Media-icmal 29.10.19

İslahatların işsizlik probleminin həllinə təsiri, kadr dəyişiklikləri ətrafında müzakirələr, biznes kreditləşməsinin aşağı olmasının səbəbləri və s. medianın aparıcı mövzularındandır.

Sosial müdafiənin gücləndirilməsi gündəmdə

“Azərbaycan” qəzeti “Əhalinin sosial müdafiəsinin daha da gücləndirilməsi gündəmdə qalır” sərlövhəli məqalədə iqtisadi islahatların aparılması fonunda özünüməşğulluq probleminin həllini dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, aparılan iqtisadi islahatların əsas məqsədi ölkənin hərtərəfli inkişafına nail olmaq, əhalinin sosial problemlərini bu yolla daha rahat həll etməkdir və ilin əvvəlindən ölkədə həyata keçirilən iki mühüm sosial paketin icrası da iqtisadi inkişaf sayəsində mümkün olub.

Müəllif əlavə edir ki, bu ilin 9 ayının sosial-iqtisadi göstəriciləri yüksəkdir, belə ki, qeyri-neft sektorunda iqtisadi artım 3 faizdən çoxdur, qeyri-neft sənayesində isə bu rəqəm 15 faizdən yüksəkdir, kənd təsərrüfatında iqtisadi artım tempi 7 faizdən yuxarıdır.

Müəllif vurğulayır ki, dövlətin yürütdüyü sosial siyasət sayəsində mühüm uğurlar əldə olunub, qəbul edilən iki əsas sosial paketin icrası buna misaldır: “Belə ki, həm minimum əməkhaqqı, pensiyalar artırılır, həm də özünüməşğulluq proqramı geniş vüsət alır. Cari ildə 10 mindən çox ölkə vətəndaşı bu proqramla əhatə olunacaq. Ünvanlı sosial yardım alanların sayı artır, hər bir ailə orta hesabla 200 manatdan çox belə imkandan faydalanır”.

Müəllif  deyir ki, əhalinin sosial vəziyyətinin yaxşılaşdırılması üçün başlıca şərt məşğulluğun təmin edilməsidir, dövlət bu sahəyə yüksək məbləğdə maliyyə vəsaiti ayırıb və İşsizlikdən Sığorta Fondunun gəlirləri çərçivəsində növbəti ildə 128,2 milyon manatlıq büdcə formalaşdırılıb, burada artım nəzərdə tutulduğundan 30 faizdən çoxdur.

Müəllifə görə, bu məbləğin 111 milyon 900 min manatı işsizlikdən sığorta haqlarının yığımına, eyni zamanda cari ildən gözlənilən 16 milyon manatlıq qalıq vəsait növbəti ildə xüsusilə özünüməşğulluq proqramının maliyyələşdirilməsinə yönəldiləcək: “Dövlət başçısının tapşırığına əsasən İşsizlikdən Sığorta Fondunun hesabına maliyyələşdirilən özünüməşğulluq layihəsi çərçivəsində 63 milyon manat vəsait bu sahəyə xərclənəcək. Gələn il ərzində sırf İşsizlikdən Sığorta Fondunun hesabına 11 min ailənin özünüməşğulluq layihələrində iştirakının maliyyələşdirilməsi planlaşdırılır”.

Yazıda vurğulanır ki, dövlət vəsaiti ilə icra olunan müxtəlif layihələr sayəsində bu il 100 min nəfərin işə düzəlməsi planlaşdırılıb, gələn il bu rəqəmin 130 minə çatdırılması nəzərdə tutulub.

Yazının sonunda isə oxuyuruq: “Dünya Bankı ilə məşğulluqla bağlı layihələrin maliyyələşdirilməsi barədə danışıqlar aparılır. Gələn il bu bank vasitəsilə 1000-2000 ailənin məşğulluğunun təmin edilməsi nəzərdə tutulur. Hədəf isə qarşıdakı illərdə 5 min ailənin məşğulluğunun təmin edilməsidir”.

Məmur biznesə qoşulanda...

“Müsavat.com”da isə “Məmur biznesə qoşulursa, həmin sahədə gec-tez monopoliya yaranır”- ekspert” sərlövhəli məqalə diqqəti çəkir.

Müəllif Azərbaycanda biznes kreditləşməsinin aşağı səviyyədə olmasının, istehlak kreditlərinin artmasının səbəbləri, vəziyyətdən çıxış yolları barədə iqtisadçı, bank-maliyyə sahəsi üzrə ekspert Elman Sadıqovla söhbətləşir.

E.Sadıqova görə, istehlak kreditlərinin bu ildən etibarən sürətlə artması iqtisadi qanunauyğunluğun nəticəsidir.

Ekspertə görə, 2015-ci ildən bəri Azərbaycanda demək olar ki, istehlak kreditləşməsi olmayıb, dörd il ərzində əhalinin tələbi üst-üstə yığılıb, istehlak kreditləri bütün dünyada əhalinin tələbatı böyük olan kreditlərdir. Bu kreditlərlə əhali toy, xəstəlik, təmir kimi problemlərini həll edir: “Dörd ildə yığılan tələb 2019-cu ildən istehlak kreditləri verilməyə başlandıqda kütləvi şəkildə bazara axdı. Həmişə hər hansı bir məhsul uzun müddət bazara çıxmayıb sonra çıxanda ona kütləvi axın olur. İstehlak kreditləri ilə bağlı eyni vəziyyətdir”.

