75 ilin bəlkə də ən mürəkkəb günləri...

İsrail ilə Fələstin arasındakı 75 illik problemin həlli üçün Türkiyənin təklifi bölgədə marağı olan beynəlxalq oyunçular tərəfindən dəstəklənəcəkmi? Yəni, həm İsrailin təhlükəsizliyini təmin edən, həm də Fələstin muxtariyyətinin haqlarını beynəlxalq sazişlərdə əksini tapmış müddəalarla gücləndirən bir mexanizmi ABŞ və Böyük Britaniya qəbul edərmi?

HƏMAS-ın 7 oktyabrdakı hücumundan 2 gün sonra Rusiyanın BMT-dəki daimi nümayəndəsi Vyaçeslav Nebeznyanın atəşkəslə bağlı təklif etdiyi qərar layihəsinin rədd edilməsinə baxmayaraq, Moskva inadını davam etdirir. BMT Təhlükəsizlik Şurasının 2015-ci ildən bəri İrana tətbiq etdiyi silah embarqosunun müddətinin 18 oktyabrda başa çatmasıyla Moskva Tehran ilə hərbi sahədəki əməkdaşlığı genişləndirmək üçün həmlələrə başladı.

Bir vaxtlar HƏMAS ilə qanlı-bıçaqlı olan İranın indi Fələstin təmsilçisilə münasibətlərini normallaşdırması və iddialara görə, Qəzza anklavındakı kustar raketlərdən başlamış müasir dronlara qədər bütün silahların istehsalında əli olan Tehran üçün İsrailin bölgədə keçirməyə hazırlaşdığı quru əməliyyatı “qırmızı xətt” olacaqmı? Olsa, Tehranın əks-müdaxiləsi necə olacaq? Rusiyalı beynəlxalq şərhçilərdən birinin ifadə etdiyi kimi, “üstü örtülü strateji səbr”in sonu gələcək və İsrail sərhədinə yaxın yerlərdə mövqe tutan Livan Hizbullahı hərəkətə keçiriləcəkmi? Silah embarqosunun müddətinin başa çatmasından sonra Tehrana gedən Rusiyanın xarici işlər naziri Lavrov Suriyada yaxından əməkdaşlıq etdikləri İranı Orta Şərqdə ABŞ-Britaniya-İsrail sarsılmaz koalisiyasına qarşı savaşa girmək üçün “ürəkləndirəcəkmi?”, yoxsa silah alverinin həcmini genişləndirməklə birlikdə müştərək hərbi təlimlərin sayını artırmaq daha məqsədəuyğun  olacaq?

Bütün parametrlər iki təyyarə gəmisini (USS Gerald Ford və USS Dwight Eisenhower) Aralıq dənizinin İsrail sahillərinə yaxın bölgəyə göndərən ABŞ-ın hərbi gücünə qarşı çıxa biləcək başqa gücün olmadığını göstərirkən ABŞ-ı “düşmən” hesab edən Tehran və Moskvanın bölgədə hansı planları ola bilər? Söhbət etdiyimiz rusiyalı hərbi ekspertlər “İsrailin şimal bölgələrindən ABŞ-ın Suriyanı işğal etməsi halında Rusiyanın oradakı qüvvələrini ayağa qaldıracağını” desə də Qəzzaya qarşı İsrailin quru əməliyyatı ətrafında fokuslanan proseslər “işğallar” barədə danışmağın hələ tez olduğunu göstərir.

90 yaşlı Mahmud Abbasın liderliyində Ramallahda sıxışıb qalmış Fələstin Azadlıq Təşkilatının süstlüyü (Qarabağ Azadlıq Təşkilatına dinamizm qazandıra bilmədən partiya quruculuğuna başlayıb avtobusa minmə fürsəti də tapan Akif Nağının çevikliyini xatırlamamaq mümkün deyil) İsraili tamamilə qane etdiyi halda, ikinci intifadadan bəri HƏMAS-ın İsrailə vurduğu ən böyük ziyan bu təşkilatı getdikcə Fələstin xalqının vahid təmsilçisi  halına gətirir. Bunu görən Türkiyə dövlət başçısı da İsmayıl Haniyyə ilə telefonda danışaraq fikir mübadiləsi edir. Halbuki, HƏMAS-ı “siyasi sistemə inteqrasiya etmə” təşəbbüsü 2005-2006-cı illərdə baş nazirin də, xarici işlər nazirinin də baş müşaviri olan Ahmet Davutoğludan gəlmişdi, ancaq HƏMAS liderlərinin ipə-sapa yatmaz davranışlarına görə 3-4 illik zəhmət boşa getmişdi.

Bəs indi? Seçkilə hakimiyyətə gəlib Qəzzanı 17 il idarə edəndən və təcrübə qazanandan sonra İsrailə bir neçə dəqiqədə 5500 raket atan bir təşkilatla əlaqələri Ankara bundan sonra necə qurmaq istəyir?Təklif edildiyi kimi, beynəlxalq qüvvələr həm İsrailin təhlükəsizliyinin qorunmasına,  həm də Fələstinin beynəlxalq sazişlərdən irəli gələn haqlarının HƏMAS tərəfindən  təmsil edilməsinə icazə verəcəklərmi? Ankara bu haqların verilməsinə nə dərəcədə təsir edə bilər? HƏMAS ilə dünyagörüşü yaxınlığı Ankaranın bu təşkilatla münasibətlərini yenidən qurmağa və inkişaf etdirməyə nə dərəcədə kömək edəcək? Bu işlərin həm ikitərəfli, həm də beynəlxalq münasibətlərdə çərçivəsini genişləndirməyə dövlət başçısı Erdoğanın gücü kifayət edəcəkmi? Yerusəlimdən və Tel-Əvivdən yayılan  açıqlamalarda Misir və İordaniyaya  verilən önəmi görməmək mümkün deyil, Livan və Suriyanın adları “aeroportlarının bombalanması” xəbərini vermək üçün çəkilir. Netanyahunun özü də daxil olmaqla, 3 nəfərdən ibarət müharibə hökuməti “atəşkəs” təklifini qəbul etsə (quru əməliyyatı ərəfəsində belə bir təklifin qəbul edilmə ehtimalı sıfır yox, solda sıfırdır), atəşkəs sazişi hansı təşkilatla və kimin liderliyində imzalanacaq?

Ölü durumdakı Mahmud Abbas ilə  yoxsa savaşın iki aktiv oyunçusundan birinin lideri İsmayıl Haniyyə ilə?

Bunu Ankaranın da bildiyinə inanmıram...