Media-icmal 25.10.2016

Ölkə iqtisadiyyatının sabit inkişaf etməsi, ölkəyə idxalın artması, manatın mövcud durumu, şəhər təsərrüfatının ağır vəziyyəti bugünkü medianın aparıcı mövzusudur.

Dünya ölkələrinə nümunə inkişaf

“Azərbaycan” qəzetində “Azərbaycanın inkişaf modeli bir çox ölkələr üçün nümunədir” (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=108361)

sərlövhəli məqalədə müəllif ölkənin sabit iqtisadi inkişafından danışır.

Müəllifə görə, ölkə üçün son illər xarakterik olan beynəlxalq uğurlardan biri qlobal kataklizmlərin dərinləşdiyi indiki dönəmdə dünya birliyində öz yerini qoruyub saxlamasıdır. Müəllif deyir ki, bunun da səbəbləri var: “Bunun da əsas səbəbləri Azərbaycanın yerləşdiyi bölgənin lideri statusunu getdikcə gücləndirməsi, söz sahibi olması, Avropanın enerji xəritəsinə etdiyi korrektələr və bu sahədə öz diqtəsini etməsi, ən əsası, hər sahə üzrə müstəqil siyasət həyata keçirməsidir”.

Müəllifin düşüncəsinə görə, uğurları qlobal miqyasda qəbul edilməyən ölkə beynəlxalq aləmdə nüfuz sahibinə çevrilə bilməz, yüksək imicə malik olmaz.

Müəllif hesab edir ki, iqtisadi uğurlarını artıran Azərbaycan həqiqətən inkişaf fenomeninə çevrilib: “Bu mənada inkişafın Azərbaycan modeli dünyanın əksər ölkələri üçün nümunə sayıla bilər”.

Müəllif deyir ki, dünyada əlverişsiz iqtisadi proseslər, qonşu regionlarda silahlı münaqişələr getdiyi bir dövrdə ölkədə sabitliyin qorunub saxlanması və Azərbaycanın dövlət olaraq güc və beynəlxalq imicinin yüksəlməsi  dövlət başçısı İlham Əliyevin düşünülmüş siyasətinin nəticəsidir. Müəllifə görə, Azərbaycanın inkişaf strategiyasının hazırkı mərhələdə əsas vəzifələri iqtisadiyyatın şaxələndirilməsini, neft gəlirlərinin səviyyəsindən asılı olmayaraq qeyri-neft sektorunun yüksək inkişafını, ixrac və rəqabət imkanlarını genişləndirməkdir.

Müəllif bu islahatları Dünya Bankı, Beynəlxalq Valyuta Fondu, Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankı kimi beynəlxalq maliyyə institutlarının da dəstəklədiyi qənaətindədir.  

Məqalədə deyilir ki, qeyri-neft sektorunun inkişafı ölkənin iqtisadi potensialının gücləndirilməsi üçün mühüm amillərdən biridir. Bunun nəticəsidir ki, son illər ərzində uğurla həyata keçirilmiş dövlət proqramları və bu sahədə görülən tədbirlər qeyri-neft sektorunun davamlı inkişafına, sahibkarlıq mühitinin daha da yaxşılaşdırılmasına, investisiya qoyuluşunun artmasına, yeni müəssisələrin və iş yerlərinin açılmasına təkan verib.  

Müəllif ölkənin iqtisadi uğurları barədə danışaraq son olaraq buna yekun qənaət ifadə edir: “Azərbaycan iqtisadiyyatı dünyada müşahidə olunan ağır problemlərin öhdəsindən daim layiqincə gəlib. Ona görə Azərbaycanın inkişaf modeli bir çox ölkələr üçün praktik nümunədir, belə ki, bu model qlobal iqtisadi və maliyyə böhranları şəraitində özünü tam doğruldub”.

Monopoliya, korrupsiya, rüşvət olduqca ...

“Azadlıqinfo” saytı isə “İdxalın artma səbəbləri nədədir?” sərlövhəli məqalədə (http://www.azadliq.info/161907.html) ölkəyə idxal artımını ekspert Nemət Əliyevlə müzakirə edir.

   Müəllif bu il Azərbaycana yeyinti məhsullarının idxalının həcminin illik müqayisədə 31,86%  artaraq 2016-cı ilin yanvar-sentyabr aylarında 949 158,78 min ABŞ dolları təşkil etdiyini deyir. Müəllif bu sırada ət, kərə yağı, meyvə-tərəvəz, çay, süd idxalının kəskin artmasını nəzərə çatdırır: “Hesabat dövründə Azərbaycanın cəmi idxalının 15,31%-i məhz yeyinti məhsullarının payına düşüb. Qeyd edək ki, cari ilin ilk 8 ayı ərzində cəmi idxalda yeyinti məhsullarının payı 14,81% təşkil edib. Ötən ilin müvafiq dövründə isə bu göstərici 10,76% olub”.

