Media-icmal 08.06.17

Ölkədə qeyri-neft sektorunun inkişafı, vəsaitlərin banka qoyulmamasının səbəbləri, neft pullarının səmərəsiz xərclənməsi, məmurların qənaət rejiminə əməl etməməsi bugünki (08 iyun, 2017-ci il) medianın aparıcı mövzusudur...

İqtisadi inkişaf modeli - qeyri-neft sektoru

"Azərbaycan" qəzetində "Azərbaycan qeyri-neft sektoruna əsaslanan iqtisadi inkişaf modelini prioritet seçib" sərlövhəli məqalədə müəllif ölkədə qeyri-neft (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=123766) sahəsindəki uğurları dəyərləndirir.

Müəllif vurğulayır ki, qlobal miqyasda iqtisadi böhran baş verib və Azərbaycan bu böhrandan az itkilərlə çıxan dövlətdir.

Müəllif deyir ki, cari ilin beş ayının sosial iqtisadi göstəriciləri hökumətin maliyyə sabitliyinin təmini yönündə həyata keçirdiyi tədbirlərin praktik baxımdan özünü doğrultduğunu göstərir.

Müəllifə görə, ötən dövrün pozitiv nəticələri ölkə iqtisadiyyatının neft amilindən asılılığına dair iddiaların əsassızlığını tam sübut edir.

Məqalədə deyilir ki, uğurla şaxələndirmə tədbirləri, sahibkarlığın inkişafı, investisiya mühitinin daha da yaxşılaşdırılması nəticəsində qeyri-neft sektorunun inkişafı davam edib: "Qeyri-neft sektorunun davamlı inkişafı, sahibkarlığa diqqət beynəlxalq miqyasda təqdir olunur. Bir müddət əvvəl Azərbaycan ABŞ-ın www.usnews.com portalının və Pensilvaniya Universitetinin birgə təşkilatçılığı ilə keçirilən sorğunun nəticələrinə görə, dünyanın ən yaxşı ölkələrinin reytinqində yer alıb".

Müəllif müxtəlif beynəlxalq qurumların dəyərləndirmələrinə görə Azərbaycanın islahatlar sahəsində uğur qazanan ölkələr sırasında olduğunu deyir və bunu Prezident İlham Əliyevdən sitat gətirməklə möhkəmləndirir: "Artıq Azərbaycan iqtisadiyyatı mövcud vəziyyətə adaptasiya olundu, milli valyutamız sabitləşdi, qeyri-neft ixracımız artır. Dörd ayın iqtisadi göstəriciləri çox müsbətdir, bizim valyuta ehtiyatlarımız, ticarət dövriyyəsi artıb. Ticarət dövriyyəsində müsbət saldo 1,2 milyard dollara çatıbdır. Ticarət dövriyyəsi 11 faiz, ixrac 41 faiz, qeyri-neft ixracı 22 faiz, kənd təsərrüfatı ixracı 44 faiz artmışdır".

Məqalədə deyilir ki, ixracın məhsul çeşidi və coğrafiyası baxımından şaxələndirilməsi qarşıda duran vəzifələrdən biridir, bu məqsədlə "Made in Azerbaijan" brendinin xarici bazarlarda təşviqi istiqamətində işlər görülür.

Müəllif hesab edir ki, qeyri-neft məhsullarının ixracının artırılması və s.strateji vəzifələrin həllində özəl sektor həlledici rola malikdir.

Yazı müəllifi deyir ki, bu mənada Azərbaycan dünyada özünəməxsus milli inkişaf modeli ilə seçilən, habelə sərmayədar dövlət və qlobal böhran şəraitində belə makroiqtisadi sabitliyi təmin edən ölkə kimi tanınır.

Müəllif deyir ki, Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi altında son 14 ildə Azərbaycan özünü dünyaya güclü, müstəqil və müasir ölkə kimi tanıdıb.

"Yastıq altında" inkişaf olmaz

"Exo" qəzeti ""Yastıq altındakı pullar" Azərbaycan iqtisadiyyatının inkişafını əngəlləyir" (http://ru.echo.az/?p=59976) sərlövhəli məqalədə ölkə iqtisadiyyatının inkişafına mane olan səbəbləri ekspert Nəriman Ağayevlə araşdırır.

Müəllif xatırladır ki, dollar əldə edilməsinə və əmanətlərin manatda saxlanılmasından imtinaya maraq Azərbaycan milli valyutasının devalvasiyaya uğraması ilə başlayıb.

Müəllif bunu da xatırladır ki, 2015-ci ilin fevralında ilk devalvasiyadan sonra əhali əlindəki manat kütləsindən kütləvi şəkildə imtina etməyə başladı və proses ikinci devalvasiyaya qədər, habelə ondan sonra da davam etdi.

