Sadələşdirilmiş korrupsiyaya uğramış tikinti - 5

Bu günlərdə Turan agentliyinə vətəndaş Rüstəmovdan məktub daxil olub. O, "sadələşdirilmiş tikinti" epopeyasının davamı olub-olmayacağını soruşur. Söhbət agentliyin 2015-2016-cı illərdə Azərbaycan Şəhərsalma və Tikinti Məcəlləsində (ŞTM) nəzərdə tutulmuş məlumatlandırmaqla tikinti məsələsi ilə bağlı real vəziyyəti araşdırmasından gedirdi.

Tikinti haqqında məlumatlandırmanın mahiyyəti fərdi evlərin tikintisi ilə bağlı sənədlərin hazırlanması prosedurunun sadələşdirilməsindən və korrupsiya səviyyəsinin azaldılmasından ibarətdir.

Turan-ın altı ay ərzində 4 analitika məqaləsində əksini tapan araşdırması fərdi inşaat sahəsində genişmiqyaslı korrupsiyanı, qanuniliyin təmin edilməsi məqsədilə fərdi evlərin inşaatına nəzarətə görə məsul orqan kimi təyin olunmuş icra hakimiyyəti başçıları tərəfindən ciddi sui-istifadə hallarının üzə çıxardı. Nəticədə nə hakimiyyət, nə vətəndaşlar qanuna riayət etmirdilər, əksinə, qanunvericiliyin kütləvi pozulması və korrupsiya faktları müşahidə olunurdu.

Problem, araşdırmanın gedişatı, məmurların davranışı haqqında ətraflı yazılan məqalələrlə aşağıdakı linklərdə tanış olmaq olar:

http://contact.az/docs/2016/Want%20to%20Say/051400155987ru.htm#.WLFQvPmLTs0

Qeyd etmək lazımdır ki, Prezident Administrasiyasının Qanunvericilik və hüquqi ekspertiza şöbəsinin müdiri Şahin Əliyev məqalələrdə əksini tapmış irad və təkliflərin ŞTM-yə gələcək dəyişikliklərdə nəzərə alınacağı barədə verdiyi sözü tutub. 2016-cı il oktyabrın 14-də prezident İlham Əliyev Şəhərsalma və Tikinti Məcəlləsinə dəyişikliklər edilməsi haqqında qanun imzalayıb. Bu dəyişikliklər prosesi daha da sadələşdirməyə və yerli hakimiyyətin süründürməçiliyini məhdudlaşdırılmalı idi. Artıq icra hakimiyyətinə ev tikən şəxsin ŞTM-nin tələblərinə əsasən təqdim edilmiş müraciətinə yazılı cavab vermək üçün 10 gün yerinə 30 gün ayrılır. Daha bir mühüm yenilik - icra hakimiyyətinin tikinti həyata keçirən şəxsə qarşı istənilən iradı yazılı şəkildə konkret olaraq göstərilməklə, qanunvericiliklə əsaslandırılmalı idi ki, əvvəl bu, yox idi. Bakı şəhər İcra Hakimiyyəti və konkret olaraq onun başçısı Hacıbala Abutalıbov bundan ciddi şəkildə sui-istifadə edir, ümumi şəkildə "qanunvericiliyə uyğun deyil" ifadəsi ilə kifayətlənirdi.

 Əslində ilk baxışda problem həll olunmuşdu. Amma Rüstəmovun məktubundan göründüyü kimi, Nazirlər Kabineti normativ sənədləri ŞTM-yə uyğunlaşdırmayıb, bu da yerli icra orqanının korrupsiyası üçün boşluq yaradırdı. Onlar isə dəqiq bundan istifadə edəcəklər. Rüstəmovun göndərdiyi Nazirlər Kabinetinin 12 yanvar 2015-ci il tarixli 4 nömrəli "Tikintilərin dövlət reyestrinə daxil edilən məlumatların tərkibi, həmin məlumatların təqdim edilməsi və reyestrin aparılması qaydaları"nın təsdiq edilməsi haqqında qərarının elə birinci bəndindəcə tikintiyə icazənin surəti tələb olunur.

Belə olan halda ziddiyyət yaranır: birincisi, ŞTM-nin 80-ci maddəsində açıq şəkildə bildirilir ki, icazə tələb olunmayan tikintilər yalnız məlumatlandırma əsasında həyata keçirilir. Prosedur məlumatlandırma xarakteri daşıyırsa, tikinti layihəsinin hansı təsdiqindən söhbət gedir? 80.4-cü maddədə deyilir ki, 10 gün ərzində İH irad irəli sürməsə, tikinti həyata keçirən şəxsin tikintiyə başlamaq hüququ var.

Beləliklə, Nazirlər Kabinetinin qaydaları tikinti aparan şəxsləri tikilmiş əmlak üçün sənədləri tərtib edərkən yerli icra hakimiyyətinin yazılı təsdiqini (razılığını) əldə etməyə məcbur edir! Həqiqətən, Azərbaycan məmurları düzəlməzdir.

