Media-icmal 11.10.18

Cari ilin 9 ayında ölkənin iqtisadi uğurları, problemli kreditlərin həllini tapmaması səbəbləri, işəgötürmə sahəsindəki qanunsuzluğun fəsadları və s. məsələlər bugünkü (11 oktyabr, 2018-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır.

Prinsipial siyasət, davamlı inkişaf

"Azərbaycan" qəzeti "Prinsipial siyasət, davamlı inkişaf və iqtisadi islahatların təntənəsi" sərlövhəli məqalədə ölkənin iqtisadi uğurlarını dəyərləndirir və bu dəyərləndirmə Nazirlər Kabinetinin bu ilin 9 ayı ilə bağlı görülmüş işlərin yekunu və qarşıdakı vəzifələrlə bağlı oktyabrın 9-da keçirilmiş iclası fonunda aparılır.

Müəllif deyir ki, dövlət başçısı İlham Əliyevin yeni strateji konsepsiyasının uğurla həyata keçirilməsi ilə ölkə iqtisadiyyatı yüksək inkişaf dinamikasını saxlayır və bunun əsası kimi ölkədə icra edilmiş 28 layihənin adını çəkir.

Bu sırada müəllif "Cənub" qaz dəhlizinin, TANAP-ın rəsmi açılışını, Ələt Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanının istifadəyə verilməsini, Azərbaycanın 3-cü peyki "Azerspace 2"-nin orbitə göndərilməsini, Bakıda 2 təntənəli hərbi paradın keçirilməsini, ölkədə yaradılmaqda olan sənaye məhəllələrinin fəaliyyətini və s. göstərir: "Bunlar müstəqil Azərbaycanda ilin 9 ayı ərzində reallığa çevrilib, verilən vədlərin yerinə yetirildiyini təsdiqləyən faktlardır. Bütün bunlar onu deməyə əsas verir ki, ölkədə həyata keçirilən uğurlu sosial-iqtisadi siyasət davam edir".

Müəllif deyir ki, bu müddətdə ölkə iqtisadiyyatı yüksək inkişaf dinamikasını saxlayıb, mürəkkəb xarici risklər şəraitində dayanıqlılıq və sabitlik göstərib.

"Bu, prezident İlham Əliyevin reallaşdırdığı strateji inkişaf kursunun uğurla həyata keçirilməsi və iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi siyasətinin məntiqi nəticəsidir" deyə müəllif iqtisadi uğurların əsasını göstərir.

Məqalə müəllifi deyir ki, iqtisadi göstəricilərin yaratdığı reallıq budur ki, ölkədə iqtisadi islahatlar dərinləşdirilib, belə ki, ÜDM 0,8 faiz, qeyri-neft sektoru1 faiz, sənaye istehsalı 2 faiz, qeyri-neft sənayesi 10,8 faiz artıb, ixrac idxalı böyük dərəcədə üstələyir.

Müəllifə görə, daha uğurlu bir göstərici budur ki, ilin əvvəlindən bu günədək valyuta ehtiyatları 3 milyard dollar artaraq hazırda 45 milyard dollar təşklil edir və bu ilin 9 ayında ölkə iqtisadiyyatına 9 milyard investisiya yatırılıb, bunun da 5,6 milyard dollar qeyri-neft sektoruna qoyulub: "Doqquz ayda ölkədə 85 min daimi iş yeri açılıb və inflyasiya cəmi 2,6 faiz təşkil edib.Əhalinin gəlirləri isə 9,5 faizdir, yəni, gəlirlər inflyasiyanı üstələyir".

Müəllif deyir ki, ilin qalan iki-üç ayı ərzində Azərbaycanın Türkiyədəki "Star" neftayırma zavodu istifadəyə veriləcəyi, 137 modul tipli məktəb tikiləcəyi, açılan aqroparkların sayının 13-ə çatacağı və s. kimi gözləntilər var.

Müəllifə görə, bütün bunlar müstəqil Azərbaycanın həm də son 15 ildəki inkişaf göstəricisidir və bu reallıqlar verilən bütün vədlərin vaxtlı-vaxtında uğurla yerinə yetirildiyini bir daha təsdiqləyir.

Hələ ki həlli görünməyən "problemli kreditlər"

"Yeni Müsavat" qəzetində isə "Dollar kreditləri ajiotajının arxasındakı sirr" sərlövhəli məqalə diqqəti çəkir.

Müəllif 2015-ci ildə baş vermiş devalvasiyaların xarici valyuta ilə götürülmüş kreditlərə təsiri barədə Konstitusiya Məhkəməsi Plenumunun bu ilin sentyabrında qəbul etdiyi qərarı ekspert Əkrəm Həsənovla müzakirə edir.

Ə.Həsənov deyir ki, "problemli kreditlər"lə bağlı məhkəmə prosesləri çoxaldığı üçün Apellyasiya məhkəmələrinə müraciətlər də artıb və burada problemə vahid baxış üçün Apellyasiya Məhkəməsinin qərar verilməsinə görə Konstitusiya Məhkəməsinə müraciət etməsində qanunsuz heç bir addım yoxdur: "Lakin hesab edirəm ki, hansısa məsələnin Konstitusiya Məhkəməsinə çıxarılması sadə vətəndaşların istəyi ilə reallaşmayıb. İlk dəfə 2015-ci ildə bu məsələyə baxılmasında təşəbbüskar banklar idi. Çünki əhali devalvasiyalardan sonra dollar kreditləri üzrə ödənişləri tam dayandırmışdı".

