Media-icmal 02.03.19

Martın 1-də bir qrup mədəniyyət və incəsənət xadimlərilə görüşə baxış, iqtisadi islahatların ardınca siyasi islahatlar gözləntisi, son vaxtlar müşahidə edilən bahalığın səbəbləri və s. məsələlər bugünkü (2mart, 2019-cu il) medianın aparıcı mövzularındandır.

Milli- mədəni inkişafın prioritetləri

"Azərbaycan" qəzeti "Dövlət başçısı milli-mədəni inkişafın prioritetlərini müəyyənləşdirdi" sərlövhəli məqalədə martın 1-də dövlət başçısı İlham Əliyevin və birinci vitse-prezident Mehriban Əliyevanın bir qrup mədəniyyət və incəsənət xadimilə görüşünü dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, son 15 ildə ölkə yürüdülən rəsmi iqtisadi siyasətin nəticəsi olaraq ciddi uğurlar qazanıb və bu sahədəki uğurlar sosial müdafiə sahəsində ciddi addımlar atmağa əsas verib və bu ilin əvvəlindən başlanan bir sıra sosial layihələrin icrası da həmin iqtisadi islahatların nəticələrinin göstəricisidir.

Yazı müəllifi elə əslinə qalarsa adı çəkilən görüşdə bu barədə ətraflı müzakirələr aparıldığını bildirir.

Müəllif həmin görüşdə dövlət başçısının çıxışından sitat gətirməklə görüşün mahiyyətinə də aydınlıq gətirir: "O ki qaldı mədəniyyət sahəsinə, mən elə bu gün istərdim ki, sizinlə bu məsələlərlə bağlı fikir mübadiləsi aparım və bundan sonra görüləcək işlər haqqında danışaq. Çünki əvvəlki illərdə bir çox işlər görülüb. Mən prezident kimi çalışırdım ki, həmişə bu sahəyə öz diqqətimi göstərim".

Məqalə müəllifi deyir ki, dövlət başçısı teatr, muzey, məscid binalarının təmiri, yenilərinin yaradılmasınndan, Azərbaycan klassiklərinin əsərlərini latın qrafikası ilə çap etdirilməsindən danışıb.

Müəllif deyir ki, dövlət başçısı bundan sonra görüləcək işlər barədə fikrini bildirərkən üzünü görüş iştirakçılarına tutaraq deyib: "Bunu siz deməlisiniz. Çünki mən istəyirəm ki, bundan sonra mədəniyyət sahəsində işlər sistemli qaydada görülsün. Biz bu məsələlərlə bağlı siyasətimizi ardıcıl olaraq aparmalıyıq. Əlbəttə ki, sadəcə olaraq, mədəniyyət obyektlərinin tikintisi, təmiri bizim məqsədimizi tam ifadə edə bilməz. Biz bu məsələlərə daha da geniş kontekstdə baxmalıyıq".

Müəllifin deməsinə görə, dövlət başçısı mədəniyyətin gələcək inkişafını, cəmiyyətdə mövcud olan ovqatı, gənc nəslin tərbiyəsini bir-biri ilə bağlı məsələlər adlandırıb, xalqın əsas, təməl prinsipləri diqqətdən kənara qoyulsa,ölkənin uğurlu inkişafının dayanıqlı ola bilməyəcəyini vurğulayıb.

Yazı müəllifi bildirir ki, dövlət başçısı bir ay öncə gənclərlə görüşündə gənc nəslin milli ruhda tərbiyə olunması məsələsinə heç də təsadüfən toxunmayıb, ancaq bu halda Azərbaycannın əbədi müstəqillik yolu ilə gedə biləcəyini, burada əsas amil isə milli mədəniyyət, incəsənət, ədəbiyyat, ana dili, milli təfəkkürdür.

Yazının sonunda isə oxuyuruq: "Ona görə bu məsələlərlə bağlı prezident ölkənin tanınmış mədəniyyət xadimləri və sənət adamları ilə fikir mübadiləsinin vacibliyini qeyd etdi. Dövlət başçısı milli-mədəni inkişafın prioritetlərini müəyyənləşdirdi".

Deputatın siyasi islahatlar gözləntisi

"Yeni Müsavat" qəzetində isə "Sosial islahatların ardınca siyasi islahatlar gəlir?" sərlövhili məqalə diqqətı cəlb edir.

