Media-icmal 27.03.18

Bölgələrə sərmayə yatırımı, bank əmanətçilərinin və gənc nəslin sayının azalması və s. bugünki (27 mart 2018-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır.

Bölgələrə ayaq açan sərmayə yatırımı

"Azərbaycan" qəzeti "Bölgələrimiz investorlar üçün cəlbedici olub" sərlövhəli məqalədə Ağstafanın nümunəsində bölgələrə sərmayə yatırımını dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, artıq tarixə dönmüş 2017-ci ildə bəzi ölkələr müharibə, terror, daxili savaş və vətəndaş qarşıdurmasından əziyyət çəkib, amma Azərbaycan belə hadisələrdən uzaq, tamam başqa müstəvidə inkişaf edib: "Dünya birliyində özünün layiqli yeri olan və Cənubi Qafqazın lideri statusunu daşıyan Azərbaycanda isə 2017-ci il yaddaqalan hadisələrlə, xüsusilə iqtisadiyyatda qazanılan uğurlarla əlamətdar oldu".

Müəllif vurğulayır ki, ölkədə sahibkarlığa dövlət dəstəyinin artırılması, biznes və investisiya mühitinin yaxşılaşdırılması yönündə icra olunan islahatlar, siyasi və makroiqtisadi sabitlik, iqtisadiyyatın inkişafı yadda qalan başlıca amillər olub.

Müəllif deyir ki, sosial-iqtisadi islahatlar sayəsində Ağstafada da məhsul istehsalının həcmi 2,9, sənaye məhsulu istehsalı 2,2, kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalı 2, tikinti-quraşdırma işlərinin həcmi 8,6, rayon üzrə orta aylıq əməkhaqqı 1,4 dəfə artıb.

Müəllifin sözlərinə görə, son illər rayonda 10-larla sənaye müəssisəsi istifadəyə verilib ki, bunun da sayəsində əhalinin məşğulluq problemi həll edilib: "Sahibkarlığın dəstəklənməsi və bu istiqamətdə həyata keçirilən tədbirlər sayəsində 7 mindən artıq yeni iş yeri açılmışdır. Təkcə keçən il rayona 34,8 milyon manat özəl investisiya qoyulub ki, bunun da 25 milyon manatı xarici sərmayədir".

Müəllif deyir ki, bu investisiya hesabına Ağstafa Aqrar-Sənaye Kompleksi, çeşidləmə-qurutma və saxlama anbarı, dəyirman kompleksi, çörək və yarımfabrikatlar zavodu, makaron zavodu fəaliyyətə başlayıb.

Yazı müəllifi deyir ki, keramik dam örtüklərinin istehsalı müəssisəsində, sərinləşdirici içkilər zavodunda son tamamlama işləri görülür, xalça fabrikinin tikintisi isə artıq başa çatıb, fabrikdə 120 qadın daimi işlə təmin edilib.

Rayonda aqrar sahənin də inkişafına diqqət yetirildiyini deyən müəllif təkcə ötən il rayon üzrə kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalının həcminin 28,4 faiz artdığını, 30 min 883 ton taxıl istehsal edən fermerlərin hər hektardan 29,1 sentner məhsul götürdüklərini vurğulayır.

Müəllif deyir ki, rayonda abadlıq və quruculuq işləri də səngimir, küçə və meydanların yenidən qurulması, çoxmərtəbəli yaşayış binalarının təmiri davam edir, rayonun 98 faizi qazla təmin olunub, su ilə təminat da artmaqdadır, yeni yolların çəkilişi də davam edir.

Gözdən düşən bank sistemi

"Exo" qəzetində isə "Azərbaycanda bankların çoxu hazırda kredit verə bilmir" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif bankların kredit verə bilməməsi problemini ekspert Əkrəm Həsənovla müzakirəyə çıxarır.

"Azərbaycan banklarının çoxu hazırda kredit vermək gücündə deyil, ona görə ki, əmanətlərin banklardan götürülməsi prosesi davam edir, əmanət qoyanların sayı azalır, bank sisteminə etimadsılzıq isə hələ də qalır. Elə də böyük pul ehtiyatına malik olmayan bəzi banklar kredit almaq istəyənləri diqqətlə nəzərdən keçirir". Ekspert Ə.Həsənov ölkənin bank sistemindəki mövcud durumu qəzetə belə şərh edir.

Ekspert deyir ki, bankları nəticə etibarilə götürülən kreditlərin qaytarılması marqalandırır, bu mənada zahirən sahibkarlara kredit verməkdə maraqlı görünürlər, amma qeyri-sabit iqtisadi durum biznesə də təsirsiz ötüşməyib: "Belə şəraitdə iş adamlarının da gəlirləri güclü şəkildə azalıb, onların bəziləri kredit borclarını qaytarmaq gücündə deyillər. Ona görə də hazırda bir neçə bank borc götürəni ciddi "tanıdıqdan" sonra kredit verir".

Ə.Həsənov deyir ki, ölkədə verilən kredit vəsaitlərinin təyinatı üzrə istifadəsinə nəzarət olmaması, bir çoxlarının manatla götürülən kreditə dollar alması kimi problem yaşanır.

Ekspert hesab edir ki, elə bu fonda da problemli kreditlər artmaqda davam edir: "Prinsip etibarı ilə problemli kreditlərin artması bu ildən başlamayıb, banklar üzrə daha təfərrüatlı hesabatlar tələb edildikdən sonra ölkədə bank sisteminin problemləri üzə çıxıb".