Ə.Həsənov hesab edir ki, 2018-ci ilin avqusutnda məsələnin Konstitusiya Məhkəməsinə çıxarılmasında banklardan irihəcmli pul götürən dairələr maraqlı olublar.

Ekspert müşahidələrinə əsasən deyir ki, bəzi banklar kütləvi şəkildə hüquq-mühafizə orqanlarına öz sahibkar borclularının adlarını göndərir: "Deyir ki, bunlar məndən qanunsuz kredit götürüblər. Vermişəm yox, məhz alıblar. Hüquq-mühafizə orqanları da həmin şəxslərə qarşı cinayət işləri qaldırıblar, artıq bəzi şəxslər həbs olunub. Cinayət Məcəlləsinin 195-ci maddəsinə görə qanunsuz kredit alma maksimum 5 il müddətində azadlıqdan məhrumetmə ilə cəzalandırılır".

Ə.Həsənova görə, burada bu qanunsuz kreditləri kimlərin verməsi kimi sual yaranır və bəzən bankın səlahiyyətli şəxsləri də iştirakçı olur: "Bu, çox pis presedentdir. Bu, onu göstərir ki, hüquq-mühafizə orqanları belə halları daha çox birtərəfli araşdırır. Məndə olan məlumata görə, bir sıra sahibkarlar banka yalan məlumat-filan verməyiblər. Sadəcə, bankların öz sənədlərində problemlər olduğu üçün indi məhkəməyə müraciət edə bilmirlər, çalışırlar başqa yollardan istifadə etsinlər. Ümumiyyətlə, ölkəmizdə banka pul qoyanı da peşman edirlər, ondan pul alanı da. Belə çıxır ki, banklar hər bir halda haqlıdırlar".

Ekspert deyir ki, mövcud problemli kreditlərin çoxu istehlak krediti adı ilə rəsmiləşdirildiyi üçün burada əhalinin payını müəyyən etmək çətindir: "Azərbaycanda belə bir statistika açıqlanmır. Lakin açıqlansa belə, banklar əksər hallarda böyük məbləğdə kreditləri də biznes krediti kimi yox, istehlak krediti kimi rəsmiləşdiriblər. Bu baxımdan, statistika açıqlansa da problemli kreditlərin tərkibində biznes kreditlərinin payı az görünəcək".

Ə.Həsənov son illərdə bağlanan banklar üzrə araşdırmalarıma əsasən iddia edir ki, problemli kreditlərin ən çoxu 20 faizi sadə əhalinin, daha 20 faizi həqiqi sahibkarların ola bilər.

Onun daha bir iddiasına görə, qalan 60 faiz əksər hallarda qanunsuz, girov təminatı olmadan, cüzi faizlə uzun müddətə bank çevrələrinə yaxın şəxslərə verilmiş kreditlərdir.

Qanunsuzluq qanunu üstələyndə...

"Bizimyol.info" da isə "İşəgötürənin vergi və sosial yükünün artması ona gətirib ki..." sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif son illərdə əməkçinin işə götürülməsi zamanı işçiləri ilə əmək müqaviləsi bağlayan, ikili mühasibatlıq aparmayan sahibkarların iflasa uğraması səbəblərini ekspertlərlə müzakirə edir.

Ekspertlər belə fikirdə yekdildirlər ki, işə götürməyə qanuni yanaşan sahibkar rəqabətdə kölgə fəaliyyəti ilə məğşul olan sahibkara uduzur.

Ekspertlərə görə, paradoks budur ki, işçilərlərin çoxu ilə əmək müqaviləsi bağlamayan, bağladığı əmək müqavilələrində isə əməkhaqqını bəzən 4-5 dəfə az göstərən sahibkar milyonlarla vəsaiti vergidən və sosial ödəmədən yayınır, vicdanlı işəgötürənlərin vergi və sosial ödəmə yükü isə ilbəil artır: "Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin həyata keçirdiyi bəzi tədbirlər isə yumşaq desək vicdanlı sahibkarların xeyrinə deyil. Vicdanlı işəgötürənin vergi və sosial yükünün artması ona gətirib ki, ölkədə son illərdə məşğulluğun səviyyəsi artdığı halda muzdla işləyənlərin sayı 90-cı illərin səviyyəsində qalır".

Ekspertlər iddia edirlər ki, rəqabətdə uduzan vicdanlı işəgötürən də məcbur olaraq tədricən kölgə iqtisadiyyatına meyillənir, sahibkarların maraqlarını müdafiə etməli olan təşkilatlar isə heç nə etmir.

Ekspertlər bildirilər ki, 2017-ci ildən işsizliyə görə sığorta fonduna toplanan 90 milyon manatı da işəgətürənlər ödəyir.

Ekspertlər bəyan edirlər ki, Əməyin Mühafizəsi Fondu kimi mənasiz bir strukturu indi dirçəltməyə başlayıblar və yəqin ki, bu fond üçün də vəsait vicdanlı işəgötürənlərin üzərinə düşəcək.

Ekspertlər hesab edirlər ki, ən doğrusu Əmək Məcəlləsində "ölü müddəa" olan əməyin mühafizəsi fonduna dair maddələrın qanundan çıxarılması olardı.

Ekspertlər sahibkarlara münasibətdə bundan da ehtiyatlanırlar ki, yaxın gələcəkdə tibbi sığortanın da ödənişi vicdanlı işəgötürənin üzərinə qoyula bilər.

Ekspertlər iddia edirlər ki, nəticə isə açınacaqlıdır və qeyri-rəsmi məşğulluqla mübarizənin nəticəsi o qədər də ciddi deyil, muzdlu işçilərin sayı azalmaqda davam edir.