Media-icmal 06.06.18

Ölkənin su təminatının səviyyəsi, bank sisteminin problemləri, iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi zərurəti bugünki (06 iyun 2018-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır...

Ölkənin su təminatı

"Azərbaycan" qəzeti "Əhalinin su təminatının yaxşılaşdırılması sosial siyasətin prioritet istiqamətlərindəndir" sərlövhəli məqalədə ölkə əhalisinin su ilə təmin olunması səviyyəsini dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, Azərbaycanda sosial infrastrukturun əsas sahələrindən biri kimi su təchizatı və kanalizasiya sektorunda mühüm layihələr həyata keçirilir: "Məhz bütün bunların nəticəsidir ki, ölkə üzrə mərkəzləşdirilmiş qaydada içməli su ilə təmin olunan əhalinin sayı 2004-cü illə müqayisədə iki dəfədən çox, abonentlərin sayı isə 530 min artaraq 1 milyon 410 minə çatıb. Son 14 ildə fasiləsiz su ilə təmin olunan əhalinin xüsusi çəkisi Bakı şəhərində 29 faizdən 81,5 faizə, regionlarda isə 9 faizdən 43,4 faizə yüksəlib. Beləliklə, ölkə üzrə əhalinin fasiləsiz su təminatının səviyyəsi 2004-cü illə müqayisədə 26 faizdən 67,5 faizə qalxıb".

Müəllif vurğulayır ki, sudan səmərəli istifadə məhdud şirin su ehtiyatlarına malik Azərbaycanda həmişə aktual olub və suya tələbatı ödəmək üçün təxminən bir əsr əvvəl Şollar-Bakı su təchizatı qurğuları istismara verilib.

Yazı müəllifi deyir ki, Xaçmaz rayonunun ərazisindən Abşeron yarımadasınadək 187,5 km uzunluğunda kəmər çəkilib, Bakı şəhərində ilk mərkəzləşmiş su şəbəkəsi yaradılıb.

Bu sahədə qazanılmış təcrübədən istifadə edilməklə Xaçmazdan Bakıya 2-ci kəmər 1958-ci ildə istismara verilib, 1961-ci ildə Ceyranbatan Sutəmizləyici Qurğuları işə salınıb.

1970-1971-ci illərdə Sovet İttifaqının ən böyük sutəmizləyici qurğularından sayılan Kür Sutəmizləyici Qurğular Kompleksi yaradılıb, həm də Azərbaycanın əksər rayon mərkəzlərində mərkəzləşdirilmiş içməli su və kanalizasiya sistemlərinin yaradılması da ötən əsrin 70-80-ci illərinə təsadüf edir.

Məqalə müəllifi vurğulayır ki, 2007-ci ilin martında Oğuz-Qəbələ-Bakı su kəmərinin təməli atıldı və Oğuz rayonundan Abşeron yarımadasınadək 262,5 km-lik kəmər çəkildi. Bununla da Bakı şəhərinin əksər ərazilərinin su təchizatında sabitlik təmin olundu, bəzi yerlərdə isə fasiləsiz rejimə keçirildi.

Müəllifin sözlərinə görə, içməli su təchizatının yaxşılaşdırılması məqsədilə Qusar, Şamaxı, Şəmkir və Xaçmazda ötürücü qurğular, Qax, Gədəbəy, Daşkəsən, Xızı və Oğuz rayonlarında isə kaptaj qurğuları yaradılıb: "Son illər yaradılmış 30-dan artıq etibarlı su mənbəyi Azərbaycan vətəndaşlarının sağlamlığına və sosial rifahının yüksəlməsinə hesablanmış uğurlu layihələrdir".

Regionların sosial-iqtisadi inkişafı dövlət proqramlarına uyğun olaraq ölkə üzrə su və kanalizasiya layihələrinin icrasına başlanılmış 50 şəhər və rayon mərkəzinin 25-də həm su, həm də kanalizasiya şəbəkələrinin, 10-da isə su şəbəkəsinin tikintisi yekunlaşıb.

Müəllif bu sahədə müxtəlif rayonlarda görülməkdə olan işləri nəzərə çatdıraraq, prosesin davam etdiyini bildirir.

