Media-icmal 20.09.19

"Əsrin müqaviləsi" adlanan neft kontraktlarının imzalanmasının 25 illiyi, Azərbaycanda milyonçu və milyarderlərin rəsmiləşməməsi, erkən nikahların artması səbəbləri və s. məsələlər bugünki (20 sentyabr 2019-cu il) medianın aparıcı mövzularındandır...

Yeni neft strategiyasının əsası - "Əsrin müqaviləsi"

"Azərbaycan" qəzeti "Azərbaycanın neft-qaz layihələri uzunmüddətli inkişafa xidmət edir" sərlövhəli məqalədə ölkədə həyata keirilən neft-qaz layihələrinin əhəmiyyətini dəyərləndirir.

Həm də müəllif bu dəyərləndirməni bu gün, yəni 1994-cü il sentyabrın 20-də Bakıda "əsrin müqaviləsi" adı alan neft kontraktlarının imzalanmasının 25 illiyi tamam olan bir vaxtda aparır.

Müəllif 25 il öncə imzalanan müqaviləni Azərbaycanın yeni neft strategiyasına start adlandırır, həm də bu günün ölkədə neftçilərin peşə bayramı kimi qeyd olunduğunu vurğulayır.

Müəllif həmin vaxt SOCAR (Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkəti) və dünyanın 11 aparıcı neft şirkəti arasında Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorundakı "Azəri-Çıraq-Günəşli" (AÇG) yataqlarının tammiqyaslı işlənməsi və Hasilatın Pay Bölgüsü Sazişinin (HPBS) o zamankı ölkə prezidenti Heydər

Əliyevin səyi və gərgin əməyi nəticəsində gerçəkləşdiyini bildirir.

Yazı müəllifinə görə, "əsrin müqaviləsi"ndən sonra Azərbaycan böyük inkişaf yoluna qədəm qoydu və əslində AÇG-nin işlənməsi əsrlərə hesablanmış bir layihədir.

Məqalədə vurğulanır ki, bu layihənin reallaşması təkcə Azərbaycan üçün deyil, Qərbin bir sıra aparıcı dövlətləri, habelə Cənubi Qafqaz və Orta Asiya regionu üçün də strateji əhəmiyyət kəsb etdi, belə ki, bu saziş regionda digər qlobal layihələrin gerçəkləşməsinə yol açdı.

Müəllifə görə, bu müqavilə Qərb dövlətlərinin Azərbaycanla bütün sahələrdə genişmiqyaslı əməkdaşlığa marağını artırdı, beynəlxalq maliyyə qurumları ilə münasibətlərdə keyfiyyətcə yeni mərhələnin başlanğıcını qoydu.

Müəllif əlavə edir ki, yeni neft strategiyası Azərbaycanın qədim neft-qaz ölkəsi kimi şöhrətini özünə qaytardı, dövlətimizin uzunmüddətli, davamlı inkişafına zəmin yaratdı.

Yazı müəllifi "əsrin müqaviləsi" çərçivəsində 1997-ci ilin noyabrında "Çıraq" platformasından ilkin neftin alındığı vaxtdan keçən ilin sonunadək AÇG-dən 3,5 milyard barel, bu ilin birinci yarısında AÇG kompleksindən gündə orta hesabla 542 min 400 barel neft hasil olunduğunu bildirir.

Müəllif deyir ki, "əsrin müqaviləsi" 1994-cü il sazişi ilə yekunlaşmadı, iki il əvvəl AÇG üzrə yeni müqavilənin imzalanması bunu bir daha təsdiq etdi.

