Ölkənin 120 milyon manatı yoxdur ki özgəsinin mənzilini zəbt etmiş qaçqınlara ev alsın?

Ermənistanla müharibə durdurulduqdan, 1994-cü ildə imzalanmış neft müqaviləsindən gələn neft pulları Azərbaycanın dövlət büdcəsinə daxil olmağa başladıqdan sonra 2004-cü ildə prezident İlham Əliyev 298 saylı sərəncam imzaladı. Bu sərəncamla da qaçqınların və məcburi köçkünlərin tutduqları mənzillərdə qalmasını təmin edildi. Həmin mənzillərin çoxunun sahibləri, onların bəzisi Qarabağın azadlığı uğrunda vuruşub, bomja çevrildi. Halbuki, dövlət qaçqınlara başqa mənzillər ala və ya inşa edə bilərdi, bu evlərin qovulmuş sahiblərini öz evlərinə qaytarardı.

Belə ailələrdən biri Sumqayıtda qeydiyyatda olan Zabidovlar ailəsidir. Ailə başçısı hərbçi İmanverdi Zabidov 1994-cü ildə Füzuli döyüşlərində qəhrəmancasına həlak olub. 1993-cü il sentyabrın 12-də İmamverdinin çalışdığı Sumqayıt ikinci tikinti tresti Zabidovlar ailəsinə üçotaqlı mənzil ayırmışdı. Mənzilin qapı və pəncərələri olmdığından yaşayış hazır olmayıb. Ona görə də ailəyə mənzilin orderi verilməyib. Eyni zamanda Qubadlı rayonundan qaçqınlar Sumqayıta gəlib. Beş qaçqın şəhid ailəsinə ayrılmış mənzili tutub və indiyə qədər orada yaşayırlar və mənzili qanuni sahibinə qaytarmaqdan imtina edirlər. Zabidovun dul qalmış həyat yoldaşı Nailə üç ailə üzvü ilə indiyədək kirayədə qalmağa məcburdur. Ailənin maddi durumu çox pisdir.

Turan.az və Contact.az saytlarında dərc edilmiş məqalə bu ailənin yaşantılarına həsr olunub.

http://www.contact.az/ext/news/2018/9/free/Social/az/75167.htm

Bakı sakini Marina Antakova da eyni vəziyyətə düşüb. 2000-ci ildə Nəsimi rayonu, M.Mərdanov küçəsi, 60, mənzil 18-i məcburi qaçqınlar tutublar. Nəsimi Rayon Məhkəməsinin qərarı ilə Nəsimi Rayon İcra Hakimiyyətinin onlara başqa mənzil verməsi şərtilə evi boşaltmalı idilər. Lakin İcra Hakimiyyəti onlara ev verməkdən imtina edib və məhkəmənin qərarı icra olunmayıb, M.Antakova jurnalistlərə bildirib.

Asya İsmayılovanın Səbayel rayonu, Buxta döngəsi, ev 3-də 8 saylı mənzili də 2000-ci ildə zəbt edilib. O zaman ev sahibəsi xəstəxanada müalicə olunurmuş. Səbayel Rayon Məhkəməsi Səbayel Rayon İcra Hakimiyyətinin məcburi köçkünlərə ev verməsi şərtilə onların bu mənzildən çıxarılması haqda qərar qəbul edib. Lakin məhkəmənin qərarı icra edilməyib. Belə ki, İcra Hakimiyyəti mənzili zəbt edənlərə yeni mənzil verməkdən imtina edib. A.İsmayılova indiyədək kirayədə yaşayır.

Məhkəmələr prezidentin sözügedən sərəncamına istinad edirlər. Lakin vəkil Vaqif Əliyev deyib ki, Mülki və Mənzil Məcəlləsi başqasının mənzilini zəbt etmiş məcburi köçkünə kompensasiya kimi mənzil verilməsini nəzərdə tutmur.

Bu arada 4 minə yaxın məcburi köçkün və qaçqın ailəsinin (onlar Azərbaycanın şəhərlərində elə təxminən bu sayda sakinin mənzilini zəbt edib) problemi 120 milyon manata (70 min dollar) həll oluna bilərdi. Problemin həlli üçün pul var (Neft Fondunda 45 mlrd. dollar toplanıb), lakin 30 min manatadək ucuz mənzillərin və ya evlərin alınmasına dair inzibati göstəriş yoxdur. Halbuki, xüsusi saytlarda bu qiymətə ev satışına dair elanlar dərc edilir. 4 min qaçqın ailəsinin hər birinə 30 min manatın ayrılması 120 mln. manat edir.

