"Səndən xoşum gəlir", "qadın axtarıram" və şam yeməyinə dəvət

Doqquz ildir neft istehsalı sahəsində çalışan Lidiya Volkova və Anjela Osmanova iş yerində rəhbər işçilərin onlara qarşı cinsi təzyiqlər etdiyini iddia edir.

“Şəxsi əşyalarımızı qoyduğumuz yerə girirlər, yolumuzu kəsir, süzür, “qadın axtarıram” kimi sözlər deyirlər”, Dövlət Neft Şirkətinə məxsus "Neft Daşları”nda çalışan qadınlar BBC Azərbaycancaya danışır. Hərçənd ki, ARDNŞ rəsmiləri bu iddiaları rədd edir.

Qadın hüquqlarının qorunması ilə məşğul olan təşkilatlar bildirir ki, bu problem "genişlənərək" özəl sektordan dövlət müəssisələrinə keçsə də, təzyiqə məruz qalan qadınlar belə halların "gizli" saxlanılmasına üstünlük verir.Volkova və Osmanova son bir neçə ildə Azərbaycanda "intensivləşdiyi" deyilən seksual təhrik probleminə görə hüquq müdafiəçilərinə müraciət edənlərdəndir.

"Otağa tək-tək"

AzərNeft "Neft Daşları"nda ölçücü vəzifəsində işləyən Volkova və Osmanova isə işdəki problemlərindən "hər yerə" şikayət etdiklərini desələr də, hələlik heç bir cavab almayıblar.

“Nə edəcəyimizi bilmirik”, Volkova, onlara bir həftə əvvəl “işdən çıxarılacaqları” barədə məlumat verildiyini deyir. Baxmayaraq ki, onlar başqa bir şəxsdən iş yerlərinin ləğv edilmədiyini öyrəniblər.

“Cinsi ayrı-seçkilik edirlər, vəzifələrindən sui-istifadə istifadə edib əmək qanunlarını pozurlar”, deyən Volkova işdən çıxarılma səbəbləri barədə sənəd tələb edir.

Onların birbaşa tabe olduqları məsul şəxs “bütün qadınları işdən çıxaracağını” bildirib. Qadınlar "son çıxış yolu"nu siyasi mühacir olmaqda gördüklərini bildirir.

“Bütün” problemlərinin həll olunması üçün xanımlara “bölmələrinin məsul şəxsinin otağına tək-tək girmək” təklif edilib.

Təklifləri rədd etdiklərini deyən qadınlar hazırda şikayət etdikləri yerlərdən, Dövlət Neft Şirkəti, Prezident Administrasiyası və Ombudsmandan cavab gözləyir.

Neftçilərin Hüquqlarını Müdafiə Komitəsinin sədri Mirvari Qəhrəmanlı deyir ki, ona daha beş qadın oxşar şikayətlə müraciət etsə də, təkcə Volkova və Osmanova mediaya danışmaq istəyib.

“Digərlərinin əri olduğundan KİV-ə adlarını açıqlamaq istəmirlər. Onlarla hüquqşünaslarımız və qadın təşkilatları iş aparır”, Qəhrəmanlı BBC Azərbaycancaya bildirir.

Təsdiqini tapmamış bir müraciət

Cinsi təhriklə bağlı iddiaları təkzib edən Dövlət Neft Şirkəti Şirkəti, bu məsələ ilə bağlı şirkətə “cəmi bir rəsmi müraciət daxil olduğunu, onun da araşdırılıb təsdiqini tapmadığını” bəyan edib.

“Bizim bu barədə təlimatlarımız olsa da, bu elə bir məsələdir ki, belə hallar barədə hüquq-mühafizə orqanlarına müraciət edilməsi məsləhətdir”, Şirkətin mətbuat xidmətinin rəhbəri Nizaməddin Quliyev BBC Azərbaycancaya deyir.

O həmçinin vurğulayır ki, “işdən çıxarılma zamanı öz rəhbərliyi barədə belə bir iddia ilə çıxış etmək düzgün sayılmır”.

Quliyevin sözlərinə görə, “qadın olmaq işdən çıxarılmamağı sığortalaya bilməz”.

Qadın hüquqlarını qoruyan təşkilatlarsa, cinsi təhrikə məruz qalan qadınların əsasən "işdən çıxarılma" ilə sıxışdırıldığını deyir.

Həllinə cəhd edilməyən tabu

Qadın Krizis Mərkəzinin sədri Mətanət Əzizova bildirir ki, qadınlar cəmiyyətdəki “qınağa” görə başlarına gələni ictimailəşdirməkdən çəkinir. Mərkəzin statistikasında isə, məhz bu problemlə 2013-cü ilin altı ayı ərzində 13 qadın müraciət edib. Ötən ilin rəqəmləri isə 27-dir.

