Azərbaycan tarixinin üzə çıxarılması: Nizami Gəncəvinin yaradıcılığında hərbi irsə yeni baxış

Azərbaycan tarixini dərk etmək axtarışı müasir ədəbiyyat, mədəniyyət və milli qürurla getdikcə daha çox toxunan davamlı bir səyahətdir. Bu yaxınlarda Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyində Yusif Ağayevin “Böyük Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvinin yaradıcılığında 11-13-cü əsrlərin döyüş sənəti” adlı yeni kitabının təqdimatı keçirilib. Bu tədbir Azərbaycanın mədəni və akademik dairələrində ikiqat təntənəli hadisə olub, orta əsrlər hərb tarixini irsi uzun müddətdir Azərbaycanın identikliyini zənginləşdirən şair Nizami Gəncəvinin məşhur əsərləri ilə əlaqələndirib.

Bölgədə fars epik ədəbiyyatının qabaqcıllarından biri kimi tanınan Nizami Gəncəvi dövrünün ictimai-siyasi incəliklərindən bəlağətlə qələmə alıb. Onun şeirləri təkcə ədəbi gözəlliyi ilə deyil, həm də orta əsrlər Azərbaycanı haqqında təqdim etdikləri səliqəli tarixi, etnoqrafik və mədəni mülahizələrə görə təriflənir. Ağayevin kitabı Nizami yaradıcılığının hərbi aspektlərini dərinləşdirir, dövrü formalaşdıran döyüş meydanlarını, silahları və strateji təfəkkürləri canlandırır. Kitabda 11-13-cü əsrlərə aid silah növləri, hərbi birləşmələr, onların strategiyaları, hətta hərbi qanunlar və təlim üsulları diqqətlə araşdırılır, bu detallar bir çox illüstrasiyalarla təqdim olunur.

Tədbiri giriş sözü ilə açan dosent Səbuhi Əhmədov Ağayevin tarix elminə və Azərbaycan irsinin təbliğinə olan fədakarlığını vurğulayıb. “Ağayevin yaradıcılığı xalqımızın tarixini qoruyub saxlamağa sədaqətini əks etdirir, – deyə Əhmədov bildirib, – onun hərb tarixinə sadiqliyi təkcə Nizami yaradıcılığında deyil, həm də “Kitabi-Dədə Qorqud”dan “Koroğluya” ədəbi kanonumuzdakı epik ənənələrin ruhuna uyğundur».

Milli Məclisin deputatı Tahir Rzayev öz təəssüratlarını əlavə edərək, Nizaminin ədəbi xidmətlərini orta əsrlər Azərbaycan həyatının “canlı ensiklopediyası” kimi qeyd edib. O bildirib ki, Nizami poeziyası keçmişlə bu gün arasında körpü rolunu oynayır, bugünkü oxuculara regionun mədəni, sosial və hərbi palitrasının parlaq təsvirini təqdim edir.

Ağayev ona göstərilən dəstəyə görə dərin minnətdarlığını bildirib, kitabın nəşrini mümkün edən əməkdaşlıq ruhunu vurğulayıb.

Tədbirdə həmçinin Azərbaycan teleradio yayımı Az TV-nin Türkiyənin “İkinci Yeni Film Production” şirkəti və Azərbaycanın “Şahdağ Film Prodakşn” şirkəti ilə birgə ərsəyə gətirdiyi “Azərbaycan Atabəyləri” teleserialının təqdimatı olub. Serialda Nizami Gəncəvi dövrünün hərbi-siyasi mənzərəsi canlandırılıb və tədbirdə bu istehsaldan olan hərbi geyimlər təqdim olunub. “Şahdağ Film Prodakşn” şirkətinin direktoru İlqar Mehdi tarixi dəqiqliyə əsaslanan filmlərin gücünü vurğulayaraq qeyd edib: “Diqqətli araşdırmalara əsaslanan kino hekayələri bizim mədəniyyəti təmsil etmək üçün ən güclü alətlərimizdən biridir”.

Mədəni çıxışlar proqramı daha da zənginləşdirib. Həzi Aslanov adına Ordu İdeoloji-Mədəniyyət Mərkəzinin mahnı və rəqs ansamblı ənənəvi rəqslər, o cümlədən enerjili “Qılınclarla rəqs” və “Cəngi” ifa edib. Vokalçılar Elçin Məmmədov və Mətləb Ağayev Üzeyir Hacıbəylinin “Sevgili canan” və “Sənsiz” romanslarının, Nizami poeziyasından ilhamlanaraq əsərlərinin təsirli şərhlərini veriblər.

Qonaqlar Azərbaycanın öz ədəbi irsini və tarixini qeyd etməyə davam edən öhdəliyinin bariz göstəricisi olan Ağayevin kitabının imzalı nüsxələri ilə ayrılıblar.

Əsl adı Əbu Məhəmməd İlyas ibn Yusif olan Nizami Gəncəvi Azərbaycanın mədəni tarixinin mərkəzində dayanan İldənizlər dövləti və Gəncənin mədəniyyət mayakı kimi xidmət etməkdə davam edir.