Media-icmal 18.03.20

Koronavirus pandemiyasına qarşı mübarizə, likvidliyin ehtimal olunan fəsadları, sahibkarların banklardan güzəşt gözləntiləri və s. məsələlər medianın aparıcı mövzuları sırasındadır.

“Azərbaycan” qəzeti “Dünya koronavirus bəlası qarşısında hələ də acizdir” sərlövhəli məqalədə dünya, o cümlədən Azərbaycanda  koronavirus (COVİD-19) pandemyasına qarşı aparılan mübarizəni dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, bu infeksiyanın əhatə dairəsi böyüməkdə davam edir,  müxtəlif ölkələrdə hər gün xəstəliyə yeni yoluxma halları, ölüm faktları qeydə alınır: “Maraqlıdır ki, müasir texnologiyalar, innovativ yeniliklərlə süni intellekt formalaşdıran, yəni sürətlə inkişaf etməkdə olan elm və texnologiya əsrinin insanı bu virusun qarşısında hələ də aciz durumdadır”.

Müəllif Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) yaydığı məlumatlara əsasən deyir ki, xəstəliyin müalicəsi yoxdur, hətta dünyanın inkişaf etmiş ölkələri belə virusun qarşısını ala bilmirlər.

Yazı müəllifinin deməsinə görə, bu virusa qarşı mübarizədə qabaqlayıcı tədbirlər görən ölkələrdə vəziyyət qənaətbəxşdir və Azərbaycan belə ölkələrdən biridir: “Azərbaycandakı durum göstərir ki, dövlət bütün mümkün qabaqlayıcı və operativ tədbirləri həyata keçirir, bu baxımdan hətta bir çox ölkələri qabaqlayır”.

Müəllif hesab edir ki, Azərbaycanda əlavə təxirəsalınmaz tədbirlərin həyata keçirilməsi zərurətə dönüb, bundan irəli gələrək bir ay müddətində kütləvi tədbirlər təxirə salınb, hətta  daha sərt tədbirlər tətbiq oluna bilər və ictimaiyyət buna hazır olmalıdır.

Müəllifin fikrincə, Azərbaycanda vəziyyət bir sıra ölkələrdəki kimi təhlükəli deyil, əhalinin məlumatlandırılması üçün işlər görülür, Nazirlər Kabineti yanında Operativ Qərargah gündə bir neçə dəfə mövcud vəziyyətlə və görülən işlərlə bağlı ictimaiyyətə məlumat verir.

Müəllif deyir ki, yoluxmamaq üçün tədbirlər, qorunmaq və ailəni xilas etmək vətəndaşın başlıca vəzifəsidir. Yəni, hərə öz üzərinə düşən vəzifəni və məsuliyyəti lazımınca dərk edib, yerinə yetirsə cəmiyyəti, vətəndaşı heç bir təhlükə gözləməz.

Məqalənin sonunda isə oxuyuruq: “Bir sözlə, dünyanın koronavirus bəlası ilə üz-üzə qaldığı bir vaxtda virusun Azərbaycan daxilində yayılmasının qarşısının alınması və yoluxmuş insanların müalicəsi istiqamətində hökumət tərəfindən bütün səviyyələrdə zəruri tədbirlər görülür”.

“Bizimyol.info” da isə “İqtisadçı: Likvidlik bolluğu daha böyük problemləri özü ilə gətirəcək” sərlövhəli məqalədə müəllif ABŞ Federal Ehtiyatlar Sisteminin növbədənkənar toplantısında uçot dərəcəsini 0-0,25% koridoruna salmasını iqtisadçı-ekspert Natiq Cəfərli ilə dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, 700 mlrd. dollarlıq təşviq paketi açıqlandı, FED-lə paralel bütün inkişaf etmiş ölkələrin Mərkəzi bankları faizləri saldı, 100 milyardlarla dollarlıq təşviq addımları elan etdi: “Bu addımlar koronavirusun dünya iqtisadiyyatına vurduğu zərbəni az da olsa yumşaltmağa hesablanmışdı, amma hələ ki gözlənilən nəticə əldə olunmayıb,”- müəllif bildirir.