Müəllif bu göstıricilərdən irəli gələrək hesab edir ki, hökumət ölkənin idxaldan asılılığını azalda bilməyib, bu müddət ərzində tam əks mənzərə yaranıb.

Müəllif deyir ki, bir müddət öncə hökümət süni şəkildə idxalı azaltmağa nail olmuşdusa hazırda rəqəmlər acınacaqlı durumdan xəbər verir və bir daha sübut olunur ki, hökumətin problemi inzibati yol ilə çözmək cəhdi bir nəticə verməyib.

İqtisadçı Nemət Əliyev isə bu düşüncədədir ki, ölkəyə idxalın artımını şərtləndirən daha bir səbəb ölkə daxilində istehsalın buxovlanmasıdır. N.Əliyev hesab edir ki, ölkəyə investisiya qoyuluşunun azalması ilə əhalinin pul gəlirləri əhəmiyyətli dərəcədə aşağı düşüb, istehsalda tənəzzül yaşanır: “İstehsal göstəriciləri sürətlə aşağı düşür. Yeyinti məhsullarının da daxil olduğu ölkənin emal sahələrində istehsalın həcmi ötən ilin 9 ayı ilə müqayisədə 47 faiz tənəzzül yaşayır. Səkkiz ayın göstəricilərinə görə, emal sahələrində 40 faiz tənəzzül yaşanırdısa artıq göstərici 47 faizə yüksəlib”.

Ekspertə görə,  bu göstərici onu deməyə əsas verir ki, yeyinti məhsullarının da daxil olduğu emal sahəsində böyük bir boşluq yaşanır və ölkə iqtisadiyyatını bürümüş bu böhran bütün sahələrə yayılır.

Ekspert deyir ki, istehsal göstəriciləri aşağı düşsə də ortada əhalinin  artmaqda olan tələbatını ödəmək kimi bir zərurəti var: “Həmin tələbatı ödəməkdən ötrü məcburiyyət yaranır ki, idxal məhsullarının həcmini artırsınlar. Yəni, ölkə daxilində idxalın artımını şərtləndirən şərait mövcuddur”.

N.Əliyevin sözlərinə görə, idxalın artımını şərtləndirən daha bir səbəb ölkə daxilində korrupsiya, inhisarçılıq, rüşvətxorluq, haqsız rəqabət kimi halların geniş yayılmasıdır: “Bu hallar o qədər böyüyüb ki, ölkə daxilində məhsul etməkdənsə onu xaricdən idxal etmək daha sərf edir. Bu sahə əsasən inhisarçıların əlindədir. Onlar heç bir əziyyət çəkmədən hazırın naziri olurlar”.

Ekspertə görə, ölkə daxilində istehsal olunan məhsulun baha başa gəlməsi idxalın artmasını şərtləndirən daha bir amildir. Onun fikrincə,Azərbaycan hakimiyyəti ixracyönlü fəaliyyətə təkan verə bilmir, çünki lazımi addımlar atılmır, əksinə imitasiya məqsədləri özünü daha qabarıq göstərir.

Hətta neft 100 dollar olsa belə ...

“Exo” qəzetində isə “Hətta neftin qiyməti 100 dollar olsa belə manat bahalaşmayacaq” (http://ru.echo.az/?p=49411) sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif ölkənin maliyyə durumunu ekspetlərlə araşdırır.

“Azərbaycanın maliyyə qurumları başa düşürlər ki, indi manatı sərbəst buraxmağın əsl vaxtıdır. Amma dövlət bu addımı atmaq istəmir ki, sosial partlayışa səbəb ola bilər. Bütün bunlara da baxmayaraq, bu ilin sonuna dollar 1,80 manat həddini keçə bilər. Hətta sabah möcüzə baş versə, neftin bareli 100 dollara qalxsa belə manat yenə də bahalaşmayacaq”. Bunu isə qəzetə ekspert Oqtay Haqverdiyev şərh edir.  Ekspert deyir ki, sentyabr ayında kommersiya bankları vətəndaşlara dollar satışına məhdudiyyət qoyduqda maliyyə qurumları vətəndaşları sakitləşdirmək üçün düşünülmüş şəkildə manatın kursunu yüksəltdilər. O.Haqverdiyevə görə, ölkə vətəndaşları artıq dollara münasibətdə manatın ancaq ucuzlaşacağı düşüncəsini mənimsəməlidirlər.