Yazı müəllifi vurğulayır ki, AÇG-nin əvvəlki tərəfdaşları ilə razılaşdırılmış şərtlər əsasında layihənin müddəti əsrin ortasınadək uzadıldı. "Beləliklə, sözügedən dövr ərzində AÇG blokunun Azərbaycana gətirdiyi iqtisadi mənfəətlər maksimuma çatdırılacaq. Yeni müqavilənin şərtləri 25 ildən bəri ölkəmizin artan maliyyə və texnoloji potensialını əks etdirməklə yanaşı, xarici tərəfdaşların Azərbaycana inamını təsdiqləyir və bu müddət ərzində formalaşmış beynəlxalq tərəfdaşlığı yeni müstəviyə qaldırır", deyə müəllif yeni müqavilənin perspektivi barədə bildirir.

Xatırladaq ki, AÇG-də operator olan BP (Böyük Britaniya), SOCAR (Azərbaycan), "Şevron" (ABŞ), "İnpeks" (Yaponiya), "Ekvinor" (Norveç), "EksonMobil" (ABŞ), TPAO (Türkiyə), "İtoçu" (Yaponiya), ONGC Videş Limited (Hindistan) şirkətləri tərəfdaşlıq edirlər.

"Gizlin" olan milyonçu və milyarderlər

"Modern.az"da isə "Azərbaycandakı milyarder və milyonçular..." sərlövhəli məqalə diqqət çəkir.

Müəllif hər il dünyanın ayrı-ayrı ölkələrində zəngin insanların adlarının açıqlanması, amma bu sırada Azərbaycan vətəndaşlarının adlarının olmaması barədə deputat Vahid Əhmədovla söhbətləşir.

Müəllif deyir ki, rəsmi göstəricilərdə iqtisadi yüksəliş xətti tutan Azərbaycanda milyarderlər bir yana, milyonçuların adı belə açıqlanmır.

Müəllif hesab edir ki, bunun əsas səbəblərindən biri ölkədə həddindən artıq zənginlənmiş adamların bir qisminin oliqarxlaşmış məmur, deputat olmasıdır.

Müəllifə görə, üstəlik məhz belə zəngin məmur və deputatlar vergi ödəməmək üçün ölkədə gəlirlər deklarasiyası ilə bağlı qanunvericiliyin qəbulunda maraqlı deyildirlər.

Milli Məclisin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin üzvü V.Əhmədov modern.az-a deyib ki, "Vəzifəli şəxslərin gəlir deklorasiyası haqqında qanun" mütləq qəbul olunmalıdır.

Deputat deyir ki, qanun layihəsi 2005-ci ildə parlament tərəfindən qəbul edilib və ölkə rəhbəri onu təsdiqləyib, amma Nazirlər Kabineti indiyə kimi normativ sənədləri hazırlamayıb: "Bununla əlaqədar qanun var, amma işləmir. Deklorasiyanın olmaması bu sahədə müəyyən dərəcədə problemlərin artmasına gətirib çıxarır".

V.Əhmədov normativ sənədlərin indiyə kimi qəbul olunmamasında ayrı-ayrı məmurların maraqları olmasını istisna etmir.

Deputata görə, ölkədə "kölgə iqtisadiyyatı"na qarşı mübarizə aparılsa da, tam şəffaflığa nail olunmur, "kölgə iqtisadiyyatı" hiss olunacaq səviyyədə aşağı düşmür.

V.Əhmədov deyir ki, bu günlərdə Bakıda keçirilən "Kölgə iqtisadiyyatına qarşı mübarizə - iqtisadi inkişafın mühüm amili kimi" beynəlxalq elmi-praktik konfransda da vurğulanıb ki, 1991-2018-ci illər arasında Azərbaycanda kölgə iqtisadiyyatının ortalama göstəricisi 49,58 faiz təşkil edib.

Deputat deyir ki, son illər nazirlərin, deputatların bizneslə məşğul olması müşahidə edilir, cəmiyyət buna müsbət yanaşmır, şəxsin tutduğu vəzifədən sui-istifadə halları artır: "Bizneslə məşğul olmaq istəyən şəxs məmurluqdan çıxıb, kreslosunu təhvil verməlidir. Yoxsa həm məmurluq, həm vəzifə, həm biznes-üçü bir araya sığışmır. Kimlərsə bu üçünü sığışdırmağa çalışanda da partlayış baş verir".