Qayıdaq Sumqayıtdakı mənzilində Qubadlı qaçqınlarının məskunlaşdığı şəhid Zabidovun əhvalatına. Turan İnformasiya Agentliyində məqalə dərc olunduqdan sonra agentlik 2018-ci il sentyabrın 27-də üç dövlət instansiyasına sorğu göndərərək həmin mənzili necə və nə zaman boşaldılacağını soruşub. Sumqayıt İcra Hakimiyyəti və Nazirlər Kabineti cavab verməyiblər. Qaçqınlar və Məcburi Köçkünlərlə İş üzrə Dövlət Komitəsindən cavab gəlib. Yeri gəlmişkən, bundan öncə başqa KİV-in analoji sualına Komitənin beynəlxalq əlaqələr, informasiya və mətbuat xidməti Departamentinin direktoru İbrahim Mirzəyev belə cavab vermişdi:2017-ci ilin martında Nazirlər Kabinetinin iclası keçirilib. İclasda narahat şəraitdə yaşayan məcburi köçkünlərin normal mənzillərə köçürülməsi haqda qərar qəbul edilib. Başqasının mənzilini zəbt etmiş məcburi köçkünlər gələcəkdə yeni evlərə köçürüləcək. Bunun nə vaxt olacağı ona məlum deyil ("Zerkalo").

Turan aldığı geniş məktuba əsasən zəbt edilmiş mənzillər probleminin həllinə Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevin 2004-cü il 1 iyul 298 saylı fərmanı mane olur. Belə ki, fərmana görə, qaçqınlara və məcburi köçkünlərə mənzil verilmədən onların yaşadıqları yerlərdən çıxarılması qadağan edilir. Vəziyyət dalana dirənib: məhkəmə zəbt edənlərin mənzillərdən çıxarılması barədə qərar qəbul edir, icra hakimiyyəti is onları hara yerləşdirməyi bilmir.

İbrahim Mirzəyevin Turan-a göndərdiyi rəsmi məktub konstatasiya ilə bitir: qaçqınlara və məcburi köçkünlərə mənzil verilmədən onların tutduqları evlərdən çıxarılması qanuna ziddir.

İ.Mirzəyevə həmin məktubun başqa yerindəki istinad ilə düzəliş verək. Orada qaçqınların zəbt etdikləri evlərdə yaşamasını prezidentin 1 iyul 2004-cü il tarixli 298 saylı sərəncamı ilə (qanunla yox) izah edir. Həmin sərəncama əsasən tutduğu mənzildən asılı olmayaraq, qaçqınlara başqa mənzil verilməyənə qədər onların yaşadıqları yerdən çıxarmaq olmaz. Bu sərəncam uzun illərdir ki, Azərbaycana dörd minə yaxın vətəndaşın həyatına cəhənnəmə döndərib. Onların mənzilləri, evləri ermənilərin əlindən qaçmış Ermənistan və Qarabağ sakinləri tərəfindən zəbt edilib. 2004-cü ildən onlar müəyyən yaşayış yeri olmayan insanlara çevriliblər ki, qaçqınlar bomj olmasınlar. Dövlət isə bu problemin həllindən özünü kənara çəkib.

Şəhid Zabidovun da ailəsi belə zərərçəkənlər arasındadır.

Azərbaycanda mülkiyyət toxunulmazlığına konstitusiya hüququ, ondan irəli gələn qanunlar icra olunmur, məhəl qoyulmur və prezidentin sərəncamı ilə kobud şəkildə pozula bilər. Məmurların dilində belə sərəncamlar həqiqi qanunlardan və Konstitusiyadan üstün olur.

İ.Mirzəyevin məktubunda baş verənlərdə dövlətin günahının üstü açılır. O bildirir ki, 2011-ci il fevralın 21-də prezident 1346 saylı sərəncam imzalayıb. Sonra ölkədə qaçqınların tutduqları mənzillərin probleminin həlli üzrə Dövlət Proqramı qəbul edilib. Həmin proqrama əsasən başqasının mənzillərini zəbt eləyənlər üçün Bakıda və Sumqayıtda yeni evlər tikiləcək. Qeyd edək ki, Dövlət Proqramında köhnə, zəbt edənlərin korladıqları mənzillərin təmiri, onların həqiqi sahiblərinə yeni evlərin verilməsi barədə danışılmır. Lakin məktub müəllifi dəqiqləşdirir ki, müəyyən səbəblərə görə bu sərəncam yerinə yetirilməyib. Ancaq "müəyyən səbəblər"in nədən ibarət olduğunu açıqlamır, yalnız onların icra etdikləri iş haqda bilgi verir: özgə mənzillərini zəbt edən qaçqınların siyahısı tərtib edilib. Dövlət Komitəsi Ədliyyə Nazirliyinə müraciət edərək zəbt qurbanlarının iddiaları üzrə məhkəmə qərarlarını toplayıb. Dövlət tərəfindən öz proqramının yerinə yetirilməsi üçün hər şey edilib, təkcə qaçqınlar üçün mənzil tikintisindən başqa.

