2 milyrad dollarlıq istiqraz borclara nə dərəcədə çarə olacaq?

Türkiyə Xəzinə və maliyyə nazirliyindən verilən məlumata görə,keçən həftə 2 milyard dollarlıq istiqraz vərəqi ixrac edilib.5 il möhləti olan bu qiymətli kağızların müştəriyə faydası təxminən 7.5% olacaq.

Dövlətçi və ya kapitalist sistemlə idarə edilməsindən asılı olmayaraq , hər bir xəzinənin bazara istiqraz vərəqləri çıxarmağa haqqı vardır.Dünyada sırf dövlətçi iqtisadi sistemlərin qalmadığı bir vaxtda inkişaf etmiş kapitalist sistemlərin (məsələn, Almaniya və Yaponiya kimi) bazara çıxardıqları istiqraz vərəqlərinin illik faizi 0.01 ilə 00.14 arasında dəyişdiyi bir dövrdə Türkiyə Xəzinəsinin çıxardığı qiymətli kağızın 7.5% -lə müştəri tapması çətin deyildi və olmadı.Nazirlik bazara çıxarılan vərəqlərə "3 dəfə artıq tələb gəldiyini" də açıqlayıb (bu, ARDNIŞ-in böyük layihələri ilə bağlı Rövnəq Abdullayevin "Bazara çıxartdığımız "bondlara" yarım saatda 500 milyon Avro təklif gəldi"- sözlərini də xatırladır)

Əlbəttə ki,istədiyi faizlə borc alması və ya istiqraz ixrac etməsi hər bir hökumətin özünün verdiyi qərardır.Ona görə Türkiyənin bazara çıxardığı qiymətli kağızın faizini müzakirə etmək- bizə aid olan məsələ deyildir.Bizə görə, 7.5%-lik istiqrazlar çərçivəsində əsas sual- ümumi dəyəri 2 milyard dollar olan o vərəqlərin bu ilin axırına qədər ödənməsi lazım olan təxminən 80 milyard dollar əcnəbi borcun dərdinə nə qədər dərman ola biləcəyi məsələsidir.İstiqrazlar vasitəsi ilə bazardan toplanan 2 milayrd dollar haraya yönləndiriləcək: 1) Mərkəzi bankın valyuta ehtiyatına; 2) İnvestisiyalara; 3) Varlıq Fondunun aktivlərinə? Mənzərə göstərir ki, istiqrazlardan gələn 2 milyard dollar borcun pul ancaq və ancaq kiçik və orta həcmli müəssisələrin öz "bellərini düzəltmələrinə" yönləndirilməsi halında müəyyən qədər dərdə dərman rolu oynaya biləcəkdir.Son günlərdə valyutanın məzənnəsinin bir qədər aşağı düşməsinin 2 milyard dollarlıq istiqrazla heç bir əlaqəsi ola bilməz.Zira məzənnənin aşağı düşməsi böyük ölçüdə hökumətin gördüyü, görməyə niyyət etdiyi,bunların heç biri olmayanda isə ən yüksək səviyyədən iş dünyasını açıq şəkildə təhdid etdiyi vəziyyətdən irəli gəlir.Sadə dillə desək, borclar yerində durur,hökumətin görə biləcəyi tədbirlərdən çəkinən iş dünyası "məzənnə yüksəldən günah keçisi olmaqdan" qorxduğuna görə, valyutaya yaxın durmur.Yəni, inzibati tədbirlərlə, bir növ, mühasirəyə alınan orta və iri sərmayədarlar indiki halda mümkün olan bütün vasitələrlə, belə demək mümkünsə, "öz borcunu yerində saydırır" Xəzinə və maliyyə naziri Berat Albayrakın "İnflyasiya ilə cəbhə boyu mübarizə" proqramı çərçivəsində isə şirkətlər, görüntü xatirinə də olsa kampaniyaya dəstək verirlər(sovetlərin "plan doldurma" kampaniyalarını xatırladan bu tədbirlərin dərdə nə qədər dərman olacağını da yaxın gələcək göstərəcək).Əslində mövcud təbliğat mexanizmi içində iş dünyasının proqrama hər cür dəstək verməyi gurultulu şəkildə elan etməsindən başqa çarəsi yoxdur.Mövcud mənzərənin semantik mənasını bəlkə də bu şəkildə ifadə etmək doğru olar: "Bazar yuxarının ağzına baxır, yuxarı isə bazarı çox yaxından müşahidə edir"

Potensial imkanlarından (yeraltı və yerüstü sərvətlər də daxil olmaqla) asılı olmayaraq, iqtisadi sistemləri istiqrazlara möhtac hala gətirmək arzu edilən hal olmamalıdır.Bu baxımdan Mixail Qorbaçovun bazara çıxardığı yüksək faizli istiqrazların ibrətamiz rolunun yaddaşlardan hələ silinmədiyini xatırlamaq da pis olmayacaq.