Dövlət dili türk dili adlansınmı?

“Dil Qurumu” ictimai birliyi çərşənbə günü Beynəlxalq Mətbuat Mərkəzində “Azərbaycançılığın tarixi, ideya mənbələri və gələcəyi” mövzusunda dinləmələr keçirib.

Qurumun rəhbəri Sabir Rüstəmxanlı “türkçülük” və “Azərbaycançılıq” məsələsinin təsadüfən gündəmə gəlmədiyini bildirib. Günümüzdə türkçülük ideyasına təhlükə olduğu bildirilib. Onun fikrincə, 1995-ci ildə Konstitusiyada Azərbaycanda dövlət dilinin türk dili yox, Azərbaycan dili olması müddəası yanlış  idi. Belə ki, 1918-ci ildə qurulan Azərbaycan Cümhuriyyətində dövlət dili türk dili adlanırdı. Daha sonra Azərbaycanın hələ də parçalanmış durumda olduğu vurğulanaraq, milli ideologiyanın öndə olmasına ehtiyac hiss edildiyi qeyd olunub. Ölkədə bütün etnik azlıqlara, tata, talışa, kürdə, avara, ləzgiyə, qrıza, saxura, laka öz milli kimliklərini yazmağa icazə veridliyi halda, türkə milli kimliyini yazmağın qadağan olunduğu ifadə edilib. “Ölkə içində sanki, türkçülüyə qarşı düşmənçilik var, xaricdə dövlət türk dövləti kimi tanınır, daxildə fərqli abu-hava hökm sürür”, - deyə S.Rüstəmxanlı ölkə daxilində tükçülüyə olan münasibətə narazılıq bildirib.

Təhsil və elmin milli ideologiyaya xidmət etmədyini, müasir tarix elminin milli məsələyə münasibətdə sovet dövründəki trafaretləri təkrarladığı iddia edilib. Azərbaycançılığın ideologiya olaraq Azərbaycan xalqını birləşdirdiyi, amma türk birliyini ehtiva etmədiyi vurğulanıb. Hətta bəzi natiqlər tarix elmi bu şəkildə davam etdiyi halda 20 ildən sonra Azərbaycan türklərinin milli kimliklərindən xəbərsiz olacağı iddialarını ortaya qoyublar. Türkçülük düşüncəsinin məfkurə olaraq sıradan çıxarılacağı təhlükəsi dilə gətirilib və bəzi alimlərin bu yöndə  çalışdıqları qeyd olunub. Bəzi natiqlər Azərbaycançılıq və türkçülük ideologiyalarının biribirini tamamlaması kimi açıqlamaların əsassız olduğunu deyiblər. Əksinə, azərbaycançılıq ideyasının türkçülük ideyasına altenativ olduğunu iddia ediblər, bu yolla türkçülük ideyasını sıradan çıxarmaq istədiklərini söyləyiblər.

Natiqlər Azərbaycançılığın vətənçilik məfkurəsi olduğunu, amma türkçülük məfkurəsi olmadığını xatırladıblar.

Amma MEA-nın tarix institutunun əməkdaşı Dilavər Əzimli bu iddiaları ortaya qoyan natiqlərin fikrilərini təkzib edib. Tarix institutunda mərkəzində türkçülük ideologiyası dayanan 7 cildilik Azərbaycan tarixinin hazırlandığını bəyan edib. Eyni zamanda, D.Əzimli 1995-ci ildə Konstitusiyadan çıxarılmış dövlət dilinin türk dili olması müddəasının qaytarılmasının zərurətə döndüyünü xüsusi qeyd edib.

Bəzi natiqlər dövlət dilinin türk dili adlanması ilə bağlı kampaniya başlanması, imza toplanması təklifləri veriblər. Bir qism bununla razı olsa da, bir qism cəmiyyətin buna hazır olmaması fikirləri səsləndirib.

“Dil Qurumu” bu məsələdə ortaq fikrə gələ bilmək üçün növbəti dinləmələr keçirməyi iəli sürüb. -05C-