Zabidovlar ailəsi "müəyyən səbəblər"in nə zaman başa çatacağını və dövlətin öz proqramını nə zaman tamamilə icra edəcəyini, Sumqayıt, 48-ci məhəllə, ev 8, mənzil 61-in nə zaman boşalacağını gözləməli olacaq. Bu mənzili zəbt etmiş və pulsuz istifadə edən Qubadlı qaçqını ailəsi nə zamansa yeni evə köçəcək, Zabidovlar öz mənzillərinə köçmək üçün pul tapıb onu təmir edəcəklər.

Ölkədə paradoksal vəziyyət yaranıb: ölkə prezidenti az qala hər ay rayon administrasiyalarına abadlıq işləri üçün 2-5 mln. manat ayırır. Oktyabrın 1-də Bakı-Ələt-Qazax və s. yolunun tikintisinə 10 milyondan çox vəsait ayırıb. Büdcədə kifayət qədər pul var. Ölkədə çoxmərtəbəli yeni evlərdə boş, vətəndaşlar tərəfindən alınmayan mənzillər çoxdur. Hələ satılan köhnə və yeni mənzilləri, kiçik həyətləri olan evləri demirik. Əgər zəbt edilmiş mənzillərin sahiblərinin öz evlərinə qayıtması ilə bağlı Dövlət Proqramı icra olunarsa məsələ gündəlikdən çıxar. Ancaq Dövlət Proqramı yoxdur, qaçqınlar üçün evlərin tikintisi ləng gedir və lazımi həcmdə deyil.

Sumqayıt Şəhər İcra Hakimiyyəti və Nazirlər Kabineti Turan agentliyinin 26 sentyabr tarixli sualına cavab vermir, Qaçqınlar və Məcburi Köçkünlərlə İş üzrə Dövlət Komitəsinin cavabı isə elektron formada alınıb. Redaksiyaya məktub şəklində rəsmi sənəd daxil olmayıb. Jurnalistlər qanunu pozan həmin dövlət qurumlarından şikayət etməyə məcburdur. Belə ki, dövlət məmurları müəyyən edilmiş vaxtda (7 iş günü) informasiya sorğusuna cavab verməlidirlər.

Məmurların sadə məsələləri ləng həll etməsi, daha doğrusu həll etmək istəməməsi səbəbindən Azərbaycan nəinki öz vətəndaşlarını - qaçqınları və onların evlərini zəbt etdikləri insanları ağır həyata sürükləyir, həm də beynəlxalq səviyyədə öz imicinə ziyan vurur.

Məlum olduğu kimi, Strasburq İnsan Hüquqları Məhkəməsi mənzilləri qaçqınlar tərəfindən zəbt edilmiş vətəndaşların iddiaları üzrə Azərbaycan hökumətinə qarşı qərarlar qəbul edib.

2009-cu ildə Avropa məhkəməsi Yadigar Mirzəyevin şikayəti üzrə qərar qəbul edib. Suraxanı Rayon Məhkəməsi qaçqının çıxarılması və Suraxanı Rayon İcra Hakimiyyətinin onu mənzillə təmin etməsi barədə qərar qəbul edib. Bu qərar 2003-cü dekabrın 23-də qüvvəyə minmişdi, ancaq icra edilməmişdi. Strasburq məhkəməsi məhkəmə qərarının icrasının təmin olunması və mənzilin Y.Mirzəyevə verilməsi barədə qərar qəbul edib.

2010-cu ildə Avropa məhkəməsi Azərbaycana qarşı iki qərarını açıqlayıb. Məhkəmə qaçqınların Simuzər Hacıyeva, Tatyana Tokareva, Aslan Hüseynov və Gülər Əliyevanın mənzillərindən çıxarılması barədə qərar qəbul edib. Azərbaycan məhkəmələri məcburi köçkünlərin tutduqları mənzillərdən çıxarılmasına dair qərar qəbul ediblər. Ancaq məhkəmə qərarları icra olunmayıb.

Həmçinin Avropa məhkəməsi Asif İsgəndərov, Vasif İsmayılov, Mirtəranə Kərimova və Samid Kərimovun şikayətləri üzrə qərar çıxarıb. Məhkəmə qərara alıb ki, Azərbaycan hökuməti şikayətçilərə kompensasiya ödəməlidir.