Müəllif ölkədə aparılan iqtisadi islahatların həm də siyasi islahatlara səbəb ola bilməsi məsələsini deputat Fazil Mustafa ilə müzakirə edir.

Müəllif deyir ki, 2019-cu ilin ilk iki ayı sosial-iqtisadi islahatlarla yadda qaldı və dövlət baçısının social müdafiə xarakterli çoxsaylı fərmanlar və sərəncamları ciddi addımlar kimi dəyərləndirilir.

Elə bundan da irəli gələrək müəllif sosial sferada müşahidə edilən bu kursun siyasi sferada da davam edə bilməsini, bu proseslərin yeni münasibətlər sisteminə keçid, siyasi açılım gözləntisini yarada bilməsini gündəmə daşıyır.

Deputat Fazil Mustafa isə "Yeni Müsavat"a bildirir ki, sosial açılımın ardınca ilk növbədə məhkəmə ədalətinin bərpası istiqamətində ciddi islahatlara ehtiyac var.

F.Mustafa fikrini belə əsaslandırır ki, başlanan sosial islahatların davamı məhkəmə prosesinin necə tənzimlənməsindən asılı olacaq, çünki ən vacib sahələrdən biri budur, sonda insanların problemləri gedib bu instansiyada dayanır: "Məhkəmə instansiyasında həll olunmayan problemlər sonradan insan həyatını ya alt-üst edir, ya dəyişir, ya onu daha böyük problemlər içində buraxır. Ona görə də siyasi islahatlar öncə məhkəmə sistemindən başlanmalıdır".

Deputat görə, ölkədə siyasi islahatlar təbii ki, fərqli bir formada aparılmalı, bir az dialoq mühiti, telekanalların müxalif görüşlərə açılımına imkan yaradılmalıdır və bu tədricən edilməlidir və bu artıq müəyyən problemlərin ölkə içində həll olunması baxımından vacibdir.

F.Mustafa hesab edir ki, müxalif fikirlərin nəzərə alınması, parlamentdə müxalifət fraksiyasının formalaşması və s. məsələlər həllini tapa bilər, amma bütövlükdə birinci növbədə məhkəmə islahatının həyata keçirilməsi lazımdır ki, bu sosial islahatlar yarıda qalmasın: "Vətəndaş ona qarşı ya qəsdən, ya naşılıqdan edilmiş qanunsuzluqları məhkəmə yolu ilə aradan qaldırmağa nail olmalıdır".

Sosial istiqamətdə atılan addımları çox ciddi addımlar sayan deputat bildirir ki, xüsusən, kredit məsələsi ilə bağlı atılan addım hədsiz humanist qərardır, amma bunun ardı olaraq məhkəmə islahatları aparılmalıdır.

Deputat görə, bunun ardınca isə Azərbaycan siyasət mühitinin mədəni münasibətlər sferasına çevrilməsinə nail olmaq lazımdır: "Çünki diqqət edirsinizsə, bir Xocalı abidəsini ziyarətdə əgər iqtidarla müxalifət bir yerdə, bir protokolda ziyarət edə bilmirsə, yaxud 28 mayda bayram günü abidəni birlikdə ziyarət eləyə bilmirsə, bu, yaxşı görüntü deyil. Ona görə də siyasi münasibətlərdə də normal sfera yaratmağa da ehtiyac var. Gözləntilər budur".

Bahalaşmaya səbəb- vergi xərcinin maya dəyərinə otuzdurulması

"Bizimyol.info"da isə "Sahibkarlara ikili standartla yanaşma hələ də var" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif Azərbaycanda vergi və gömrük sistemindəki dəyişikliklərin dövlət, sahibkarlar və vətəndaşlar üçün hansı təsirləri olmasını, müşahidə edilən bahalaşma prosesilə əlaqəsi barədə sabiq deputat, iş adamı və iqtisadçı-alim Nazim Bəydəmirlə söhbətləşir.

N.Bəydəmirli deyir ki, qonşu Gürcüstanda vergidən gələn gəlirlər büdcə gəlirlərinin 94-95 faizini təşkil edirsə, Azərbaycanda bu rəqəm 35-37 faiz arasındadır, üstəgəl, gömrükdən toplanan vəsaitlər təxminən 15 faizdirsə, deməli, xərclərimizin təxminən 50 faizi fiskal siyasətin hesabınadır: "Bu da o deməkdir ki, biz illər boyu Neft Fondundan vəsait götürərək, cari xərcklərimiz qarşılayırıq".