Göstəricilərin realda “yüksək” olduğunu deyən Əzizova bildirir ki, cinsi təhrik əsasən dörd amildən qaynaqlanır.

“Qanunveriçilik bazası yoxdur, “yəqin qadının özü maraqlı olub” kimi ictimai qınaq var, ailədə ciddi konfliktlər yarada bilər və sonuncusu, belə bir inam var ki, işəgötürən məhkəmələrə pul verib işi bağlaya bilər”.

Həmçinin QKM-in müşahidələrinə görə, Azərbaycanda cinsi təhrik beş il öncə özəl iş yerlərində edilirdisə, hazırda bu, “epidemiya” kimi dövlət müəssisələrinə də keçib, amma həll üçün “heç bir ciddi addım” atılmayıb.

“Əmək Məcəlləsində seksual qısnama ilə bağlı maddə yoxdur. Biz hər zaman təklif edirik ki, ayrıca qanun qəbul edilsin”, Əzizova qanunvericilik çatışmazlığının məhkəmə işlərini “udmağa” imkan vermədiyini bildirir.

O, bu amillərə görə qadınların hüquqi yola əl atmadığını, əsasən psixoloji yardım üçün qadın təşkilatlarına müraciət etdiklərini bildirir.

Azərbaycanda seksual zəmində baş verən hərəkətlər Cinayət Məcəlləsi ilə tənzimlənsə də, orada da seksual qısnama ilə bağlı xüsusi maddə mövcud deyil.

Məcəllənin 150 və 151-ci maddələrində cinsi təhriki ehtiva etməyən "seksual xarakterli zorakılıq hərəkətlərini etmə və bu hərəkətlərə məcbur etmə" halları tənzimlənir və onlara görə üç ilədək həbs cəzası nəzərdə tutulur.

“Şikayətçi olan qızlardan birinə müəllim qiymət yazmırdı və onu şam yeməyi kimi təkbətək görüşlərə təklif edirdi. Qız evdə deməyə qorxduğundan bizim psixoloq qızın “atası” rolunda müəllimin kabinetinə getdi. Müəllim həmin dəqiqə qıza qiymət yazdı”, Əzizova deyir ki, bu tələbə qız məhkəməyə müraciət etmək istəməyib.

"Səndən xoşum gəlir"

Cinsi təhrikə, əksərən aşağı vəzifələrdə işləyən qadınlar, tələbə və tibb bacıları məruz qalır və problemlə üzləşən bütün yaşlarda qadınlar tapmaq mümkündür.

Elə BBC Azərbaycancaya hekayələrini danışan 19 yaşlı Zərif və 24 yaşlı Gülnar kimi.

Rayonların birində çalışan 19 yaşlı Zərif Vəliyeva (ad müsahibin istəyi ilə dəyişdirilib) marketinq meneceri kimi çalışdığı özəl oteldə müdirinin “açıq-saçıq” təkliflərilə üzləşib və işini tərk etməli olub.

“Yanına çağırıb, intim mövzularda danışırdı. Qaçırdım söhbətlərdən. Sonra “gecikirsən, işləmirsən, çox iş günü buraxırsan....” kimi bəhanələr tapıb məni sıxışdırırdı” deyən Vəliyeva işləmədiyi günlər üçün maaş yazılmadığını və işə gecikmədiyini bildirir.

Gülnar Məmmədova (ad müsahibin istəyi ilə dəyişdirilib) isə əvvəllər işlədiyi turizm şirkətində 34 yaşlı, ailəli müdirinin cinsi təzyiqilə qarşılaşıb.

“İşə başlayanda öz həyatından danışırdı, ay yarımdan sonra mənə açıq dedi ki, “səndən xoşum gəlir”.

Təkliflə razılaşmayan Məmmədova əvvəlcə aşağı vəzifəyə keçirilib, daha sonra isə müdirinin “belə işləyə bilməyəcəyik” deməsi ilə işdən çıxmalı olub.

“Üstündən bir il keçsə də, ara-sıra başqa nömrələrdən zəng vurur, fikrini dəyişməmisənki sualını verir”, 24 yaşlı gənc qadın bildirir.

Təcrübələrini bölüşən qadınlar məsələdən işdən çıxmaqla "canlarını qurtarıb" və heç bir yerə şikayət etməyiblər.

Məişət çətinliyi səbəbilə işdən çıxmaq kimi şansı olmayanlarsa "işə ehtiyacı olduqlarını" bildirir.

Elə Volkova və Osmanova da deyir ki, onları onsuz da az sayda qadınların çalışdığı "Neft Daşları"na maliyyə sıxıntısı gətirib.

“Heç vaxt orada işləyəcəyimi düşünməzdim. Biz bir parça çörək üçün ora möhtacıq”, təkuşaqlı ana Volkova bildirir.