E.Sadıqov deyir ki, 2015-ci ilə kimi istehlak kreditləri 30%-dan yuxarı idi. İndi isə bu 19-21 faiz arasındadır, ortalama isə 20-24 faiz ətrafında dəyişir, 21-22%-dən yuxarı istehlak krediti verilməsi bahadır.  

Ekspert biznes kreditlərinin aşağı səviyyədə olmasını isə iqtisadiyyatın qanunları ilə əsaslandırmaq istəyir: “Əgər bir məhsul satılmırsa, günahı alan tərəfdə axtarmaq lazımdır, yoxsa satan tərəfdə? Əlbəttə, alan tərəfdə. Çünki bu, o deməkdir ki, ya alıcılıq qabiliyyəti aşağıdır, ya bu mala tələbat yoxdur, ya da ondan istifadəyə şərait yoxdur”.

Ekspertə görə, biznes krediti bankların təklif etdiyi məhsuldur və biznes onu almır, bununsa öz səbəbləri var, ilk sbəb budur ki, artıq banklar biznes kreditlərini əvvəlki qaydada vermək istəmirlər, çünki o qayda ilə kredit versələr 3-4 ildən sonra banklar yenidən problemlərlə üzləşəcəklər.

E.Sadıqov deyir ki, 2001-ci ildən banklar beynəlxalq mühasibatlıq-uçot sisteminə keçiblər, odur ki, real sektor öz mühasibatlıq-uçot sistemini müasirləşdirməlidir.

Ekspert vuğrulayır ki, banka şəffaf mühasibat, uçot, normal əsaslandırılmış biznes-plan təqdim edilməyibsə, bankın əvvəlki qayda ilə kredit verəcəyini gözləmək  olmaz, kredit belə veriləcəksə, problemli kreditə çevrilmə ehtimalı da yüksək olacaq.

E.Sadiqova görə, banklar bir dəfə etdikləri səhvi daha təkrarlamaq istəmirlər, digər tərəfdən real sektorda hərəkətlilik, kreditlərə tələb yoxdur.

Ekspert vurğulayır ki, burada problem real sektordadır, belə ki, əsas problem “kölgə itisadiyyatı”dır: “Kölgə iqtisadiyyatını formalaşdıran səbəbləri isə dövlət başçısı qeyd edib - birincisi, məmurların biznes maraqları. Biznesə yanaşma tərzində sahibkar və məmurlar arasında fərq var. Hər hansı məmur biznesə qoşulursa, bu, həmin sahədə əvvəl-axır monopoliyanın formalaşmasına səbəb olur”.

Gənc olmaqla islahatçı olmaq bərabərsizliyi

“Azpolitika.info”da isə “Ölkə xaosa sürüklənirsə...”-“Gənc olmaq hələ islahatçı olmaq anlamına gəlmir” sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif iqtidar komandasındakı son kadr dəyişikliklərini, ölkədəki ictimai-siyasi vəziyyətlə bağlı deputat Fazil Mustafa ilə söhbətləşir.

F. Mustafa bu dəyişiklikləri gözlənilməz hesab etmir, dövlət baçısı İlham Əliyevin 2018-ci il prezident seçkilərindən bu yana bu addımları atdığını vurğulayır.  

Deputat əlavə edir ki, kadr dəyişikliklərinə qədər isə əmək haqları, pensiyalar ciddi şəkildə artdı, şəhid ailələrinə birdəfəlik müavinətlər ödənildi,  problemli kredutlərin müyyən hissəsi həllini tapdı, gömrük və vergidə şəffaflıq yaradıldı, ardınca məhkəmə-hüquq sistemində islahatlara start verildi.

“Bunlar əhəmiyyətli sosial islahatlar olsa da, dövlətin iqtisadiyyat üzərində yükünü azaltmadan, inhisarçılığı ortadan qaldırmadan, bütün sahibkarlıq subyektlərinin bərabər rəqabət şərtlərinə malik olmasını təmin etmədən istənilən effektin alınmayacağı anlaşıldı. İndi əslində diqqət bu istiqamətə yönəlib və kadr dəyişikliyinin də məqsədi bu sahədə islahatların sürətləndirilməsi ilə bağlıdır” deyə F.Mustafa kadr dəyişkliklərinə münasibət ifadə edir.

Amma deputat kadr dəyişikliyi ilə islahatçılığı bir tərəziyə qoymur, hesab edir ki, islahatçılıq yaş amili ilə yox, baş, bilgi və ruh amili ilə müəyyən edilir:  “Ona görə də bu gün cəmiyyətdə qoca və gənc kadrlar münaqişəsi yaratmaq yerinə, səmimi islahatçılar və ənənəvi fürsətçilər bölgüsünü aparmaq daha düzgün olardı” deyə prosesə münasibət ifadə edir.

Həm də F.Mustafa hesab edir ki, burada ən təhlükəli məqam ənənəvi fürsətçilərin səmimi islahatçılar cildinə girərək bu prosesi əngəlləməsi ola bilər.

Deputata görə islahatların dərinləşməsi üçün isə iqtidar yalnız özünün partiya və təəssübkeş potensialına deyil, dövlətin və vətəndaşın maraqlarını hər şeydən uca tutan bütün siyasi partiyaların, vətəndaş cəmiyyəti institutlarının da bu prosesə aktiv şəkildə qoşulması üçün qapıları açıq tutmalıdır.