Məqalədə deyilir ki, indi əhali xarici valyuta alınmasına sakit yanaşır, bankların gündəlik dollar əldə etməsinin azalması bunun ilk göstəricisidir: "Əhalinin dollara marağı Azərbaycan "üzən məzənnə"yə keçdikdən sonra azalıb. ABŞ dolları əldə edilməsinin azalmasına daha bir səbəb ölkədə valyutadəyişmə məntəqələrinin bağlanmasıdır. Əgər keçən il hərraclarda banklar gündəlik 100-50 milyon dollar əldə edirdilərsə, hazırda bu tələb gündəlik 20 milyon dollara qədər enib. İndi dolları əsasən xaricdən mal idxal edən iş adamları əldə edirlər və əhalinin payına bunun çox cüzi hissəsi düşür". Bunu isə qəzetə ekspert Nəriman Ağayev şərh edir.

N.Ağayev deyir ki, bu gün əhalinin əlində dollar ala bilmək üçün sərbəst manat ehtiyatı yoxdur və onun sözlərinə görə, dollar ətrafında ajiotaj başlandıqdan bu yana, yəni, 2017-cı ilin dördüncü rübündən bu ilin novruz bayramına kimi əhali təqribən 1,6 milyard dollar əldə edib.

Ekspertin bildirdiyinə görə, manatın birinci devalvasiyasından indiyə kimi əhali 2 milyard dollar həcmində valyuta əldə edib və bu vəsaitin çox hissəsi evlərdə "yastıqlar altında", az hissəsi isə banklarda dollar depozitlərində saxlanılır: "Amma istənilən halda pullar vəsait kimi dövriyyədə olmalıdır, belə həcmdə olan vəsaitlərin "yastıqlar altında" saxlanması iqtisadiyyatın inkişafını əngəlləyir", deyə N.Ağayev bildirib.

35 yox, 70 milyard qalsaydı...

"Yen Müsavat" qəzetində "Neft pulu ilə Azərbaycanı yenidən qurmaq olardı" iddiasına reaksiya" (http://musavat.com/news/neft-pulu-ile-azerbaycani-yeniden-qurmaq-olardi-iddiasina-reaksiya_444433.html) sərlövhəli məqalədə neft gəlirlərinin səmərəsiz xərclənməsi ekspert Qubad İbadoğlu ilə müzakirə edilir.

Müəllif bu müzakirənin gündəmə gəlməsinə səbəb kimi iqtisadçı deputat

Əli Məsimlinin açıqlamasını göstərir. Belə ki,Ə.Məsimli Neft Fondunun vəsaitlərinin səmərəsiz xərclənməsinə toxunur və deyir ki, bu vəsaitlər yeni Azərbaycan qurmaq üçün yetərli idi. Hazırda xarici borcun ÜDM-in 20% həcmində olduğunu deyən Ə.Məsimli Beynəlxalq Bankın xarici borclarının bir hissəsini dövlətin öz üzərinə götürməsilə bu borcun 30%-ə qalxdığını bildirir.

Ə.Məsimli həm də hesab edir ki, yaxın gələcəkdə neftdənkənar sahə büdcəyə neft qədər vəsait cəlbinə imkan yaratmaya bilər.

Deputat vurğulayır ki, struktur islahatlarını dərinləşdirmək, idarəetmənin səmərəliliyini artırmaq və korrupsiyanın aradan qaldırılmasına nail olmaqla, büdcəyə əlavə yüz milyonlarla vəsait daxil ola bilər.

Deputatın bu fikirlərini dəyərləndirən iqtisadçı ekspert Qubad İbadoğlu deyir ki, bu günə kimi neftdən gələn vəsaitlər 135 milyard dollar təşkil edib, onun da təxminən 100 milyard dollara yaxını xərclənib, 35,6 milyard dollar da Dövlət Neft Fondunun aktivləri kimi saxlanılır".

Q.İbadoğlu da bu vəsaitlərdən istifadənin daha səmərəli, daha rasional ola bilməsi qənaətindədir və bu halda indi Neft Fondunda 35 milyard yox, 70 milyard dollar vəsait olacağını deyir. Onun fikrincə, bu 70 milyard dollar vəsait öılkənin böhrandan çıxması, neft gəlirlərinin ədalətli istifadəsi baxımından çox önəmli bir baza ola bilərdi.

