Media-icmal 02.12.2016

Belarus-Azərbaycan münasibətləri, budcə gəlirlərindəki problemlər, daşınmaz əmlak bazarındakı durum, orta aylıq əmək haqqının aşağı səviyyədə olması bugünkü medianın aparıcı mövzusudur.

Etibarlı tərəfdaşlar

“Azərbaycan” qəzeti “Belarus Azərbaycanın təcrübəsindən istifadə edəcək”

(http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=111062) sərlövhəli məqalədə Belarus-Azərbaycan münasibətlərini dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, iki ölkə arasında əlaqələr 1993-cü ildə Heydər Əliyevin hakimiyyətə gəlişindən sonra  bütün sahələr üzrə inkişaf edib. Müəllif hesab edir ki, Azərbaycan və Belarus aparıcı Avropa strukturlarında yaxından əməkdaşlıq edir, müxtəlif məsələlərdə bir-birinə dəstək verirlər.

Məqalədə deyilir ki, ölkə başçılarının qarşılıqlı səfərləri iki ölkənin əməkdaşlığı üçün daha böyük potensialın olduğunu üzə çıxarır. Müəllifə görə, bu mənada Belarus prezidenti Aleksandr Lukaşenkonun bu günlərdə Azərbaycana səfəri əməkdaşlığın bütün istiqamətlərdə uğurla inkişaf etdiyini göstərir: “ Bu səfər bir daha təsdiqlədi ki, iki dövlətin mövqeyi bir çox regional və beynəlxalq məsələlərdə üst-üstə düşür”.

Müəllif daha sonra görüşün təfərrüatına vararaq imzalanan sənədlər barədə informasiya verir. Məqalədə deyilir ki, imzalanmış sənədlər iqtisadi əməkdaşlığın gücləndirilməsinə, tərəfdaşlıq və dostluq prinsiplərinə söykənir. Səfər zamanı imzalanmış müxtəlif razılaşmalar iqtisadi əməkdaşlıq tellərinin daha da möhkəmləndirilməsi baxımından vacib əhəmiyyət kəsb edir.

Məqalə müəllifi bu sırada 2017-ci ildə iki ölkə arasında əmtəə dövriyyəsi həcminin 2017-ci ildə 700 milyon dollara çatdırılmasının əsas hədəflərdən biri olduğunu bildirir.

Yazıda iki ölkə arasında münasibətlərə dair prezident İlham Əliyevdən də  sitat gətirilir: “Ölkələrimiz arasında çox yaxın, etimada əsaslanan münasibətlər formalaşıb. Biz həmişə bir-birimizi dəstəkləyirik, bizi maraqlandıran, narahat edən məsələləri səmimi müzakirə edirik. Biz bir-birimizi, necə deyərlər, dəfələrlə sınamışıq. Biz bir-birimiz, həmçinin bütün ölkələr üçün də etibarlı tərəfdaşlarıq”.

Müəllif belə düşünür ki, son illərin təcrübəsi təsdiq edir ki, dövlətlər arasında əlverişli ticari-iqtisadi və investisiya mühitinin formalaşdırılması qlobal maliyyə böhranının mənfi nəticələrinin qarşısını almağa da imkan yaradır. Bu baxımdan Belarus və Azərbaycanın əməkdaşlıq təcrübəsi yaxşı nümunə kimi dəyərləndirilir. 

Müəllif bunu da vurğulayır ki, Azərbaycan-Belarus əlaqələrinin bütün sahələrdə uğurlu inkişafı  bu əməkdaşlığın qarşıdakı illərdə daha da güclənəcəyini söyləməyə əsas verir. 

Ölkənin büdcə gəlirləri problemi

“Azadlıqinfo” saytı “Gələn ilin büdcəsi maliyyə problemlərinin fonunda necə formalaşdırılacaq? (https://www.azadliq.info/168323.html) sərlövhəli məqalədə müəllif büdcənin formalaşdırılması sahəsində problemləri ekspert Nemət Əliyevlə dəyərləndirir.

Müəllif hazırda ciddi maliyyə böhranı yaşayan Azərbaycan hakimiyyətinin builki büdcənin reallaşmasında ciddi çətinliklər yaşadığını və büdcə qarşısında öhdəlikləri hələ də icra olunmadığını deyir. Bundan irəli gələrək müəllif ekspertə belə bir durumda 2017-ci il büdcəsi necə formalaşacağı və büdcənin icrasının necə reallaşacağı sualını ünvanlayır.

