Media-icmal 29.03.18

İxracın artmasında su təminatının rolu, qidanın keyfiyyəti, neft amilindən asılılığın iqtisadiyyata mümkün mənfi təsirləri və s. bugünki (29 mart 2018-ci il) medianın aprıcı mövzularındandır.

Artacaq ixrac məhsullarının su təminatı

"Azərbaycan" qəzeti "Əsas məqsəd aqrar sektorun ixrac potensialını artırmaqdır" sərlövhəli məqalədə bu sahənin ixrac imkanlarının artmasında su mənbələrinin rolunu dəyərləndirir.

Müəllif ərzaq təhlükəsizliyi təminati, sosial problemlərin həlli baxımından aqrar sahənin inkişafını vacib sayır və buna daha bir arqument də göstərir: "Bu gün ölkə əhalisinin 48 faizi regionlarda yaşayır və dolanışıqları kənd təsərrüfatı ilə bağlıdır. Yəni, əhalinin yarıya qədərinin gəlir mənbəyi aqrar sektorun hesabına formalaşır. Aqrar sektorda ən vacib infrastruktur isə su təminatdır".

Yazı müəllifi deyir ki, Azərbaycanın əsas su mənbələri xarici ölkələrdən qaynaqlanır, odur ki, ölkədə su ehtiyatlarını artırmaq üçün irihəcmli su mənbələri yaradılır.

Müəllif deyir ki, son 14 ildə icra edilən 100-lərlə kilometr suvarma kanalları, kollektor-drenaj şəbəkələri qurulması, subartezian quyuları qazılması nəticəsində su təminatı yaxşılaşıb: "Məhz bu dövr ərzində Taxtakörpü və Şəmkirçay su anbarlarının istismara verilməsi nəticəsində 200 min hektardan artıq əkin sahələrinin su təminatı yaxşılaşıb və əlavə 47 min hektar suvarılan torpaqlar istifadəyə verilib".
Müəllifin sözlərinə görə, təkcə "Taxtakörpü" su anbarının istifadəsi ilə Xızı, Siyəzən və Şabran rayonlarında 12 min hektardan çox yeni suvarılan torpaqların istifadəyə verilməsi bölgədə iri kənd təsərrüfatı müəssisələrinin açılmasına imkan yaradıb.

Müəllif daha belə bir su mənbəyi kimi "Tovuzçay" su anbarını göstərərək deyir ki, bu su anbarı Tovuz və Şəmkirdə 20 min hektara yaxın əkin sahəsinin su ilə təminatını yaxşılaşdırıb.

Bununla yanaşı, müəllif ölkədaxili kiçik çaylardan istifadəyə də xüsusi fikir verildiyini, mənbələri Böyük Qafqaz dağında formalaşan həmin çayların üzərində kiçik su anbarlarının yaradılması layihələri icra olunduğunu bildirir.

Müəllifə görə, elə dövlətin qarşıya qoyduğu əsas məqsədlərdən biri də bu tədbirlər vasitəsilə qeyri-neft sektorunun ixrac potensialını artırmaqdır.

Yoxsulluğun qida rasionu problemi

"Exo" qəzetində isə "Azərbaycanda ucuz qidaya tələbat yüksəkdir" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif ölkədə qidanın keyfiyyətini Azad İstehlakçılar Birliyinin (AİB) sədri Eyyub Hüseynovla araşdırır.

"Azərbaycanın yoxsul təbəqələrinin sağlam qida səviyyəsini qaldırmaq olduqca vacibdir. Azərbaycan əhalisinin qida rasionu ideal olmaqdan çox uzaqdır. Bu azmış kimi, vətəndaşlar daha çox "ayaqüstü" yağlı yeməklər yeyir, şirin tərkibli içkilər içirlər. Bunu da deyim ki, bu sahədə ticarət nöqtələri keyfiyyətsiz və vaxtı keçmiş ərzaqla doludur". AİB sədri ölkədə qida keyfiyyətini belə dəyərləndirir.

Ekspertə görə, gəlir aşağı olduqca vətəndaşların qidalanması da o dərəcədə pisləşir, bu baxımdan ölkənin yoxsul təbəqəsi arasında qida sağlamlığını yüksəltmək zəruridir.

E.Hüseynovun iddiasına görə, bir çox qəlyanaltılarda satılan qidalar üçün istifadə edilən ətin mənşəyi məlum deyil, keyfiyyət standartlarına cavab vermir:

"Ölkədə ucuz qidaya tələbat yüksəkdir, ona görə də yoluxucu olmayan xəstəliklərə tutulanların sayı da çoxdur. Çoxları bilir ki, bu "ayaqüstü" qəlyanaltılar ziyandır, amma bu hal belə vətəndaşları bu qidaları qəbul etməkdən çəkindirmir".

Ekspert deyir ki, əhalinin dəniz məhsullarından istifadəsi olduqca aşağıdır və bu məhsulların qiymətinin bahalığına görə, əhali sadəcə bundan imtina edir.