Bazar oyunçusu ola bilməmək problemi

"Yeni Müsavat" qəzetində isə Banklar haradan və necə qazanır..." sərlövhəli məqalə diqqət cəlb edir.

Müəllif ölkədə bankların durumu və onlarn gəlir əldə etməsi yollarını ekspert Natiq Cəfərli ilə araşdırır.

Müəllif Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatasının (MBNP) açıqladığı son statistikaya əsasən, bu il mayın birinə bankların müştərilərə verdiyi kreditlərin məbləğinin 11 mlrd. 422,6 mln. manat təşkil etdiyini, bunun da mart ayı ilə müqayisədə 173 mln. manat və ya 1,54% artım demək olduğunu bildirir.

Müəllif isə deyir ki, ümumilikdə bir il ərzində banklar kreditləşməni 3 mlrd. 611,4 mln. manat və ya 24% azaldıb.Yazı müəllifi deyir ki, bu ilin aprelində əhalinin banklara yerləşdirdikləri əmanətlərin həcmi artaraq 7 mlrd. 813,5 milyon manat təşkil edib ki, bu da mart ayı ilə müqayisədə 3,1% və ya 233,4 milyon manat çoxdur.

Göründüyü kimi, banklara əmanət qəbulunda da yüksəliş nəzərə çarpır. Bəs, görəsən, banklar həm əmanətlər üzrə ödənişləri, həm də digər xərclərini idarə etmək, əlavə gəlir əldə etmək üçün hansı yollara baş vururlar? Kreditləşmənin hələ də lazımi səviyyəyə çatmadığını nəzərə alsaq, hazırda bu kommersiya qurumlarının əsas gəlirləri haradandır?

N.Cəfərli deyir ki, bir ildən çoxdur ki, banklar böyük bir valyutadəyişmə məntəqəsinə dönüb, əsas gəlir mənbəyi valyuta alqı-satqısıdır və turizmlə bağlı olaraq ölkəyə gələnlərin sayının artması banklara valyuta əməliyyatlarından gəlir götürməyə imkan yaradır: "Valyutanın alışı ilə satışı arasındakı fərq də əvvəlki dövrlərə nisbətən genişdir. Bu mənada banklar valyuta əməliyyatlarından müəyyən qədər vəsait qazanırlar".

Ekspert deyir ki, bankların digər ənənəvi gəlir sahəsi kreditləşmədir, amma bu sahədə artıq 3 ildir ki, problemlər davam edir, kreditlərin həcmi ilbəil azalır:

"Yeganə olaraq, ötən ilin sonundan başlayaraq istehlak kreditlərində az da olsa artım müşahidə olunur ki, bu da banklara müəyyən qədər ayaqda qalmağa və gəlir əldə etməyə kömək edir".

İqtisadçı banklar üçün üçüncü gəlir mənbəyi kimi Mərkəzi Bankın keçirdiyi repo-hərracları qeyd eedib və deyib ki, bankların ayaqda qalmasının ən böyük səbəblərindən biri də budur: "Çünki həftəlik repo-hərraclar zamanı banklar kifayət qədər yüksək faizlə Mərkəzi Bankın qısamüddətli qiymətli kağızlarında öz vəsaitlərini yerləşdirirlər. Sonra isə heç bir risk olmadan həmin qiymətli kağızları növbəti hərracda sataraq və ya Mərkəzi Banka geri verərək, illik 13-14 faiz divident qazanırlar".

Ekspert bu meyllərə baxmayaraq bank sistemində əsas problemlərin qaldığını, bank sisteminin əsas funksiyası olan iqtisadiyyatın kapitalla təmin edilməsini yerinə yetirə bilmədiyini söyləyib.

N.Cəfərli problemli kreditlərin həcminin kifayət qədər artdığını, bankların onları geri qaytara bilmədiyini, buna görə də kredit verə bilmədiklərini deyir.

Ekspert deyir ki, faizlər yüksək, iqtisadi aktivlik isə bir o qədər yüksək olmadığına görə, sahibkarlara da, adi vətəndaşlara da yüksək faizlə borclanmaq sərf eləmir və bu problemlər həll olunmadan bank sektoru iqtisadiyyatda əsas oyunçuya çevrilə bilməyəcək".