İqtisadşı-ekspert N.Əliyev də hesab edir ki, 2016-cı il büdcəsinin yerinə yetirilməsində ciddi problemlər meydana çıxıb. N.Əliyev rəsmi açıqlamalara istinadən büdcə gəlirlərinin formalaşmasında çətinliklərin olduğunu vurğulayır: “Hətta 4 milyard manat kəsir tam real görünür, bu kəsir məbləğinin yaranmasında hökumət məsuliyyətsizliyinin payı çox böyükdür. Kənardan baxanda ilkin olaraq o təəssürat yaranır ki, Neft Fondu, Maliyyə Nazirliyi sanki əlbir olaraq rəqabət qabiliyyətli iqtisadi sistemin formalaşması əvəzinə dollar alveri ilə məşğul olurlar”.  N.Əliyev bu şərhilə faktiki adlarını çəkdiyi rəsmi qurumların öz funksiyalarını yerinə yetirə bilmədiyini vurğulayır.

Ekspert belə hesab edir ki, büdcə gəlirlərinin formalaşması istiqamətində də  ciddi çətinliklər yaranıb, büdcəyə daxil olmalarda kəskin azalmalar var: “Neft Fondunun büdcə qarşısında öhdəliklərinin yerinə yetirilməsində çətinlik yaranıb. Təxminən 1500-ə yaxın fiziki və hüquqi şəxsin vergi öhdəliklərini yerinə yetirməməsi üzündən xaricə çıxışı qadağan edilib. Bütün bunlar onu göstərir ki, iqtisadiyyat gəlirli fəaliyyət göstərmək imkanlarından məhrum olub”.

N.Əliyev bu mənada problemlərin davamlı olacağını, növbəti 2017-ci ildə vəziyyətin daha da ağırlaşacağını bir neçə istiqamət üzrə proqnozlaşdırır: “Dövlət büdcəsinə gələn il daxilolmalar kəskin şəkildə azalacaq. Hətta mütəxəssis proqnozları bundan ibarətdir ki, neftin qiyməti bir qədər də aşağı düşəcək. Deməli, büdcənin formalaşmasında əsas rol oynayan neft  gəlirləri azalacaq, bu isə o deməkdir ki, növbəti il büdcənin tərtib olunan həcmini yığmaq asan olmayacaq”.

Qiymət yuxarı, mənzillər boş

“Exo” qəzeti “Bakıda mənzillər boşdur, mənzilin qiyməti isə artmaqda davam edir”( http://ru.echo.az/?p=52415) sərlövhəli məqalədə ölkənin mənzil bazarındakı durumu ekspertlərlə dəyərləndirir.

Müəllif ölkədə iqtisadi problemlərin əhalinin alıcılıq qabiliyyətini aşağı saldığını, bundan irəli gələrək vətəndaşların bir çox planlardan, hətta mənzil almaq məsələsindən geri çəkildiyini bildirir. Müəllifə görə, bu sahədə maraqlı olan budur ki, mənzillərin qiymətlərinin ucuzlaşması çox qısa çəkdi.

“Bakının ilkin mənzil bazarında avqust ayı ilə müqayisədə sentyabr ayında dollar ekvivalentində qiymətlər 4,43% bahalaşıb”. Bunu isə qəzetə ekspert Nüsrət İbrahimli şərh edir.  Ekspertin sözlərinə görə, qiymətlər ikinci mənzil bazarında da artıb və burada dollar ekvivalentilə artım 3,77%-dir.

N.İbrahimli hesab edir ki, bu artım daha çox psixoloji faktorla bağlıdır, belə ki, keçən il birinci və ikinci mənzil bazarında qiymətlər 50%-ə qədər azaldı, indi həmin o itirilmiş mövqelər tədricən qaytarılır.

Ekspert deyir ki, avqust ayı ilə müqayisədə sentyabr ayında kommerisya obyektlərinin qiyməti 5%-ə qədər enib, torpaq satışı sahəsində nisbi azalma var.

Bununla belə N.İbrahimli bütünlükdə daşınmaz əmlak bazarında qiymətlərin dollar ekvivalentində 1%-ə yaxın bahalaşdığını vurğulayır.

