Yanvar ayının əsas iqtisadi hadisələri Turan agentliyinin baxışında

05  - Türkiyə Ticarət Palatası və Birjasının məlumatına görə, bu ölkədə  2014-cü ilin 11 ayında Azərbaycan kapitallı 153 yeni şirkət qeydiyyata alınıb.

09 - «AXA Mbask» şirkəti nizamnamə kapitalını 37,1% artıraraq 9, 231,03 mln  manata çatdırmağı planlaşdırır.

10 – İ.Əliyevin sədrliyi ilə Nazirlər Kabinetinin 2014-cü ilin yekununa həsr edilmiş iclası keçirilib.  

12 – AMB 2015-ci il üçün prioritetlərini (deflyasiyaya yol verməmək, manatın məzənnəsinin qorunması) elan edib.

13  - Prezident İ.Əliyev «Daşınmaz əmlakın dövlət reyestri haqqında” Qanun qüvvəyə minənədək əldə edilmiş və yaranmış daşınmaz əmlak obyektləri üzərində hüquqların əldə edilməsini təsdiq edən sənədlərin Siyahısı”nın təsdiq edilməsi barədə fərman imzalayıb

14 – prezidentin tapşırığı ilə Tarif Şurasının növbədənkənar iclası olub.

15 - Beynəlxalq Bankın nümayəndə heyəti MDB ölkələrində İslam İnkişaf Bankı yaratmaq üçün Moskvaya gedib.

     - “Synergy Group” “Kövsər Bank” ASC-yə nəzarəti ələ keçirib 

16  Ankarada Türkiyə və Azərbaycan prezidentlərinin iştirakı ilə Strateji Əməkdaşlıq Şurasının 4-cü iclası keçirilib.

19 – prezidentin fərmanı ilə ARDNF-nin 2015-ci il üçün büdcəsi təsdiq edilib

       - Dövlətstatkom bildirir ki, 2014-cü ildə avtomobil idxalı 39,3% azalaraq  63 368 ədəd olub

21 -  ARDNŞ “Neste Jacobs” (Finlandiya) şirkəti ilə Sumqayıt karbamid zavodunun tikintisi çərçivəsində məsləhət və təftiş xidməti üzrə müqavilə bağlayıb.

   - ABB və Rusiya “Sberbank”ı Davosda Ümumdünya İqtisadi Forumu çərçivəsində əməkdaşlıq memorandumu imzalayıb.

      - Çərşənbə günü Berlində Almaniya kansleri Merkel prezident İlham Əliyevlə görüşüb

22 - Prezident İlham Əliyev Davosda Avrokomissiyanın energetika üzrə vitse-prezidenti Maroş Şevkoviçlə görüşüb

23 - “Akkord” korporasiyası yeni tikinti şirkəti təsis edib

27 – Hökumət qarşıdakı 3 il üçün büdcə hazırlamağa başlayıb

     - prezidentin yanında 2015-18-ci illərdə 3-cü regionların inkişafı dövlət proqramının qəbulu üçün qapalı iclas keçirilib  

28.01 -  Qazaxda BTQ-nin Azərbaycan və Gürcüstan sahələrini qiymətləndirmək üçün test qatarı buraxılıb

Dekabrda neftin ucuzlşaması və Rusiyadakı iqtisadi böhranla bağlı baş verən əsəbilik ötən iqtisadi ili daha sakit müzakirə etməyi tələb edir. Böhran, qonşu ölkələrdəki problemlər prizmasından ölkə iqtisadiyyatının mənfi və müsbət tərəfləri daha aydın görünür.

2014-cü ilin sonu regionun neft hasil edən ölkələri üçün 2008-ci böhran ilindən daha sərt oldu. Əvvəlki böhran iqtisadiyyata təsir etsə də, maliyyə sisteminin sərhədində lokallaşdırıldı. Ölkəmizə yumşaq toxundu: o vaxt neft gəlirləri sürətlə artırdı. Neftin ucuzlaşması isə maliyyə sistemi və iqtisadiyyatlarda müvafiq tənəzzülün əksi idi. O vaxt ucuzlaşma qısamüddətli oldu və sonra qiymətlər yenə qalxdı. İndiki böhran fərqlidir. İndi siyasi gərginlik, iqtisadi tələbat, neft bazarında texnoloji dəyişiklik, dolların məzənnəsinin dəyişməsinin təsiri və investorların davranışı, neft hasil edən ölkələrin səhvləri bir yerə yığılıb. Bu problemlərin çoxu neftin qiymətində fokuslaşıb. 

