Media-icmal 12.11.18

Azərbaycanda qeyri-neft ixracının genişlənməsi, OPEK-lə bağlı məsələlərin Azərbaycana mümkün təsiri, ölkədən pasient axını və s. məsələlər bugünkü (12 noyabr 2018-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır...

İxracın genişlənən coğrafiyası

"Azərbaycan" qəzeti "Made in Azerbaijan" - keyfiyyət yüksəlir, kəmiyyət artır" sərlövhəli məqalədə Azərbaycanın qeyri-neft məhsullarının fəal ixracatçısına çevrilməsini dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, ixracın genişləndirilməsi, "Made in Azerbaijan" brendilə qeyri-neft məhsullarının istehsal və ixracının genişləndirilməsi ölkərə həyata keçirilən islahatların prioritetlərindən biridir.

Yazı müəllifinin sözlərinə görə, demək olar ki, Azərbaycan brendi dünyada şöhrət qazanır və ixrac coğrafiyası günbəgün daha da genişlənir: "Xarici ölkələrə təşkil edilən ixrac missiyalarının uğurlu fəaliyyəti sayəsində həm tərəfdaşların sayı, həm də ixrac edilən məhsulların həcmi, çeşidi də çoxalır. Azərbaycanın xaricdəki ticarət evlərinin sayı getdikcə artır".

Müəllif hesab edir ki, bu ilin 9 ayı ərzində 170-dən çox ölkə ilə xarici ticarət əlaqələri qurulması, 14,3 milyard dollarlıq məhsul ixrac edilməsi, dünyanın 22 ölkəsinə peyk xidmətinə görə 16,7 milyon dollar gəlir əldə olunması, "Azexport.az" portalına 43 milyon dollarlıq ixrac sifarişləri gəlməsi, sahibkarlara 3,7 milyon manat məbləğində ixrac təşviqi ödənilməsi, 12 ölkəyə 17 ixrac missiyası təşkil olunması deyilənlərin təsdiqidir.

Müəllifə görə, aydın şəkildə görünür ki, ixracın təşviqi, qeyri-neft sənayesinin inkişafı və "Made in Azerbaijan" brendi ilə dünya bazarına çıxarılan məhsulların ixrac coğrafiyasının genişləndirilməsi ilə bağlı verilən qərarlar ölkəyə böyük dividendlər qazandırmaqdadır.

Məqalə müəllifi İqtisadi İslahatların Təhlili və Kommunikasiya Mərkəzinin (İİTKM) "İxrac İcmalı"na istinadən bildirir ki, bu ilin 9 ayı ərzində 14,3 milyard dollar təşkil edən ixracın təsnifatı əksini tapıb: "Bu müddətdə Azərbaycanda qeyri-neft sektoru üzrə ixrac 1 milyard 207 milyon dollar olub, bu isə 2017-ci ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 2018-ci ilin 9 ayı ərzində qeyri-neft sektoru üzrə ixrac 138 milyon dollar və ya 13 faiz artıb.

Müəllif vurğulayır ki, Azərbaycan məhsullarının ən çox ixrac olunduğu ölkə kimi Rusiya 402,2 milyon dollar həmclə birinci, 275 milyon dollarlıq həcmlə Türkiyə ikincidir, 105,2 milyon dollarlıq mal ixracı ilə İsveçrə üçüncü yeri tutub.

Müəllif deyir ki, bu ilin 9 ayı ərzində ixrac edilən qeyri-neft məhsulları arasında pomidor 145 milyon dollar həcmlə liderliyini qoruyur, 93 milyon dollar həcmlə qızıl ikinci, 68 milyon dollar həcmlə polietilen üçüncü yerdədir.

Müəllifin sözlərinə görə, son 21 ay ərzində "Azexport.az" portalına 106 ölkədən 885 milyon dollarlıq sifariş daxil olub, 2018-ci ilin ötən 9 ayı ərzində isə portala daxil olan ixrac sifarişlərinin dəyəri 410 milyon dollar təşkil edib.

Müəllif deyir ki, ixrac və investisiya imkanlarının təşviqi, yerli şirkətlərin biznes əlaqələrinin daha da genişləndirilməsi və ölkə iqtisadiyyatına investisiya qoyuluşunun təbliği məqsədilə 9 ay ərzində Azərbaycanda və xarici ölkələrdə 180 tədbir (biznes forumları, ikitərəfli görüşlər və s.) təşkil olunub, bu ilin əvvəlindən 8 ölkənin müxtəlif təşkilatları ilə əməkdaşlığa dair 9 anlaşma memorandumu imzalanıb.