Ekspert hesab edir ki, Mərkəzi Bankın manatın kursunu sabitləşdirmək səylərini məğlubiyyət variantı kimi dəyərləndirir, keçən il baş verən devalvasiya ilə manatın real dəyərinin gerçək olmadığını nəzərə çatdırır. Onun fikrincə, neftin qiymətinin düşməsilə bütün problemlər aşkara çıxıb. Ekspert hesab edir ki, dövlət xarici valyuta qıtlığı yaşayır.  Ekspert bir daha təkrar edir ki, bu ilin sonuna dollar 1,80-2 manat həddinə yüksələcək.

Ekspert Natiq Cəfərli isə deyir ki, Azərbaycan banklarının beynəlxalq investorlara 4 milyarda yaxın borcu var: “Sentyabrda yaşanan ajiotaj  Azərbaycan banklarının xarici kreditorlara borcları ilə bağlı idi və həmin proseslər ilin sonuna kimi maliyyə bazarında davam edəcək. Bir vaxt gəlir ki, banklar götürdükləri kreditləri qaytarmalıdırlar. Ümumi borc 4 milyard dollara yaxındır, bu borcun müəyyən hissəsi yaxın iki ayda ödənməlidir”.  

N.Cəfərliyə görə, ilin sonuna kimi gərginlik artacaq: “Hələ ki, Neft Fondu Mərkəzi Banka kömək edir, büdcə öhdəliklərini yerinə yetirir, amma düşünürəm ki, ilin sonuna ajiotaj yüksələcək. Yeni il bayramı ilə bağlı ölkəyə idxal artacaq, deməli, dollara tələbat yüksələcək. Ona görə də düşünürəm ki, dollar manata münasibətdə yüksələcək”.

Suda batan milyonlar

“Bizim Yol” qəzetində “Suda batan rayonlara yüz milyonlar xərclənib” sərlövhəli (http://www.bizimyol.info/news/86600.html) məqalədə isə müəllif paytaxtın şəhər təsərrüfatının yararsız durumda olmasnı müzakirə edir.

Müəllif oktyabrın 16-17-də yağan yağışların paytaxtı iflic hala salmasını əsas gətirərək bu mövzunu diqqətə çatdırır.

Müəllif deyir ki, havaların yağıntılı keçməsi icra hakimiyyətlərinin paxırını üzə çıxarıb və  məlum olur ki, büdcədən ayrılan vəsitlər heç də tam şəkildə təyinatına xərclənmir: “Əks halda hava şəraitinin dəyişməsi ilə şəhər suyun altında qalmazdı, Binəqədi rayonu keçən həftədən yağan yağışlardan sonra özünə gəlməyib, hələ də gölün içindədir. Bu durum rayonlara ayrılan vəsaitlərin istiqaməti məsələsini gündəmə gətirir”.  Daha sonra müəllif ayrı-ayrı illərdə kommunal təsərrüfata ayrılan vəsaitlər barədə danışır və burada söhbət milyardlarla manat vəsaitlərdən gedir.

Müəllif deyir ki, keçən il büdcədə 443,7 mln. manat mənzil və kommunal təsərrüfatı xərclərinə ayrılıb, bu da yenə 2013-cü ilin faktiki icra göstəricisinə nisbətən 45,4 mln. manat çoxdur. Mənzil və kommunal təsərrüfatı xərcləri 2015-ci il dövlət büdcəsi xərclərinin 2,1 faizi qədər proqnozlaşdırılıb. Həmin vəsaitin 239,8 mln. manatı və ya 54 faizi mənzil təsərrüfatının fəaliyyətinin tənzimlənməsi, kommunal və abadlıq işlərinin həyata keçirilməsinə yönəldilib, bu da həmişəki kimi əvvəlki illə müqayisədə çoxdur. Bundan əlavə, müəllif bunu da nəzərə çatdırır ki, büdcə ayırmalarından əlavə, paytaxt rayonlarına büdcənin Ehtiyat Fondu və prezidentin Ehtiyat Fondundan da hər il milyonlar yönəldilir.

Müəllif deyir ki, Statistika Komitəsi Binəqədi rayonunda rəsmi 260 min adamın qeydiyyatda olduğunu bildirir, rayon rəhbərliyinin web-saytına görə, faktiki əhalinin sayı 400 min nəfərə yaxındır. Yəni, rəsmi deyiləndən 140 min nəfər artıq əhali var ki, bu da söylənəndən 65,1% çoxdur: “İnfrastruktur 260 min adama hesablanır, amma 400 min nəfərə xidmət göstərir. Əslində, xidmət göstərə bilmədiyi də göz qabağındadır. Əhali sayının dəqiq olmaması paytaxtın kommunal xidmət keyfiyyətinə mənfi təsir edir. Bu adamların çoxu yeni yerlərdə məskunlaşır, hansı ki, həmin ərazilərin infrastrukturu yoxdur, drenaj sistemi qurulmur, sonradan çəkilən kommunal-kommunikasiya xətləri də əlavə yükdür”.