Media-icmal 17.08.2016

Ölkədə sosial təminat sisteminin dayanıqlığı, bahalıq barədə Statistika  Komitəsinin rəqəmlərinə münasibət, bank sisteminin durumu, əməkçilərin çoxunun bədbəxt hadisələrdən sığortalanmaması bugünkü medianın aparıcı mövzusudur.

Dayanıqlı sosial müdafiə ölkəsi

“Azərbaycan” qəzeti “Əhalinin sosial müdafiəsi dövlətin diqqət mərkəzindədir” (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=103188) sərlövhəli məqalə ilə çıxış edir.

Məqalə insanların sosial təminatı məsələsinə həsr edilib. Müəllif hesab edir ki, insanların işlə təmin edilməsi,  güzəranının yaxşılaşdırılması təkcə iqtisadi yox, həm də siyasi məsələdir. Müəllif bu sahənin prioritet olmasını belə əsaslandırır: “Bunlar həm də ölkənin inkişaf səviyyəsinin barometri və ictimai sabitliyin başlıca qarantıdır. Odur ki, əksər ölkələrdə əhalinin sosial rifahının yüksək səviyyədə olmasına xüsusi diqqət yetirilir”.

Müəllif deyir ki, Azərbaycanda əhalinin sosial rifah halının yüksəldilməsi daim ön sırada yer alır. Məqalədə buna nümunə olaraq 2015-ci ildə baş verən ikinci devalvasiyadan sonra ölkədə əməkhaqlarının, pensiya və müavinətlərin artırılması ilə bağlı prezidentin sərəncamları göstərilir. Məqalədə ölkədə beynəlxalq standartlara cavab verən sığorta- pensiya  sisteminin formalaşdırıldığı deyilir.

Müəllif bununla bağlı 2014-2020-ci illərdə pensiya təminatı sisteminin təkmilləşdirilməsi konsepsiyasının qəbul edildiyini vurğulayır: “Sənəddə əsas prioritet kimi sistemin maliyyə dayanıqlığının təmin edilməsi, dövlətin öhdəlikləri ilə sığorta-pensiya sisteminin öhdəliklərinin fərqləndirilməsi, sosial sığorta prinsiplərinin daha da dərinləşdirilməsi müəyyənləşdirilib”.

Müəllif statistik rəqəmlərə istinadən bu ilin cari yanvar-mart aylarında pensiya və müavinətlərin maliyyələşdirilməsinə 749,7 manatın yönəldiyini, bunun  ötən ilin müvafiq dövrülə müqayisədə 36 milyon manat çox olduğunu deyir. Müəllif insanların məşğulluq səviyyəsinin artırılmasının da  aparıcı olduğunu deyir, dövlət başçısı İlham Əliyevin bu məqsədlə iqtisadi və sosial islahatlar aparıldığı barədə açıqlamalarını nəzərə çatdırır. Müəllif bildirir ki, bu il ölkədə təşkilat müəssisələrinin sayı artaraq 104191-ə çatıb. Məqalədə 2105-ci illə müqayisədə 2106-cı ildə əməkhaqlarının 21,3%  artdığı qeyd edilir.

Daha sonra müəllif ayrı-ayrı sahələrə dair statistik rəqəmləri göstərməklə sosial təminat sahəsində durumun yaxşı olduğunu xüsusi vurğulayır.

Bu faizlər haradan çıxır?

“Azadlıq” qəzetində “Statistika Komitəsi bu rəqəmləri haradan tapır” sərlövhəli məqaləni oxumaq olar. (http://www.azadliq.info/152283.htm)

Müəllif ölkədə tənəzzülün açıq-aşkar göründüyünü, bunu hər bir vətəndaşın  şəxsi həyatında hiss etdiyini deyir, bu halda belə hökumətin öz ampluasında qaldığını nəzərə çatdırır. Məqalədə komitənin ölkədə inkişafın statistik ifadəsi olaraq göstərilən rəqəmlərin doğruluğu şübhə altına alınır.

Müəllifə görə, 2015-ci ildəki iki devalvasiyada qiymətlər qalxdı, amma bu, az faizlə göstərildi:  “Hər bir vətəndaş alış-veriş edərkən açıq şəkildə gördü ki, qiymətlərdə 40-50%  artım var. Amma Statistika Komitəsi bu artımı 17 faiz göstərdi”. Müəllif deyir ki, hətta bunu etiraf etmək də hökumət üçün çətin idi, çünki əməkhaqlarının 10 faiz artması müqabilində ərzaq məhsulları 50 faiz artıb.   Müəllif deyir ki, ölkədə qiymət artımı hətta dövlət başçısı İlham Əliyev səviyyəsində tənqid olunsa da vəziyyət müsbətə doğru dəyişmədi, əksinə qiymət artımı davam etdi.

Müəllif keçən ilin eyni dövrülə müqayisədə bu ilin yanvar-iyul aylarında ərzaq mallarının 11.9%,  qeyri-ərzaq mallarının 15,4%  bahalaşması haqda komitənin göstərdiyi rəqəmlərə şübhə edir və bunu aşağıdakı faktlarla əsaslandırır: “Amma son bir neçə ay ərzində suyun qiyməti 36 faiz, işığın qiyməti 16 faiz qalxıb. Son günlər isə çörəyin qiymətində 25 faizlik artım oldu. Digər məhsullarda da artım müşahidə edilməkdədir və növbəti mərhələdə yenidən bahalaşma ehtimalı böyükdür”.