İqtisadçı N.Cəfərli isə iddia edir ki, bu addım xeyirdən çox ziyan vura, pul  bolluğu özüylə problemlər də gətirə bilər: “Birjalar buna inanmır. 1929-cu ildən bəri ilk dəfə hər bir əmtəə, qiymətli kağızlar dəyər itirir, hətta ən qızılın da qiyməti düşür və bütün dünya əlində nə varsa satıb aktivlərini nağdlaşdırır: Açığı indi yeganə güvənilən aktiv nağd pul (əsasən dollar) və ABŞ dövlətinin borc kağızlarıdır. Problemləri pulla basdırmaq mümkün olmur, daha ötəsi, likvidlik bolluğu gələcəkdə daha böyük problemləri özü ilə bərabər gətirir”,- ekspert belə düşünür.

N.Cəfərli vurğulayır ki, Mərkəzi bankların daha çox pul təklifi dünya iqtisadiyyatının orqanik inkişafını ləngidir və dünyadakı bu tədbirlərin Azərbaycana transferindən ümidverici nəsə gözləmək olmur.

N.Cəfərliyə görə, likvidlik bol olsa da, az olsa da problem qaçılmaz  olur, amma indilikdə likvidliyin bol olması nə üçünsə daha ağlabatan yol kimi görünür.

İqtisadçı  deyir ki, Azərbaycan iqtisadiyyatı primitiv modellə işləyir, ona görə də  iqtisadiyyata ciddi kömək etmək də olmur.

Onun fikrincə, ölkədə likvidliyi bol etsələr, Mərkəzi Bank uçot dərəcəsini 1%-ə salsa da əli manata çatan hər kəs onu dollara çevirib sonra iş görməklə bağlı düşünməli olacaq: “Ya da maaş və təqaüdləri kəskin artıran kimi alıcılıq qabiliyyəti azca yüksəlsə həmən qiymətlər artacaq, ölkəyə daha çox idxal olunacaq, deməli valyutaya tələb artdıqca manata basqı da yüksələcək. Yox, əgər likvidliyi sıxacaqlarsa, faizləri artıracaqlarsa, büdcə xərclərini azaldacaqlarsa iqtisadi aktivlik lap dibə vuracaq, insanlar kütləvi şəkildə işsiz qalacaq, iqtisadiyyat daha çox daralacaq.

“Oxu.az” da isə “Dünyada banklar sahibkarlara üçaylıq şans verdi: Bəs Azərbaycanda necə olacaq?” sərlövhəli məqalədə koronavirus epidemiyası ilə bağlı ölkədə tətbiq edilən xüsusi rejim nəticəsində sahibkarların məruz qaldıqları maliyyə itkilərinin əvəzlənməsinin necə olacağı barədə iqtisadçı-ekspert Elşad Məmmədovla müzakirə açır.

Müəllif deyir ki, martın 13-dən Nazirlər Kabineti yanında Operativ qərargahın qəbul etdiyi qərarla Azərbaycan ərazisində korronavirus epidemyasına qaşrı mübarizədə xüsusi rejimin tətbiqinə başlanılıb və bu rejim Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) tövsiyə və tələbi əsasında atıb.

Azərbaycanda xüsusi rejimin tətbiqi ilə əlaqədar bütün istehsalat və sosial sahələrin məsafədən fəaliyyətə başlaması, şübhəsiz ki, istehsalatda müəyyən durğunluğa səbəb olub. Bu da xüsusən biznes kreditləri ilə öz istehsalat sahəsini tənzimləyən strukturlara da təsir edib.

Belə ki, istehsal və istehlakın məhdudlaşdırılması kreditlərlə biznesini ayaqda tutan strukturlarda ciddi maliyyə itkilərinə səbəb olub. Beləcə, onların kredit ödəmə qabiliyyəti də aşağı düşüb.

Dünya təcrübəsinə nəzər salsaq, görərik ki, bir çox ölkələrdə banklar istehlak və biznes kreditlərinin ödənilməsi şərtlərini üç ay müddətinə təxirə salıb. 

Bu addımın atılmasında əsas məqsəd hazırda banklara borcu və ödəmə etmək məcburiyyəti olanlara dəstək verməkdir. Yəni, qazanc az olduğu halda, sahibkar əvvəlki qaydada kredit ödəmək məcburiyyətindən xilas olur, bankların onlara verdiyi bu şans sayəsində böhran dönəmindən minimum itkilərlə çıxır. 