Təəssüf ki, Turan-ın inşaata nəzarətin ASAN xidmətə və ya Əmlak Komitəsinə verilməsi haqqında təklifləri nəzərə alınmayıb. Bu, proseduru sadələşdirərdi və tikinti aparan şəxsin müraciəti prosesindən daşınmaz əmlak sənədlərinin alınmasına qədər hər şeyi qaydaya salar və optimallaşdırardı, belə ki, Nazirlər Kabinetinin qaydalarında göstərilən 7 sənədin hamısı problemli İH-dən yan keçərək, birbaşa bu qurumlara təqdim olunardı.

Bu yerli hakimiyyətin problemli olduğunu əlavə olaraq araşdırmada sonradan müəyyən olunan növbəti fakt da təsdiq edir. Məlum oldu ki, 20 iyun 2014-cü ildə ŞTM-yə dəyişikliklər edilməsi haqqında 998-İVQD nömrəli qanunun qəbul edilməsi nəticəsində 69.52-1-ci maddə əlavə olunub. Həmin maddəyə əsasən, məlumatlandırma icraatı zamanı evin divarından torpaq sahəsinin sərhədinə (hasara) qədər ara məsafə evin divarının yüksəkliyinin 0,6 yerinə 0,3 hissəsinə bərabər ola bilər. Həmin vaxt dəyişikliklər ŞTM-nin dərc olunmuş versiyasında əksini tapmamışdı. İcra hakimiyyətləri məhz bunu gizlədir, tikinti aparan şəxsə təzyiq vasitəsi kimi istifadə edir. Pirallahı rayon icra hakimiyyəti məhz bundan istifadə edərək, belə bir ev layihələrindən birini yenidən yazmağa məcbur edib. Burada baxın:

http://contact.az/docs/2015/Want%20to%20Say/120200138451ru.htm#.WLPWiPmLTs1

Həmçinin qeyd etmək lazımdır ki, Bakı şəhər İcra Hakimiyyəti tikinti aparanlara təzyiq vasitəsi kimi ŞTM-nin məlumatlandırma icraatı haqqında müddəası ilə ziddiyyət təşkil edən Nazirlər Kabinetinin "Ərazilərin zonalaşdırılması, tikinti növü və miqyası ilə bağlı müfəssəl qaydalar"dan istifadə edirdi. Dövlət Şəhərsalma və Arxitektura Komitəsinin sədr müavini Dövlətxan Dövlətxanov 24 fevral 2016-cı il tarixli məktubunda bildirib ki, fərdi ev tikənlər barəsində “Ərazilərin zonalaşdırılması, tikintinin növü və miqyası ilə bağlı müfəssəl Qaydalar” tətbiq edilə bilməz. Qaydalar ərazi planlaşdırılması (ümumi, baş planlar) layihələrinin işlənib hazırlanması zamanı ayrılmış torpaq sahələrinə tətbiq edilən normativ sənəddir. Bu sənədin müddəaları ayrı-ayrı obyekt tikənlərə şamil edilmir.

Məmurların əməlləri Dünya Bankının diqqətindən yayınmayıb. Azərbaycan Dünya Bankının Doing Business-2017 reytinqində 190 ölkə arasında 63-cü yerdən 65-ci yerə düşüb. Tikinti icazəsi alınması üzrə göstərici də bu mövqeyin korlanmasına çox təsir edib, bu göstəriciyə əsasən, ölkə 127-ci yerə ucalıb.

Bizim səs-küyə səbəb olmuş araşdırmalarımızın bir sıra personajlarının və idarələrinin bunda xüsusi rolu var:

Nazirlər Kabineti

Baş Prokurorluq

Bakı şəhər İcra Hakimiyyəti

Pirallahı rayon icra hakimiyyəti.

Və sonda biz yenə də aşağıdakıları təklif edirik:

1. Müraciət prosedurundan tikintinin dövlət reyestrinə salınmasına qədər fərdi evlərin tikintisinə bütün nəzarəti ASAN xidmətə və ya Əmlak Komitəsinə verilsin.

2. Vahid standart əsasında həm icazə, həm də məlumatlandırma icraatı zamanı fərdi evlərin tikintisi üçün tələb olunan sənədlərin nümunələri siyahısı tərtib olunsun.

3.İH tərəfindən tikintiyə nəzarət ləğv olunsun, belə ki, o, formal və korrupsiya xarakteri daşıyır ki, bu da araşdırma zamanı sübut olunub və indıdə öz təstiqini tapır.

4. Nazirlər Kabinetinin 12 yanvar 2015-ci il tarixli "Tikintilərin dövlət reyestrinə daxil edilən məlumatların tərkibi, həmin məlumatların təqdim edilməsi və reyestrin aparılması qaydaları"nın təsdiq edilməsi haqqında qərarının birinci" tikintiyə icazənin surəti" bəndi ləğv olunsun.