İqitsadçı xatırladır ki, bir neçə il əvvəl prezident İlham Əliyev fiskal siyasəti həyata keçirən orqanlar qarşısında cari xərclərin tamamilə iqtisadi fəaliyyətdən gələn gəlirlər hesabına həyata keçirilməsi öhdəliyi qoymuşdu.

N.Bəydəmirlinin deməsinə görə, vergi və gömrük siyasətində bəzən dövlətlə sahibkarın və vətəndaşın maraqları üst-üstə düşmür, belə ki, dövlət daha çox vergi və gömrük rüsumu toplamaqda maraqlıdır, sahibkarın marağı daha az vergi ödəməkdir, vətəndaş isə ödədiyi verginin necə xərclənməsinə baxır: "Bu mənada, dediyimiz 3 subyektin maraqlarını uzlaşdırmaq lazımdır. Son vergi və gömrük dəyişiklikləri buna cəhd idi. Bunun müsbət tərəfləri ilə yanaşı mənfi tərəfləri də mövcuddur".

Son vaxtlar alış-veriş müəassisələrində bahalaşma müşahidə olunması ilə bağlı N.Bəydəmirli deyir ki, vergi sahəsində bir ildən artıq müddətdə şəffalaşdırma siyasəti aparılır və məqsəd də sahibkarları "kölgə iqtisadiyyatı"ndan normal iqtisadiyyata qaytarmaq cəhdidir.

İqtisadçı deyir ki, amma burada maraqlı olan budur ki, sahibkar ödədiyi vergi xərclərini satdlğı məhsulun maya dəyərinə otuzdurur: "Bu səbəbdən, şəffaflandırma varsa, "kölgə iqtisadiyyatı"nın yüksək olduğu ölkələrdə qiymət artımı da nəzərə çarpır.

Amma N.Bəydəmirli deyir ki, Azərbaycan əvvəllər də "kölgə iqtisadiyyatı"nın həcminə görə reytinqində yüksək yerlərdən birini tuturdu, elə indi də təxminən eyni yerdəyik: "Fikrimcə, Azərbaycanda ümumi iqtisadiyyatın 80 faizi qədər "kölgə iqtisadiyyatı" var. Qeyri-neft sektorunda isə bu həcm daha artıqdır. Bu da müxtəlif səbəblərdən qaynaqlanır".

Süni qiymət artımına gəlincə, iqtisadçı deyir ki, vergi qanunvericiliyinə xroniki olaraq riayət etməyən sahibkarlar hazırda itirdikləri gəlirlərini qarşılamaq üçün süni qiymət artımına gedirlər, yəni, bazarda əhəmiyyətli yükə sahib olan şirkətlər və şəxslər "artan xərclərini" də məhsulun üzərinə gəlirlər, süni qiymət artını da belə yaranır.

İqtisadçı deyir ki, qiymət artım müxtəlif monopolist şirkətlər şəffaflandırma nəticəsində ortaya çıxan gizlətdikləri dövrüyyələrin, qiymətlərin doğru statistikasıdır, bu mənada "artan xərcləri" inhisarçı idxal etdiyi məhsullaın dəyərinə əlavə edir: "Onlar əmindirlər ki, digər sahibkar o malı gətirməyəcək, çünki monopoliyadadır, əlində olan malı istənilən qiymətə sata bilər. Qiymət artımı da bundan qaynaqlanır. Azərbaycanda qiymət artımı idxal faktoruna bağlıdır. Çünki Azərbaycan iqtisadiyyatı idxaldan asılı situasiyadadır".

Gömrük sistemində inhisarın olmaması barədə verilən bəyanatlara toxunan iqtisadşı deyir ki, bu açıqlamanı qeyri-peşəkar və piar xaraketrli sayır, əslində isə Gömrük Komitəsinin özü mərkəzi icra hakimiyyəti orqanı olaraq ləğv olunmalıdır.

Dünyanın əksər ölkələsində gömrük qurumu mərkəzi icra hakimiyyəti orqanı deyil, bir prosedur orqanıdır, bu sistemin apardığı siyasət vətəndaşlara çox mənfi təsir edir, gömrük yığımları ilə bağlı statistikanı paralel olaraq Vergilər Nazirliyi də apardığına görə komitə statistikanı gizlədə bilmir, ona görə də komitə ləğv edilməli və struktur olaraq Vergilər Nazirliyinə birləşdirilməlidir.