Müəllifə görə, ötən il yarım ərzində bütün məhsullarda 50-100 faiz arasında artım müşahidə edilir, komitə isə bunu 11.9 faiz hesablayıb.  Müəllif deyir ki, fakt budur ki, ötən il yarım ərzində Azərbaycanda fantastik qiymət artımı baş verib. Milli valyuta isə üçüncü devalvasiya ərəfəsindədir.

Müəllif istənilən halda bu qədər qiymət artımını hökumətin yarıtmaz siyasətinin göstəricisi kimi dəyərləndirir. Hökumətin islahat vədləri, antiböhran tədbirlərinin qiymətləri endirə bilmədiyini vurğulayır.

Sığortadan kənarda 3,5 milyon əməkçi

“Exo” qəzeti “3,5 milyon nəfərə yaxın əməkçi vətəndaş” sərlövhəli məqalədə( ttp://echo.az/article.php?aid=104) ölkədə əməkçi vətəndaşların sığortalanma durumunu araşdırır.

Müəllif ekspertlərə istinadən 29%-ə yaxın əməkçi insanın hələ də bədbəxt hadisələrdən sığortalanmadığını bildirir. Müəllif deyir ki, belə hallara görə müəssisə rəhbərliyi 5 min manat həcmində cərimə edilməlidir.

Müəllif deyir ki, bu sahədə hələ də ciddi problemlər qalmaqdadır. Əmək bazarındakı göstəricilər ona şahidlik edir ki, 2015-ci illərdə istehsalatda bədbəxt hadisələrdən cəmi 1067600 əməkçi sığortalanıb. Rəsmi statistika isə ölkədə əməkçi vətəndaşların sayı 4 milyon 556 min nəfər təşkil edir.

Müəllifə görə, bu, 4 milyondan yuxarı insanın sığortadan kənarda qalması deməkdir. Müəllif deyir ki, bu isə qeyi-formal işləyənlər, yəni əmək müaviləsi olmadan işləyənlər deməkdir. Bu insanlar hər hansı bədbəxt hadisə nəticəsində  ziyan görərsə hüquqlarını ancaq məhkəmə vasitəsilə əldə etməyə çalışırlar, bu isə çox zaman mümkün olmur.

Bağlansa da sövdələşirlər

“Novoye Vremya” qəzeti “MBNP xəbərdarlıq edir” məqaləsində manatın (9http://www.novoye-vremya.com/w64644/.../#.V7PeLY9OLIU) mövcud durumunu müzakirə edir.

Müəllif bu düşüncədədir ki, manatın dollara münasibətdə  nisbəti cəmiyyəti silkələyir, amma milli valyutanın qeyri-sabit olmasının dəqiq səbəblərini heç Mərkəzi Bankın da izah edə bilmədiyi deyilir. Müəllif buna səbəb kimi belə bir arqument səsləndirir: “İstisna deyil ki, buna səbəb möhtəkirlərlə bəzi bankların vicdansız əməkdaşlarının işbirliyidr, burada təəccüblənməyə dəyməz, ölkənin bank sistemindəki qarma-qarışıqlıqdan çoxları istifadə edə bilir”.

Müəllif dediyi arqumentə əsas kimi Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatasının icraçı direktorunun lisenziyaları ləğv edilmiş “Dekabank”ın, “Parabank”ın, “Zaminbank”ın və “Kredobank”ın bəzi işçilərilə üçüncü şəxslər arasında sövdələşmələr olması barədə bəyanatını əsas gətirir. Hətta Palatanın bəyanatında belə sövdələşmələrin məqsədəuyğun sayılmadığı da vurğulanır.

Müəllifin fikrincə,  belə əməliyyatlar bütün bank sisteminin qeyri-sabit duruma salır,  o cümlədən manatın indiki duruma düşməsinin bir səsəbi də bu faktor ola bilər: “ Odur ki, banklara xəbərdarlıq etmək yox, bağlanan banklarla  əməliyyat aparanları cəzalandırmaq lazımdır. Onsuz da bank sistemində durum qeyri-müəyyən haldadır, buna görə də bir dəstə bankirin üzündən bank sistemi və xüsusilə əmanətçilər, bank müştəriləri əziyyət çəkməməlidir”.

Müəllif belə faktlara əsasən bank sistemində sabitlik olması haqda bəyanatları əsassız sayır, son günlər neftin qiymətində artım olsa da manatın məzənnəsinə təsiri olmaması vurğulanır. Onun fikrincə, hansı bəyanatlar verilməsinə baxmayaraq, ölkə iqtisadiyyatı neftdən asılı,  neftin qiyməti aşağı olduğu üçün inkişaf edə bilmir.

Müəllif qeyd edir ki, manatın sabitləşməsi bütün iqtisadiyyatın sabitləşməsindən asılıdır: “Bank sisteminin problemləri göstərir ki, iqtisadiyyat hələ böhranın dibinə çatmayıb. Deməli, iqtisadiyyatın inkişafı hələ görünmür”.