Ayrı-ayrı vəzifəli şəxslərin dövlət büdcəsini mənimsəməyə görə tənqid edilməsinə gəlincə, V.Əhmədova görə, nöqsanların vaxtında müzakirəyə çıxarılması lazımdır: "Dövlət vəsaiti mənimsənilib xərcləndikdən sonra bunun üzərində dayanmaq iqtisadi əhəmiyyət kəsb etmir. Ona görə lazımdır ki, həmin adamlar vəzifədə olanda qarşısı alınsın, ciddi tədbirlər görülsün".

"Başağrılı" problem - erkən nikahlar

"Yeni Müsavat" qəzetində isə "Aran rayonlarında da erkən nikahların sayı artıb - rəsmi açıqlamaya reaksiya" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif ölkədə "erkən nikahlar" problemi barədə Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin İnformasiya və analitik araşdırmalar şöbəsinin baş məsləhətçisi Aynur Veysəlova və sosioloq Əhməd Qəşəmoğlu ilə söhbətləşir.

A.Veysəlova deyir ki, ölkənin cənub zonasında erkən nikahlarla bağlı rəqəm artıq qorxulu deyil, çünki bu göstərici Aran rayonlarında daha çox artıb.

A.Veysəlova əlavə edir ki, bu gün erkən nikahlar Bakı kəndlərində də qeydə alınır: "Araşdırmamıza görə, cənub zonasının bəzi ucqar kəndlərində son 10-15 ildə ali təhsil alan bir qız belə yoxdur. Bəzi bölgələrdə isə təhsil alan qızların sayı oğlanlardan çoxdur. Bunun da səbəbi həmin bölgələrdə oğlanların radikal dini qruplaşmaların təsiri altına çox düşməsidir".

Komitə əməkdaşı deyir ki, bu gün 15-17 yaşlı qadınların dünyaya gətirdiyi körpələrin sayı xeyli azalsa da, ötən ilin rəqəmləri (2129) heç də az deyil: "Çünki gərək 15-17 yaşında 3000-3500 qız qeyri-rəsmi nikaha girməlidir ki, onlardan da 2129 körpə dünyaya gəlsin".

Sosioloq Ə.Qəşəmoğlu isə erkən nikahların səbəbləri barədə "Yeni Müsavat"a deyir ki, bu problemin iqtisadi, mənəvi və psixoloji tərəfləri var, həm də valideynlərin maarifləndirilməsi yaxşı səviyyədə deyil.

Sosioloqa görə, qızlarının erkən ailə qurmasını istəyən valideynlərlə bildirirlər ki, qız uşağını oxumağa Bakıya göndərmək istəmirlər: "Get-gedə cəmiyyətdə əxlaqi cəhətdən o qədər xoşagəlməz hadisələr baş verir ki, valideynlər də bu barədə eşidir və qorxuya düşür ki, qız uşağı böyüyəndə elə bir mühitə düşər ki, sonra daha da pis ola bilər. Və yaxud hazırda universitetlərin yataqxanaları olmadığından valideynlər məcbur qalır ki, övladları üçün ev kirayə etsinlər. Lakin buna da hər ailənin imkanı çatmır".

Sosioloq bu vəziyyətdən çıxış yolu üçün kənd yerlərində qadın əməyindən optimal istifadə məqsədilə iş yerlərinin açılmasını təklif edir ki, valideynlər onları evdə artıq yük kimi qəbul etməsin: "Digər tərəfdən, əksər dünya ölkələrində tələbələr üçün çox gözəl mühit yaradılıb, yataqxanalar, kamplar təşkil edilib. Azərbaycanda da bu cür şərait yaradılsa, valideynlər bunu görüb qızlarının təhsil almasına razılıq verər".