E.Hüseynov hesab edir ki, əhalinin qida rasionunda ət məhsullarından istifadə də aşağı yer tutur: "Ət məhsullarına gəlincə, böhran onu bahalaşdırıb, odur ki, ailələr mal və qoyun ətindən istifadənin həcmini azaltmağa məcbur olub. Amma bu sırada toyuq ətindən istifadə artıb. Tərəvəzdən istifadə sabit şəkildə qalsa da, meyvədən istifadə azalıb. Süd məhsullarından istifadə də qaneedici səviyyədə deyil. Göründüyü kimi, vəziyyət əlverişli sayıla bilməz".

E.Hüseynov hesab edir ki, ölkədə Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin (QTA) yaradılması hökumətin bu sahədəki problemləri həll etmək, əhalinin qida rasionunu yüksəltmək istəyinin göstəricisidir.

Ekspert deyir ki, buna bənzər durum təkcə Azərbaycanda yox, başqa ölkələrdə də mövcuddur, Rusiya da belə durum yaşayır, bu ölkə əhalisinin qida rasionu hələ də yoxsul ölkələr rasionuna uyğundur.

E.Hüseynov vurğulayır ki, bu baxımdan Azərbaycandakı durum Rusiyadakından fərqli və ya yaxşı deyil, demək olar ki, biz Rusiya ilə eyni siyahıda yer alırıq.

Artan neft qiymətinin perspektiv "təhlükəsi"

"Novoye Vremya" qəzetində isə diqqəti "Neftin "nazı"na necə uymayaq" sərlövəhli məqalə cəlb edir.

Son vaxtlar neftin qiymətinin qalxmasının fakt olduğunu deyən müəllif xatırladır ki, bu, neft istehsal edən ölkələrin neft hasilatını azaltmaqla bağlı imzaladıqların sazişin nəticəsidir: ""Brent" neftinin qiyməti 72 dollara yaxınlaşır, bu qiymət artımı ən azı yaxın zamanlarda davam edəcək, mənfi dinamika üçün əsas yoxdur. Tərəflər imzaladıqları sazişə ciddi əməl edirlər. ABŞ, bu duruma baxmayaraq, neft hasilatını yüksəltmir, bu baxımdan vəziyyət əlverişli görünür".

Amma müəllifə görə, burada belə bir qayğılı vəziyyət var ki, orta müddətli perspektivdə də mənzərənin belə sevindirici olacağına təminat yoxdur, neft bazarı dayanıqsız və qeyri-sabitdir, bir saatın içində hər şey dəyişə bilər.

Daha sonra müəllif dünyanın müxəlif maliyyə, neft ixracı institutlarının proqnozlarına əsasən neft sahəsində yaxın perspektivə dair deyir ki, neftin bareli 50 dollar ətrafında cərəyan edərək, neft hasilatçısı olan ölkələrə zərərsiz işləməyə imkan verəcək.

Müəllif vurğulayır ki, hətta neftin qiyməti 65 dollara qalxsa belə, bu neftin kəskin ucuzlaşmasından sonra neft iqtisadiyyatının üzləşdiyi problemləri tezliklə aradan qaldırmağa yetərli deyil.

Müəllif deyir ki, bir çox dövlətlər büdcələrini neftin 50-55 dollar olması civarında balanslaşdırsalar da, neftin barelinin 100 dollara olmasına öyrəşən büdcələr müasir iqtisadi tələblərə cavab verə bilmirlər:"Haqqında danışılan sazişdən irəli gələrək belə, indiki şəraitdə neftin qiymətinin 100-120 dollara yüksələcəyi mümkün deyil, əksər neft istehsalçısı olan ölkələr belə yüksək neft kotirovkalarını heç nəzərdə də tutmurlar".

Müəllifin sözlərinə görə, iqtisadi inkişaf baxımından bu ölkələr üçün büdcənin zərərdə olması əsas göstərici deyil və ya başqa sözlə, bir çox ölkələr xammal iqtisadiyyatından imtina edərək iqtisadiyyatın yeni inkişaf trendlərinə üstünlük verirlər.

Yazı müəllifi hesab edir ki, hətta neftin qiymətinin 100 dollara yüksəlməsi iqtisadiyyatın modernləşdirilməsi üçün əyləcə dönəcək.

Diqqəti Nazirlər Kabinetinin bu ilin martında Mili Məclisə hesabatı üzərinə cəmləyən müəllif sənəddə ölkə iqtisadiyyatının inkişafının birmənalı olaraq neft amili ilə əlaqələnirilməsini tənqid edir.

Müəllif bundan irəli gələrək neftin qiymətinin aşağı düşdüyü halda ölkə iqtisadiyyatı üçün risklərin - bank böhranının, manatın növbəti devalvasiyasının, ÜDM-in azalmasının, bütünlükdə iqtisadiyyatn kiçilməsinin real olduğunu deyir.