Ekspertlər ABŞ-ın Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin həlli prosesini fəallaşdırmaq istəyini alqışlayırlar

Bakı/09.06.21/Turan: ABŞ Dövlət katibinin Avropa və Avrasiya məsələləri üzrə köməkçisi vəzifəsini icra edən Filip Riker iyunun 8-də Azərbaycanda səfərdə olarkən bildirdi ki, Vaşinqton Ermənistanla Azərbaycan arasında münaqişənin həllinin axtarışında iştirak etmək niyyətindədir.

O, bildirdi ki, ABŞ ATƏT-in Minsk Qrupunun himayəsi altında mümkün qədər tez və obyektiv danışıqlara başlamağa çağırır. F.Riker həmçinin ABŞ-ın sərhədlərin demarkasiyasına yardım göstərməyə hazır olduğunu deyib.

Mayın 14-də Rusiya xarici işlər naziri Sergey Lavrov da Rusiyanın Azərbaycanla Ermənistan arasında demarkasiyaya kömək etməyə hazır olduğunu deyib.

Bəzi ekspertlər isə düşünür ki, Azərbaycanla Ermənistan arasında gedən proseslər Rusiyanın inhisarında olduğu üçün digər ölkələrin bu prosesə qoşulmasını mümkünsüzdür.

Bu fikir doğrudurmu? Ümumiyyətlə ABŞ ATƏT-in Minsk Qrupunun üzvü kimi münaqişənin həlli ilə bağlı nə təklif edə bilər?

Aprelin 13-də ADA Universitetində keçirilən «Cənubi Qafqaza yeni baxış: münaqişədən sonra inkişaf və əməkdaşlıq» adlı konfransdakı çıxışında Prezident İlham Əliyev bildirib ki, Azərbaycan ATƏT-in Minsk qrupu regionda dinc həyatın daha da nizamlanması üzrə öz təkliflərini təqdim etməsini gözləyir. «Ermənistan ilə sülh razılaşmasından danışanda, - əgər Ermənistan bu variantı nəzərdən keçirəcəksə, - burada beynəlxalq aktorlar üçün çoxlu fəaliyyət sahələri yarana bilərdi - demarkasiya, delimitasiya, qarşılıqlı fəaliyyət. Ümidvaram ki, Minsk qrupunun nümayəndələri tezliklə Azərbaycana bir sıra təkliflərlə gələcəklər və biz bu təklifləri diqqətlə öyrənəcəyik».

Milli Məclisin Beynəlxalq münasibətlər və parlamentlərarası əlaqələr komitəsinin üzvü Asim Mollazadə Turana Azərbaycanla Ermənistan arasında münasibətlərin formalaşmağını kiminsə inhisarında ola biləcəyinə inanmadığını bildirib. «Üçtərəfli sazişin nəticəsində Rusiya sülhməramlıları bölgədədir. Lakin bu, Azərbaycanın və Ermənistanın razılığı ilə mümkün olub».

Komitə üzvü Amerika Birləşmiş Ştatlarının təklifində müsbət məqamları görür. «Hazırda sərhədlərin müəyyələşdirilməsində GPS geolokasiya sistemindən istifadə olunur. Bu Amerika sistemidir. Amerika Birləşmiş Ştatlarının müasir texnologiyaların vasitəsilə dəqiq sərhədlərin nöqtələrini xəritələr əsasında müəyyənləşmək olar. Burada söhbət köhnə sovet xəritələrdən gedir və ABŞ bu istiqamətdə kömək edə bilirsə, olsun».

O düşünür ki, Azərbaycanın mövqeyi birmənalıdır. «Sülh prosesinə kimsə töhfə verə bilərsə, biz bu məsələlərə çox normal baxırıq. Kimsə minalardan təmizləmə prosesinə kömək etmək istəyirsə, yüz minlərlə qaçqınların öz doğma torpaqlarına tez qayıtması üçün nəsə etmək istəyirsə, biz bu köməkdən imtina etmirik».

A.Mollazadə hesab edir ki, münaqişə prinsipcə bitib. «Azərbaycan BMT-nin Təhlükəsizlik Şurasının qətnamələri uzun illərdir icra olunmurdu, ATƏT-in Minsk Qrupunun vasitəçililəri var idi, 30 il ərzində bir növ nəticəsiz siyasi turizm mövcud idi. Bu gün isə Azərbaycan öz torpaqlarını azad edib».

Deputat qeyd edib ki, Fransa ATƏT-in Minsk Qrupunun bir nümayəndəsi kimi yenidən vasitəçilik etmək istəyirsə, o, bu hüququnu itirib. «O özünü parlament və icra hakimiyyəti nümayəndələrinin bəyanatları ilə tərəf kimi göstərdi, Fransa Ermənistan tərəfindədir və vasitəçiliyini həyata keçirə bilməz».

Politoloq Azər Qasımlı isə AzadlıqRadiosuna bildirib ki, Ermənistanda bu yaxınlarda parlament seçkiləri olacaq və Rusiya Nikol Paşinyanın hakimiyyətdən getməsini, Köçaryanın və onun klikasının qayıtmasını istəyir, buna çalışır. «Belə olan təqdirdə bu bölgə tamamilə Rusiyanın nəzarəti altına keçəcək».

Lakin ekspertin fikrincə, 44 günlük Qarabağ savaşından Ermənistan cəmiyyəti və onun siyasi elitası artıq Rusiyadan qopmaq və Qərbə doğru irəliləmək strategiyasını seçiblər. «Özləri inkar etsələr də bu, belədir. Rusiya bunu hiss edir və hazırda gedən bütün proseslər bu seçkilər ətrafındadır».

A.Qasımlı hesab edir ki, bu əsnada da həm ABŞ, həm Fransa, irəlidə də Avropa Birliyinin digər dövlətləri də prosesə qoşula bilərlər ki, Azərbaycan-Ermənistan münasibətlərdə və yaxud regionda gedən proseslərdə aktivlik göstərsinlər və Ermənistana hansısa bir şəkildə dəstək versinlər.

Politoloqun fikrincə ABŞ-ın dəstəyi Fransanın dəstəyi kimi olmayacaq. «Onlar belə bir dəstək göstərməyə çalışacaq ki, Ermənistanı Azərbaycandan yox, Rusiyadan qorusunlar. Hər halda məqsədləri odur ki, Azərbaycanı da itirməsinlər bu prosesdə».

 Ekspert qeyd edib ki, 44 günlük Qarabağ savaşından sonra Rusiya bölgəyə müəyyən mənada hakim olub. «Həm Ermənistan ərazisində hərbi bazası var, həm də artıq Azərbaycan ərazisində sülhməramlı qüvvələr adı altında hərbi kontingenti yerləşib. Bu da ona Azərbaycana təzyiq etmək şərait yaradır. Minsk Qrupu hazırda işlək vəziyyətdə deyil. ABŞ isə həmin Qrupun həmsədr dövlətlərdən biridir və yenidən proseslərə qoşulmaqla bu formalaşan status-kvonu dəyişmək istəyirlər». –0—