Müəllifə görə, ixracın çeşidi, həm də coğrafiyası baxımından şaxələndirilməsi yeni mərhələnin əsas hədəfləridir.

Müəllif deyir ki, milli iqtisadiyyatın rəqabət qabiliyyətinin yüksəldilməsi, dünya təsərrüfat sisteminə səmərəli inteqrasiyasına nail olmaqla uzunmüddətli perspektivdə ölkədə sosial-iqtisadi inkişafın davamlılığının təmin edilməsi yeni mərhələnin əsas hədəfləri sırasındadır.

Kartel sövdələşmələri OPEK-in sonunu gətirir?

"Yeni Müsavat" qəzetində "OPEK-in üzərində qara buludlar Azərbaycanı nə gözləyir?" sərlövəhəli məqalə diqqət çəkir.

Müəllif deyir ki, Neft İxracatçıları Ölkələri Təşkilatı olan OPEK-in ətrafında formatının dəyişə bilməsi, ABŞ-da məhkəmələrə OPEK ölkələrinə qarşı antimonopoliya ittihamlarına baxmağa izn verən NOPEC-ə qanun layihəsinin hazırlanması, hətta qurumun süquta uğraya bilməsi kimi müəmmalar baş verir.

Müəllif hesab edir ki, bu, son iki ildə OPEK-in dünya neft bazarında inhisarçı kimi davranışından qaynaqlanıb, hələ iki ay öncə ABŞ prezidenti Donald Tramp da OPEK-i "inhisarçı" adlandıraraq, dərhal neftin qiymətlərini aşağı salmağa çağırmışdı, amma qiymətlər müxtəlif istiqamətlərdə dəyişmişdi.

Müəllif neft ixracatçısı olan Azərbaycan üçün də dünyada gedən bu proseslərin önəmli olduğunu və mümkün təsirlərini iqtisadçı ekspert Natiq Cəfərli ilə müzakirə edir.

Ekspert isə "Yeni Müsavat"a deyir ki, Amerikada OPEK-lə bağlı ilk dəfə məhkəmə prosesi 2003-cü ildə olub, lakin sonradan dəlil yetərsizliyi adı altında bu, saxlanıldı: "Hər kəs də başa düşdü ki, siyasi bir qərar oldu. Çünki ABŞ-la OPEK arasında anlaşma baş verdi. Söhbət ondan gedir ki, dünyada kartel sövdələşmələri iqtisadi cinayət sayılır. Yəni hüquq məntiqi ilə götürsək, OPEK neft hasil edən ölkələrin kartel toplantısıdır".

N.Cəfərli vurğulayır ki, OPEK 2016-cı ildə hasilatın azaldılması yolu ilə qiyməti qaldırmaq kimi bir addım atdı. Bu isə beynəlxalq hüququn, Ümumdünya Ticarət Təşkilatının qaydaları baxımından cinayət sayıla bilir: "Çünki Avropa ölkələrində buna bənzər digər şirkətlərə qarşı maliyyə cinayəti araşdırmaları aparılıb. Hətta "Apple", "Google", "Samsung" kimi iri şirkətlərin kartel sövdələşmələrinə görə ciddi şəkildə cəzalandırılması da baş verib".

Ekspert deyir ki, OPEK-də inhisarçılığın qarşısını almaq üçün Konqresə bu yaxınlarda NOPEK adlı qanun layihəsi də təqdim olunub: "Bu qanun layihəsinə görə, Amerika ərazisində şirkətlər, fiziki və hüquqi şəxslər kartel sövdələşməsinə görə qiymət artımı məsələsində OPEK-i məhkəməyə verib, təzminat ala biləcəklər. Əgər qanun layihəsi yanvar ayına qədər Konqresin müzakirəsinə çıxsa və qərar qəbul olunsa, ciddi proseslər başlaya bilər. Bu isə OPEK-in sonunu gətirər".

Ekspert deyir ki, belə olarsa, Azərbaycan da problem yaşayacaq, bu hal baş versə, neft şirkətlərinə ağır zərbə dəyəcək, hər bir ölkə bazarda yerini qorumaq üçün kvotalara əməl etmədən, neft hasilatını artıracaq ki, bu, Azərbaycana da zərərdir.