Daşınmaz əmlak bazarı üzrə ekspert Ramil Osmanov da yeni binalarda firmaların kvadrat metrə görə qiymətləri qaldırdğını deyir. Onun sözlərinə görə, qiymətlər öncə 70%-ə qədər bahalaşdırılır, sonra “50% endirim kampaniyası” başlanır.

R.Osmanlı bu düşüncədədir ki, belə yalan reklam kampaniyaları təkcə istehlakçılara yox, tikinti firmalarına da zərbə vurur: “Bu tikinti firmalarının marketinq siyasəti olduqca zəif təşkil edilib. Reallıq bundan ibarətdir ki, qiymətlərin əsassız qaldırılması tikinti şirkətlərinə də, vətəndaşlara da zərbədir. Bunun nəticəsidir ki, hazırda Bakıda 2 mindən çox binada mənzillərin 30%-i boşdur ”.

Ekspert Rəşad Əliyev birinci devalvasiyadan sonra daşınmaz əmlak bazarında qiymətlərin qalxdığını desə də sonradan burada enmələrin başlandığını nəzərə çatdırır. O deyir ki, analoji situasiya ikinci devalvasiyadan da sonra müşahidə edilib: “Bu il isə daşnınmaz əmlak bazarında qiymətlərin xaotik hərəkəti olub, az-çox sabitləşmə var. Qiymət artımı isə müflis olmuş bankların müştərilərinə pul verilməsilə bağlıdır. Bu pulların müəyyən hissəsi əmlak bazarına girə bilər”.

Yaşamaq istəmək arzusu 

“Novaya Vremya” qəzetində isə “Yaşamaq istəyirik, sürünmək yox” sərlövhəli (http://www.novoye-vremya.com/w74341/.../#.WEDmTeaLTIU) məqalə diqqət çəkir. Məqalədə ölkədə orta aylıq əməkhaqqının durumu və bu fonda insanların yaşayış səviyyəsi təhlil edilir.

Müəllif məqalələrinin birində Azərbaycanda qaz istehlakına görə ödənişlərin neft-qaz istehsalçısı olmayan ölkələrdən yüksək olacağı barədə yazdığını xatırladır.

Bundan irəli gələrək müəllif deyir ki, bu günlərdə qaz və elektrikə tariflərin artırılması həyəcan doğurur və müəllif bu psixoloji məqamı belə izah edir: “Hər halda Azərbaycan neft-qaz ölkəsidir və bunu unutmaq olmaz, yeri gəlmişkən, enerji resursları ilə zəngin ölkələrdə yüksək maaş olmalıdır, amma bu belə deyil”.

Daha sonra müəllif  Beynəlxalq Əmək Təşkilatının məlumatına əsasən 71 ölkə arasında Azərbaycanda orta əməkhaqqının ən aşağı həddə olanlardan biri olduğunu bildirir: “Lüksemburqda aylıq orta əməkhaqqı 3722, Gürcüstanda 430, Azərbaycanda isə 303 dollardır. Azərbaycanın göstəricisi bir çox Afrika və Asiya ölkələrindən də aşağı olub”.

Müəllif deyir ki, manatın iki devalvasiyası nəzərə alındıqda artıq Azərbaycanda orta aylıq əmək haqqına qibtə etmirsən.  Məqalədə Azərbaycan hökumətinin ancaq 2017-ci lin sonuna 3,7% artaraq 508 manata çatacağı kimi gözləntisi olduğunu da nəzərə çatdırır.

Amma məqalədə hətta bu gözləntinin doğrulacağına belə şübhə ilə yanaşılır: “Orta aylıq əməkhaqqının artacağını birmənalı təsdiq etmək də olmur. Məlum deyil ki, iqtisadiyyatda vəziyyət necə olacaq, burada məsələ orta aylıq əməkhaqqının digərlərilə müqayisədə az olmasında da deyil, problem budur ki, qiymətlər yüksəkdir və maaşların bu qiymətləri öhdələməsi mümkün deyil”.

Müəllif Gürcüstanda ərzaq və geyimin qiymətlərinin Azərbaycanla müqayisədə aşağı olduğunu, amma orta aylq əmək haqlarının yuxarı olduğunu bildirir.

Məqalədə vurğulanır ki, deməli, məsələ heç də nə qədər təbii ehtiyatlara malik olmaqda yox, iqtisadiyyatın durumunda və vəsaitlərin ədalətli bölüşdürülməsindədir, amma bu fakt yoxdur.