Düzgün qiymət vektorunu duymaq çətindir. Rəylər çox fərqlidir. Hələ məlum deyil, hansı nöqtədən sonra qiymət qalxmağa başlayacaq. “Lukoyl” rəhbəri Vahid Ələkbərov hesab edir ki, neftin barreli 25 dollara düşə bilər. «Total»da hesab edirlər ki, brent nefti 40 dollara kimi düşəcək, sonra bahalanma başlayacaq. BVF analitikləri düşünür ki, 2015-ci ildə neftin orta qiyməti $57, 2016-cı ildə $72 olacaq.

Amma neftin qiymətinin 200 dollara kimi bahalanacağını deyənlər də var. Aydındır ki, bu, tezliklə olmayacaq. Bu bəyanatlar ona əsaslanır ki, indiki qiymətlərlə neft sektoruna investisiyalar 28%-dək azalacaq. Neft hasilatı getdikcə çətinləşir, neft layihələri dondurulur, layihələrin bərpası daha çox vəsait tələb edir. Bu isə yeni bahalanma deməkdir. Bir sıra analitiklər son yarım əsrdə neftin qiymət dinamikasına əsaslanıb deyirlər ki, neftin 14 illik tsikli var, bu qədər müddət bahalanır, bir o qədər müddət də ucuzlaşma gedir. İstənilən halda, istisnalarla 2000-ci ildən neft bahalanıb. Bu trend 2014-cü ildə başa çatıb (cədvəl).

Əvvəlki tsiklərdə də belə olub. İzah çox sadədir – bahalıq dövründə alternativ həll yolları aranır ki, artan qiymətə qarşı durmaq olsun. Bu versiyanı qəbul etsək, problem həm də ondadır ki, bu əsas tsikllər arasında korrelyasiya necədir?        

Burda aşkar mübahisəsiz məsələlər var: məsələn, neft şişirdilib. Bu, dünyanın niyə Çin iqtisadiyyatını belə diqqqətlə izləməsini izah edir, çünki məhz enerji daşıyıcılarına ehtiyacı olan bu nəhəng iqtisadiyyat dünya bazarında tələbatı əhəmiyyətli dərəcədə təmin edir.

Xüsusən də indi, ABŞ karbohidrogen ixracatçısı olan vaxtıda. Ancaq neftin qiymətini bir çox digər faktorlar da diktə edir. O cümlədən belə bir nəzər nöqtəsi var ki, FRS-nin kəmiyyət yumşaldılması proqramı bazarda xeyli sərbəst pullar yaratdı və 2008-2009-cu illərdə qısamüddətli qiymət artımının səbəbi məhz bu sərbəst pulların bu bazara yönəlib qiymətləri artırması oldu.  

Bir çox analitiklər qiymət azalmasının tezliklə başa çatacağı ilə bağlı illüziyalara inanmamağa və neftin qiymətinin aşağı olacağı onilliklərə hazır olmağa çağırır. Həmçinin prosesi işə salan triggerlərə diqqət yetirməyə çağırırlar. Ötən yayın əvvəlində  Rusiyada bir çoxları əmin idilər ki, neftin qiyməti Rusiyanı cəzalandırmaq üçün qəsdən aşağı salınır. Bunun üçün güya müəyyən siyasi əsaslar da olub. Ona görə aydın oldu ki, mahiyyətcə dəyişən neft bazarının yenidən bölüşdürülməsi gedir və bu döyüşdə Səudiyyə Ərəbistanı ilə ABŞ bir- birinə ilişib. Bazarda pay uğrunda mübarizə elə sərt xarakter alıb ki, neftin qiymətinin azalması tempini də sürətləndirməyə başlayıb. Rusiya yalnız ikinci dərəcəli hədəf idi, buna görə də bir çox savadlı iqtisadçılar xatırlatmağa çalışırdı ki, Rusiya iqtisadiyyatında böhran təzahürləri artıq 2013-cü ildə meydana çıxırdı. Sanksiyalar, neftin qiymətinin azalması, kapital axını iqtisadiyyatın zəifləmiş «immun» sisteminə zərbə vurub onun yığılıb qalan problemlərini üzə çıxardı. Bu iqtisadçılar çoxdan deyirdi ki, iqtisadiyyatda islahatların, xüsusilə institusional islahatların sona qədər aparılmaması, zəif diversifikasiya, dövlət sektorunun təzyiqi mütləq problem yaradacaq. Əslində bu, belə də oldu. Rusiya rəhbərliyinin qəbul etdiyi antiböhran proqramına baxanda görmək olar ki, təklif olunan bir çox qərarları hələ bir neçə il əvvəl, qiymətin azalmasını və iqtisadi böhranın kəskin dövrünü gözləmədən qəbul etmək lazım idi. Burda Azərbaycan üçün də çoxlu dərs var. (ardı var)