Azərbaycanın hazırki modeli sovet sisteminin artığıdır

Bakı/22.05.18/Turan: Hazırki Azərbaycan Respublikası Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin (1918-29-ci illər), çox güman ki, mənəvi-siyasi varisidir, nəinki hüquqi. Bu fikri Turan agentliyinin "Çətin Sual" verilişinə müsahibəsində hüquq sahəsində ekspert, ReAl partiyasının məclis üzvü Erkin Qədirli bildirib.

AR-in AXC-nin vaisi olduğu Azərbaycanın dövlət müstəqilliyi haqqında 18 oktyabr 1991-ci il tarixli Konstitusiya Aktında bildirilir. Bu, zamanın tələbi idi. Belə ki, Azərbaycan boş yerdə deyil, tarixi irs üzərində dövlətçilik quraraq, SSRİ-dən çıxmaq uğrunda mübarizə aparırdı.

Amma hazırki dövlətçilik AXC-dən fərqlənir. O respublika parlament respublikası idi, hazırki respublika isə prezident respublikasıdır.

AXC çox qısa müddət mövcud olub və həmin vaxt nə Konstitusiya, nə də bir sıra əsas qanunları qəbul etmək mümkün olmayıb.

Məhz buna görə irsilik daha çox siyasi-mənəvi xarakter daşıyır, nəinki hüquqi.

Azərbaycanın hazırki respublika modeli cəmiyyətin hərtərəfli inkişafına zəmanət verir? Bu suala Qədirli mənfi cavab verib.

Azərbaycanın hazırki modeli əsasən sovet dövründən mənimsənilib, həmin vaxt SSRİ-də və ittifaq respublikalarında Nazirlər Kabineti mövcud olmaqla, prezidentlik institutları təsis edilib.

İndi də eynidir. Hakimiyyət qolları arasında bu tarazsızlıqdan başqa, parlament və məhkəmələr də çox zəifdir.

Qədirli hesab edir ki, hazırki siyasi sistem respublika dəyərlərinə uyğun deyil. Bunun üçün AXC-də olduğu kimi parlament respublikasına keçmək lazımdır.

ABŞ istisna olmaqla, heç yerdə prezident respublikaları sabit demokratiyaya gətirib çıxarmayıb.

Hətta Fransada belə tədricən güclü prezident respublikasından uzaqlaşırlar. Bu ölkədə artıq prezidentin səlahiyyət müddəti 7 ildən 5 ilə qədər azaldılıb və tədricən dövlət başçısının səlahiyyətləri parlamentə verilir.

Parlament respublikasında partiyanın və parlamentin hökumət üzərində nəzarəti güclüdür.

AXC-nin yüz illik yubileyinin qeyd edilməsi ilə bağlı şərh verən Qədirli deyib ki, o, bu tədbirin bütün il ərzində geniş qeyd ediləcəyini gözləyirdi. Amma hakimiyyət yalnız mayın 28-də keçiriləcək tədbirlərlə kifayətlənmək niyyətindədir.

"Mən başqa bir şey - il ərzində konfransların keçirilməsini, kitabların dərc edilməsini, televiziyada, təhsil müəssisələrində, universitetlərdə müzakirələr aparılmasını gözləyirdim. Amma bu, baş vermədi", deyə Qədirli bildirib.

O, həmçinin AXC banilərinin xatirəsinin lazımi səviyyədə əbədiləşdirilməsini, onlar üçün məbəd ucaldılmasını və ya ayrı-ayrı abidələrinin ucaldılmasını, paytaxtın mərkəzi küçələrinə və meydanlarına onların adlarının verilməsini zəruri hesab edir. -03B06-