstəvidə "aydınlaşdırılması" baş verir ki, bu da bölgənin əsas dövlətindən yan keçə bilməz. Üstəlik də Cənubi Qafqazın Şimal-Qərbində və Cənubunda həmin münasibətlərin döyüş meydanında aydınlaşdırıldığını nəzərə aldıqda. Mən Rusiya-Ukrayna və İran-İsrail qarşıdurmasını nəzərdə tuturam. Bölgədən keçməsi planlaşdırılan bir-birinə zidd iki qlobal nəqliyyat-kommunikasiya dəhlizi (Şimal-Cənub və Şərq-Qərb) uğrunda gedən mübarizəni də bura əlavə etsək vəziyyətin heç də ürəkaçan olmadığını deyə bilərik.

Sual: Rusiya Xarici Kəşfiyyat Xidmətinin (SVR) direktoru Sergey Narışkin Bakıya səfərindən sonra Moskva və Bakının üzləşdiyi çoxsaylı təhdidlər sırasında beynəlxalq terrorçuluğu, qeyri-leqal miqrasiyanı, silah və narkotiklərin qanunsuz dövriyyəsini, bəzi dövlət strukturları və qeyri-hökumət təşkilatlarının təxribatçı fəaliyyətini sadalayıb, onların Rusiya və Azərbaycanın daxili siyasətinə təsir göstərməyə çalışdığını deyib. Azərbaycan rəsmiləri ilə görüşdə qeyd edib ki, indiki şəraitdə kəşfiyyat və əks-kəşfiyyatın əsas vəzifələrindən biri xaricdə anti-Rusiya və anti-Azərbaycan xarakterli təxribatçı aksiyaları vaxtında aşkarlamaq və önləməkdir. "Xarici xüsusi xidmətlərin, Rusiya və Azərbaycan ərazilərində ictimai-siyasi sabitsizlik yaratmaq məqsədilə sistemsiz müxalifətdən və beynəlxalq terrorçu təşkilatlardan istifadəsinə qarşı birgə səyləri gücləndirməyin vacibliyi qeyd edilib".  Burdan hansı nəticələr çıxarmaq olar?

Cavab: Gəlin unutmayaq ki, Sergey Narışkindən əvvəl Azərbaycana ABŞ və Böyük Britaniya kəşfiyyatının rəhbərləri də səfər etmişdilər. Amma onlar Rusiya Xarici Kəşfiyyat Xidmətinin rəhbərindən fərqli olaraq faktiki heç bir açıqlama vermədilər. Narışkinin açıqlamasının özü elə başdan-başa təhdidlərlə doludur. Eyni zamanda da bir qrup ABŞ qanunvericisinin Azərbaycana qarşı sanksiyalar tələbi ilə Dövlət Departamentinə müraciəti qarşı tərəfin təhdidi kimi qəbul edilməlidir. Ümumi mənzərə budur, amma sualınıza ətraflı cavab veriləcəyi halda əhatəli təhlilə ehtiyac yaranacaq. Qısa desək, Cənubi Qafqaz uğrunda gedən mübarizədə hər iki tərəf Azərbaycandan onların maraqlarına uyğun mövqe nümayiş etdirməsini istəyir. Sadəcə onlardan biri buna təzyiq etməklə, digəri isə "qayğı və diqqət" göstərməklə nail olmağa çalışır. İlham Əliyevin ABŞ-nin ünvanına səsləndirdiyi tənqiddən görünür ki, Rusiyanın "qayğısı" rəsmi Bakı üçün daha cəlbedici görünür. Burda da təəccüblü heç bir şey yoxdur, çünki Rusiya təkcə "qayğı və diqqət" gostərmir, həm də konkret resept təklif edir. Eynilə Gürcüstana təklif etdiyi kimi. Bununla da Moskva bütün dünyaya Azərbaycanın onun yanında olduğunu göstərməyə çalışır. Belə vəziyyət Azərbaycanın manevr imkanlarını məhdudlaşdırır və ölkə üçün riskləri artırır. Görünən də budur.

Sual: Yeni yaradılan komissiya və Narışkinin bu dediklərindən sonra belə qənaətə gəlmək olarmı ki, bütün bunlar yeni həbslərə yol aça bilər? Kimlər hədəf ola bilər?

Cavab: Nəzəri və siyasi-praqmatik baxımdan tam əksinə də ola bilər. Ölkə rəhbərliyi risklərin sürətlə artdığı bir dönəmdə hər iki tərəfin "ayı xidmətindən" imtina edərək üzünü cəmiyyətə çevirmək və ölkədə daxili konsolidasiyaya nail olmaq yolunda addımlar ata bilər. Çünki hərbi müdaxilədən başqa istənilən xarici təsir daxili amilin rolu olmadan effektiv ola bilməz. Əlbəttə, bu, arzu olunanı reallıq kimi təqdim etməyə oxşaya bilər və bununla da razılaşmamaq mümkün deyil. Üstəlik də belə bir yolun qarşısında duran xarici təsirlərlə əlaqəli xeyli amillər var. Odur ki, ikinci yolun tutulması, yəni repressiv addımların artacağı təəssüf ki, daha inandırıcı görünür. Kimlərin hədəf olacağına gəlincə isə burada incə bir məqam var: hədəflərin seçilməsi hansı yolun tutulmasından asılı olacaq.