N.Cəfərli Azərbaycanda iqtisadiyyatın neft qiymətlərindən ciddi asılı olduğunu deyərək, neftin gələcəkdə qiymətinin düşməsini, Azərbaycan iqtisadiyyatına da böyük zərbə vura biləcəyini iddia edir.

Ekspert deyir ki, ABŞ-la İran arasında danışıqlar müsbət yekunlaşarsa, yeni saziş bağlanarsa, neft qiymətlərinə böyük zərbə dəyə bilər.

Azərbaycandan pasient axını: səbəblər?

"Moderator.az"da isə "Türkiyə və İrana pasiyent axını: insanlarımız niyə əcnəbi ölkələrə üz tutur?" sərlövhəli məqalədə müəllif Azərbaycanda çoxsaylı xəstələrin xarici ölkələrdə müalicə almaq istəklərinin səbəblərini professor Adil Qeybulla ilə müzakirə edir.

Müəllif deyir ki, Türkiyə Səhiyyə Nazirliyi Azərbaycandan bu ölkəyə üz tutan pasiyent sayı ilə bağlı maraqlı statistika təqdim edib, belə ki, cari ilin ilk altı ayı ərzində Azərbaycandan Türkiyəyə müalicə məqsədi ilə 7800 nəfərə qədər şəxs səfər edib və bu da kifayət qədər yüksək göstərici sayılır.

Müəllif elə bu faktdan irəli gələrək, Azərbaycan vətəndaşlarının müalicə üçün

Türkiyə, İran və digər ölkələrə üz tutmasının səbəbi sualını gündəmə daşıyır.

Professor Adil Qeybulla "moderator.az"a açıqlamasında Azərbaycandan başqa ölkələrə yönəlik tibbi turizmin miqyasının çox böyük olduğunu deyərək, bunun bir sıra səbəblərini göstərir.

A.Qeybulla hesab edir ki, müalicə üçün xaricə axışanlar sırasında məmurlar üstünlük təşkil edir.

Professor deyir ki, Türkiyə Səhiyyə Nazirliyinin təqdim etdiyi statistikada da öncə hansı kateqoriyadan olan şəxslərin müalicəyə getdiyini araşdırmaq lazımdır. "Türkiyədə tibbi xidmət kənar vətəndaşlar üçün özəldir və onun pulu da adi vətəndaşların cibinə uyğun deyil. Türkiyədə müalicəyə müəyyən maddi imkana malik olan şəxslər gedə bilər. Bunlar məmurlar, iş adamarı və s.dir".

A.Qeybullaya görə, bunların arasında Azərbaycanda aldığı tibbi xidmətdən müəyyən qədər narazı şəxslərin, ya da Azərbaycan səhiyyəsinin imkanlarına inamsız yanaşanların da olması mümkündür.

Professor deyir ki, hazırda Azərbaycan vətəndaşlarının kütləvi axın etdiyi ölkə İrandır, bunun da səbəbi budur ki, bir tərəfdən İranda tibbi xidmət Türkiyədən xeyli ucuzdur, həm də müalicə xidmətləri kasıb əhalinin imkanına da uyğundur.

A.Qeybulla əlavə olaraq bildirir: "Dünyanın hər yerində müalicə ilə bağlı axın var. Məsələn, Türkiyədən Almaniyaya, Almaniyadan Amerikaya da belə axın müşahidə edilir. Amma bu axın bizdəki kimi böyük səviyyədə deyil".

Professor deyir ki, bu ölkələrin hər birində icbari tibbi sığorta var, səhiyyə yüksək səviyyədədir.

A.Qeybulla bildirir ki, bununla yanaşı, orada da müxtəlif səbəblərdən bəzi şəxslər müalicə məqsədilə digər ölkələrə üz tuturlar, amma fərq budur ki, Azərbaycandan bu axın daha yüksək səviyyədədir.

Professora görə, müalicə məqsədilə Azərbaycandan xeyli sayda şəxs hətta Gürcüstanın səhiyyə sisteminə üz tutur.

A.Qeybulla hesab edir ki, bütün bunlar müəyyən narahatlıq doğurur, icbari tibbi sığorta tətbiq edilsə, bu axın səviyyəsi xeyli dərəcədə aşağı düşər".