Nəticədə, onlar üç aydan sonra kredit borclarını banka ödəyə biləcəklər. 

Onu qeyd edək ki, bu addım ölkələrdə koronavirus pandemiyası səbəbi ilə yaranmış vəziyyətə görə atılıb.

Müəllif əlavə edir ki, Azərbaycanda xüsusi rejimin və nəqliyyatın hərəkətinin məhdudlaşdırılması yeni qərardır, bankların bununla bağlı hansı mövqe sərgiləyəcəyi dəqiq bəlli deyil. 

E.Məmmədov isə  deyir ki, dünyada bank sektoru iqtisadiyyatın stimullaşdırılması üçün tədbirlər həyata keçirir:“Bu, bank sektorunun özü üçün də əhəmiyyət kəsb edir. Çünki işgüzar fəallığın artımı həmin bank sektorunun dayanıqlığına müsbət təsir göstərə bilər. Hesab edirəm ki, bununla bağlı güzəştlər paketi Azərbaycanda da bank müştəriləri üçün tətbiq olunmalıdır. Banklar sözsüz ki, vəziyyətin, iqtisadi dinamikanın gərginləşməsini nəzərə alaraq, öz müştərilərinə daha əlverişli paketlər təklif etməlidirlər. Çünki bu, ölkənin bütövlükdə sosial-iqtisadi dayanıqlığına və bank sektoruna müsbət təsir edir. İqtisadiyyatda ciddi struktur problemlərinin olması bank sektorunda ödənişlərin ləngiməsinə gətirib çıxarır. Mütləq şəkildə banklar hazırkı vəziyyətə görə müştərilərinə ödənişlərlə bağlı güzəştli paketlər təqdim etməkdən çəkinməməlidir” deyə ekspert qeyd edib. 

“Azpolitika.info”da isə “Kredit borcları dondurulsun” sərlövhəli məqalədə müəllif koronavirus epidemiyasının yayılması ilə baş verən hadisələr fonunda iş adamlarının banklardan götürdükləri kreditlərin taleyi barədə müzakirəni deputat İqbal Məmmədovla gündəmin müzakirəsinə daşıyır.

Deputatın deməsinə görə, sürətlə yayılan koronavirus pandemiyası dünya, o cümlədən Azərbaycan iqtisadiyyatına da təsir göstərərək yeni situasiya yaradıb.

İ.Məmmədovun fikrincə, artıq turizm, iaşə, nəqliyyat, daşıma sahəsində bu neqativ təsirlər hiss edilir və getdikcə öz təsirini daha da göstərəcək.

“Bu da istənilən halda sahibkarlığın inkişafına öz mənfi təsirlərini göstərir. Belə olan şəraitdə sahibkarlara maliyyə amnistiyasının tətbiqini təklif edirəm. Belə ki, Azərbaycan dövləti və cənab prezident ölkədə sahibkarlığın inkişafına hər zaman dəstək verib. Hesab edirəm ki,indki məqamda da bu dəstək verilməlidir”,- deputat bildirib. 

İ.Məmmədov vurğulayır ki, iş adamları sahibkarlığın inkişafı məqsədilə kreditlər götürüblər: “Ancaq bir çox hallarda sahibkarlar kreditləri qaytarmaqda çətinlik çəkirlər. Kredit gecikən zaman isə hər gecikən günə əlavə olaraq cərimələr, yəni penyalar gəlir. İndiki şəraitdə koronavirusla bağlı müddət bitənə kimi hökumətə gecikən kreditlərə görə peniyaların dondurulmasını təklif edirəm”.

Deputatın fikrincə, koronavirusla bağlı pandemiya müddəti bitdikdən, iqtisadi aktivlik təmin olunduqdan sonra gecikən kreditlərə görə penyalar qüvvəyə minə bilər.

İ.Məmmədovun fikrincə, indiki vəziyyətdə bu, dondurulsa yaxşı olar və bu, həm də sahibkarların üzləşdiyi çətin durumda onlara dəstək deməkdir.