Q.İbadoğlu deyir ki, hökumətin "qara qızıl"ın insan kapitalına çevrilməsi strategiyası da baş tutmayıb: "Bu pullar real sektora yönəldilmədi, "qara qızıl"ın insan kapitalına çevrilməsi istiqamətində də işlər görə bilmədik. İndi artıq o imkanlar itirilib".

Ekspert vurğulayır ki, bu vəsaitlər ciddi əlavə dəyər yaradan sahələrə də yönəldilməyib, Neft Fondunun vəsaitlərinin xərclənməsində qeyri-kommersiya sahələri üstünlük təşkil edib, həmin vəsaitlərə yol çəkilib, tunel tikilib, bununla da əlavə dəyər qazanılmayıb.

Bu vəsaitlərlə yeni Azərbaycan qurula bilməsinə gəlincə, Q.İbadoğlu deyir ki, neft pulları düzgün idarə olunsaydı, ölkə indikindən daha çox inkişaf edə bilərdi və ölkəni yenidən qurmaq üçün vəsaitlərlə yanaşı yeni idarəetmə sistemi də olmalı idi, amma bu amil yox idi.

Səhv düşəndə yerimiz

"Novoe Vremya" qəzetində "Hadı Rəcəbli ünvanı səhv salır" sərlövhəli məqalə (http://www.novoye-vremya.com/w94440/.../#.WThGcWiLTIU) oxumaq olar.

Müəllif deyir ki, dəfələrlə dövlət qurumlarının diqqətini vəsaitlərdən qənaətlə istifadəyə yönəldiblər və indiki iqtisadi böhranın yaratdığı "maliyyə aclığı" şəraitində vəsaitlərin toplanması üçün bu, ən optimal variantdır.

Məqalədə deyilir ki, neftin dəyərinin kəskin aşağı düşməsi hamını "kəmərləri sıxmağa" məcbur etdi, amma nə üçünsə məmur aparatı və o cümlədən, deputatlar onsuz da güc-bəla ilə dolanan sıravi vətəndaşları qənaət etməyə çağırırlar.

Müəllif deyir ki, deputat H.Rəcəbli Azərbaycanı böyük əmək resurslarına malik ölkə kimi dəyərləndirir və burada yeni iş yerləri yaradılacağını bidirir. Həm də Azərbaycanda məişət mədəniyyəti probleminə toxunur: "Avropada otaqdan çıxarkən həmişə işığı söndürürlər, amma bizdə isə bu məsələdə hələ də bir sovet psixologiyası qalmaqdadır, sanki insanlar qənaət etməyə utanırlar, biz gənclərə bu vərdişləri əxz etməyi bacarmalıyıq".

Yazı müəllifi deyir ki, deputat bu yeni iş yerlərinin harada olduğunu açıqlamır, əməktutumlu istehsalat dedikdə buraya kiçik biznes də aid edilir, bunu nəzərdə tutursa, kiçik biznes artıq çoxdan sıradan çıxma dövrü yaşayır, bir çox obyektlər manatın ikiqat devalvasiyasına və böhranın başqa zərbələrinə davam gətirməyərək bağlanıb.

Gələcək nəsillər üçün şəraiti yüksək vəzifəli məmurların yaratmalı odluqlarını deyən müəllif indi nə qədər acınacaqlı olsa da, gənclərin ilk imkandaca ölkədən miqrasiya etdiklərini xatırladır: "Hər halda sorğular bunu göstərir, amma məmur övladlarının gələcəyi qaydasındadır, öz ölkələrində yox, xaricdə. Belə ki, onların çoxu məhz xaricdə oxuyur, müalicə olunur, işləyir və istirahət edirlər. İnandırıcı da deyil ki, onlar orada otağa girib çıxanda işığı yandırıb-söndürmək kimi istehlakçı mədəniyyəti haqda düşünsünlər".

Müəllif deyir ki, vətəndaşların istehlakçı mədəniyyətilə bağlı tələbə gəlincə, indi Azərbaycan əhalisi bədxərcliyə yol verə biləcək durumda deyil, maaşların, müavinətlərin, pensiyaların azlığı buna yol vermir və bir çox şeylərdən imtina edilir: "Amma H.Rəcəblinin məntiqindən belə görünür ki, vətəndaşlar ümumiyyətlə yayda kondisioner, qış vaxtı qızdırıclardan istifadə etməməlidir, məcburən də olsa çox şeyə qənaət etməlidir".

Müəllifə görə, sadə vətəndaşları qənaətə çağıran H.Rəcəbli ünvanı səhv salır və o, vəsaitləri talan edən məmurları qənaətə çağırmalı idi, amma belə deputatlar var ki, bu kresloda əyləşir, xalqı təhqir edən bəyanatlar səsləndirirlər.