Ə.Həsənov bildirir ki, hazırda Azərbaycan banklarının əsas əmanətçiləri büdcə təşkilatları, bir də öz əməkdaşlarına əmək haqlarını nağdsız formada ödəyə bilmək üçün pullarını banklarda saxlamağa məcbur olan özəl şirkətlərdir.

Ekspert deyir ki, banklarda fiziki şəxslərin əmanət payı son illərdə olduqca azalıb, banklar isə hər bir fiziki pay sahibi olan müşətirini əmanətçisi olaraq saxlaya bilmək üçün mübarizə aparır.

Ə.Həsənova görə, bu, vətəndaşın bütün pul vəsaitlərini banka qoyması anlamına gəlməz, belə ki, banklara vəsaitin bir hissəsi qoyulub, qalan hissə isə "balış altındadır", həm də fiziki əmanətçilər əmanətləri banklara uzun müddətə deyil, ən uzağı 6 ay müddətinə qoyurlar.

Ekspertə görə, bunun səbəbi odur ki, Azərbaycan bank sistemi özünü gözdən salıb, imicini bərpa edə bilmək üçünsə hər hansı tədbir görə bilmir.

Gənc nəslin azalacağı həyəcanı

"Azadlıq.info"da isə diqqəti "Yaxın 5 ildə 15-29 yaşlılarda 320 min azalma gözlənilir" sərlövhəli məqalə cəlb edir.

Müəllif növbəti 5 ildə 15-29 yaşlarında olan gənc sayının 320 min nəfər azalacağı xəbərdarlığı edir və bu göstəricini vətəni, milləti sevən hər kəs üçün həyəcan təbili adlandırır: "Baş verənləri yalnız bacarıqsızlıq və naşılıqla izah etmək doğru olmazdı. Gizli niyyətlər, destruktiv fəaliyyətin konturları açıq şəkildə görünməkdədir. Bu ilin fevral ayından ölkədə iqtisadi fəal əhalinin sayı 1500 nəfər azalıb".

Yazı müəllifi hesab edir ki, bir aylıq dövr üçün bu böyük itkidir, iqitisadi fəal əhalinin sayının azalması isə bu ilin fevral ayından özünü biruzə verib, amma əsas başlanğıc daha əvvəlki illərə gedir: "Pensiya yaş həddinin artırılması və bir sıra başqa xalturaları nəzərə almasaq, iqtisadi fəal əhalinin sıraları, əsasən, 10-14 yaş qrupuna daxil olan yeniyetmələrin hesabına təzələnir və genişlənir (əmək qabiliyyətli əhalinin aşağı yaş həddi 15-dir). 10-14 yaş qrupuna daxil olan yeniyetmələrin sayı isə 2002-ci ildən 2017-ci ilədək 35% və ya 313 min nəfər azalıb və 622,4 min nəfərə düşüb (https://www.azstat.org/MESearch/details)".

Müəllifə görə, problem bununla bitmir, ötən 15 ildə əsası qoyulan bu mənfi tendensiya hər növbəti ilə sirayət edərək daha yuxarı yaş qruplarında da ciddi fəsadlara yol açıb: "Bu səbəbdən 15-19 yaş qrupuna daxil olan gənclərin sayı 2007-2017-ci illərdə 281,7 min nəfər (29,8%) azalaraq 663,6 min nəfərə, 20-24 yaş qrupuna daxil olan gənclərin sayı isə 2012-2017-ci illərdə 102,4 min nəfər (11%) azalaraq 842,2 min nəfərə düşüb".

Müəllif hesablamalara istinadən iddia edir ki, növbəti 5 ildə 15-19 yaşlarında olan gənclərin sayı daha 41 min nəfər (622,4-663,6=-41,2) azalacaq: "2022-ci ilə qədər 20-24 yaşlı gənclərin sayının azı 178,6 min nəfər (663,6-842,2=-178,6), 25-29 yaşlarında olan cavanların sayının isə azı 100 min nəfər (842,2- 941,9=-99,7) azalacağına şübhə yoxdur. Deməli, 15-29 yaşlarında olan gənclərin sayı üzümüzə gələn 5 ildə daha 320 min nəfər və ya 15% azalacaq. 35 min nəfərlik azalma isə 45-54 yaş qruplarında baş verəcək".

Yazı müəllifi deyir ki, iqtisadi fəal əhalinin ən cavan və məhsuldar sıralarının qarşıdakı 5 ildə bu dərəcədə itkilərə məruz qalması, ölkədə ümumi işgüzarlıq və məhsuldarlığa təsirsiz ötüşməyəcək.

Müəllif rəsmi statistik qurumların göstərici saxtakarlığı kimi "sehrli çubuğu"nun belə bu şəraitdə işə yaramayacağını, 2022-ci ildən sonrakı dövrdə də bu dağıdıcı prosesin davam edəcəyini deyir.

Müəlifə görə, 15-29 yaşlarında olan gənclərin ümumi sayının növbəti 5 ildə 320 min nəfər azalması sonrakı illərdə bağlanan nikahların sayına azaldıcı təsir etməklə doğum səviyyəsini daha da pisləşdirəcək: "Bu hesabla, 10-14 yaş qrupuna daxil olan yeniyetmələrin sayı sonrakı illərdə yenidən azalmağa başlayacaq. Odur ki, bu zəncirvari reaksiya hələ bir müddət öz mənfi təsirini göstərəcək".