İnsan kapitalı olmadan...

"Novoye Vremya" qəzetində isə "İslahatların olmaması iqtisadiyyatn artımını istisna edir" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Yazı müəllifi deyir ki, Bakıda keçirilmiş Avropa İttifaqı-Azərbaycan biznes forumunda Azərbaycanda iqtisadi inkişafda neftin indiki nisbi artım qiymətinə arxayın olmamaq barədə tövsiyələrə geniş yer verir.

Müəllif deyir ki, istənilən xarici siyasət hadisəsi neft bazarını çökdürə bilər və bu mənada ABŞ-ın Səudiyyə Ərəbistanına neft istehsalını daha 1 milyon ton artırmaq barədə təklifi xatırladılır: "Yəni, heç bir halda iqtisadiyyatı indiki neft qiymətindən asılılığa vermək olmaz, amma, təəssüf ki, Azərbaycan iqtisadiyyatı hələ ki, bu vəziyyətdən çıxmayıb". Bunu isə qəzet Dünya Bankının Azərbaycan üzrə meneceri Həsən Navidə istinadən bildirir.

H.Navid deyir ki, bu il Azərbaycan iqtisadiyyatı 2%, gələn il isə 3-4% artacaq, eyni zamanda, menecerə görə, inflyasiya 2016-ci ildə 11%, 2017-c ildə 7-8% olub, bu il daha az olacaq və menecer bunu müsbət meyl kimi dəyərləndirir: "Bu, müsbət meyldir. Baxmayaraq ki, qeyri-neft sektoru ağır zamanlarda inkişaf edib, bununla belə, ölkə iqtisadiyyatı hələ ki, neftdən, onun qiymətindən və neft satışından gələn gəlirlərdən asılıdır".

Amma H.Navidə görə, heç bir islahat insana investisiya qoyulmadan mümkün deyil ki, bura təhsil aiddir, neftin qiymətinin yüksək olmasına baxmayaraq, bu sahəyə qoyulan sərmayə həcmi azdır: "Sizin müəllimlər orta hesabla aylıq 150-200 dollar alırlar, elə həkimlər də o qədər alır, eyni zamanda da sturktur dəyişiklikləri olmadan maaşların artırılması çıxış yolu deyil.

H.Navid deyir ki, iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi üçün struktur, ən başlıcası insan kapitalı islahatına sərmayə qoyulmalıdır.

Müəllif deyir ki, Azərbaycan iqtisadiyyatını şaxələndirmək çağırışı ilə qonşuluq siyasəti və genişləndirilmə danışıqları üzrə Avropa komissiarı Lourens Meredit də çıxış edib.

Avropa komissarı deyib ki, Azərbaycan hökuməti ölkə iqtisadiyyatının şaxələndirilməsi siyasətini davam etdirməlidir və bu sırada gözləmə siyasəti yürütmək olmaz.

Müəllifə görə, elə bundan da irəli gələrək, L.Meredit Azərbaycan hökumətinə iqtisadiyyatı şaxələndirmək çağırışı edib.

L.Meredit kiçik sahibkarlığın inkişafının da gözardı edilməməsinin vacibliyini vurğulayıb, bu göstərici Avropada 60% olduğu halda, Azərbaycanda cəmi 10% təşkil edir.

Gələn il ölkə iqtisadiyyatında artım olcağını deyən DB təmsilçiləri, şaxələndirmə olmadan bunu mümkünsüz sayırlar, həm də qeyri-neft sahəsinin indiki inkişaf səviyyəsini ölkə iqtisadiyyatında yeni qeyri-neft modeli qurulması üçün yetərli saymırlar.

Müəllifə görə, Azərbaycanda iqtisadi azadlığın olmaması kiçik sahibkarlığın inkişafına yox, biznesin azad olmamasına, ölkədə inhisar və korrupsiyanın davam etməsinə, bu neqativlərə qarşı yetərli mübarizə aparılmamasına, müstəqil məhkəmə sisteminin olmamasına bağlıdır.

Müəllif deyir ki, belə halda iqtisadiyyatla şaxələndirilməsindən danışmaq yersizdir.