Cazmen

Vəfa bəylə 20 ildir ki, tanışıq. Fəxrlə deyə bilərəm ki, Abşeronda NATO bazasının yaradılmasının vacibliyi barədə müsahibəni Quluzadədən mən götürmüşəm. Hələ 90-cı illərin əvvəllərində bu, demək olar ki, az gala dövlət əleyhinə fəaliyyət hesab olunurdu və hər kəs belə sözü deməyə cürət etməzdi, nəinki xarici siyasət üzrə dövlət müşaviri.

Ancaq mən hesab etmirəm ki, bu insanı fərqləndirən cəhət onun cəsarətli olmasıdır. Mənə görə Quluzadə hər şeydən əvvəl maraqlı həmsöhbətdir. Bəlkə də jurnalist həmkarlarımın bir çoxu onun şərhlərini birmənalı qəbul edir və ya söhbəti elə qururlar ki, özlərinə lazım olan sözu alsınlar. Vəfa bəy bu gün bir söz deyə bilər, sabah isə başqa bir şey. Lakin KİV bu insanla ünsiyyətdən bezmir, yorulmur. Mənə belə gəlir ki, bunun əsas səbəbi onun nikbinliyindədir, daxildən gələn nikbinlikdir, şüurlu yaradılmış yox.

İşlərdən söhbət düşəndə Vəfa bəy bədbin fikirlər söyləyir və adama elə gəlir ki, hər şey onu elə təngə gətirib ki, o, bir kəlmə belə danışa bilməyəcək. Lakin beş dəqiqə keçir, o, Vısotskidən, Blokdan, Pasternakdan sitatlar gətirir və bu şerlər onun əhval-ruhiyyəsini əks etdirir. Sonra bunun ardınca lətifələr , sonra qadınlar haqqında söhbətlər. Mövzu vəziyyətdən asılı olaraq bir qədəh şərab və ya viski ilə davam edir. Əslində bu cür davranış özünü boş-boş şeylərlə yormayan adam üçün xarakterikdir. Səxsən mən onu Vəfa bəyi öz davranışına görə cazmenə bənzədirəm - sürprizlərlə dolu və improvizasiyaya hazır. Quluzadənin necə çıxış edəcəyi, junalistin - müsahibin səviyyəsindən asılıdır.

Onu fərqləndirən digər cəhət, onun sadəliyi və üzüyola olmasıdır. Yaxşı yadımdadır, 80-cı illərdə Vəfa bəy Azərbaycan KP MK-nın mədəniyyət şöbəsinin müdiri idi. O zaman mənim dostum (komsomol işçisi) belə bir hadisə danışmışdı. Dzerjinsi adına klubda Bakı şəhər Partiya Komitəsinin tədbiri keçirilirdi. Tədbirdə ancaq rəhbər işçilər iştirak edirdilər və heç kimə icazə verilmirdi ki, Heydər Əliyev cıxış etməyincə, tədbiri tərk etsin. Lakin işçilərdən biri vacib işlə bağlı təcili getməli olub. Şəhər komsomol komitəsinin işçiləri isə qapının yanında dayanaraq onu buraxmayıblar. Bir qədərdən sonra həmin işçi yenidən gəlib və bu dəfə Vəfa Quluzadə ilə. Quluzadə məsuliyyəti öz üzərinə götürərək əməkdaşı buraxmağı xahiş edib. Bu gün bu hadisə geyri-adi görünməyə bilər: nə böyük iş olub, əməkdaşın işdən getməsinə icazə verib, nə olsun?

Lakin əslində söhbət cəsarətdən yox, məsuliyyətdən gedir. Bütün zamanlarda partiya məmurlarını fərqləndirən cəhət bu idi - öz üzərinə məsuliyyət götürməmək və təşəbbüs irəli sürməmək. Bundan ötrü həmişə cavab vermək lazım gəlib. Məsələn, "normal" partiya işçisi təxminən belə düşünüb və düşünür: birdən bu əməkdaş qəza törədər (içər, məşuqəsinin yanına gedər, maşın altına düşər və s.). Araşdıracaqlar və məlum olacaq ki, mən onu buraxmasaydım, bunlar baş verməzdi, deməli məni cəzalandıracaqlar...

80-ci illərin əvvəllərində Quluzadənin davranışında onun diplomat həmkarlarının, sonralar isə mətbuatın etdiyi hərəkətlər: sərbəstlik, təbiilik, təkəbbürün olmaması özünü göstərməyə başladı və o, dövlət qulluğunda olduğu illərdə bu cəhətləri ilə fərqləndi. Prezident Aparatına ona zəng edib danışmaq, müsahibə götürmək çox asan idi (indi bunu eləmək mümkün deyil). O, heç zaman kəskin mövzulardan qorxmayıb və biz fəxrlə deyə bilərik ki, Vəfa Quluzadə ən mühüm bəyanatları və şərhləri bizə verib.

Onun digər nəzərəçarpan cəhəti xarici görünüşüdür. Vəfa bəy hər zaman diplomata xas görkəmdə olub.

Heç zaman onu əzik şalvarda, qırmızı köynəkdə görməzdin. Onun kostyumları, qalstukları, saç düzümü və manerası ziyalı olmasından xəbər verir və onunla xoş ünsiyyətin yaranmasına səbəb olur.

Amma indi Prezident Administrasiyasında oturanların (hələ digər dövlət müəssisələrindəkiləri demirəm) üzlərini və xarici görkəmlərini yadınıza salın. Onların çoxu kənd müəllimi kim geyinib, üzlərindəki ifadə və hitlersayağı bığlar ilə camaat arasına çıxmaz mədəniyyətsizlikdir.

Quluzadəni azad rəssam da adlandırmaq olar. Zənnimcə, Vəfa bəy 30 illik dövlət xidməti ərzində bu işə nifrət etdiyini bildirəndə yalan söyləmir və o 1999-cu ildə özünün qalmaqallı istefasından sonra yüksək vəzifəyə qayıtmaqdan imtina etdi. Lakin mən Quluzadənin bu illər ərzində öz memuarlarını dərc etməməsini (müsahibələr nəzərə alınmır) yanlış hesab edirəm.

70 yaş hər kəsi yaşadığı illər haqda düşünməyə vadar edir. Düşünürəm ki, Vəfa bəy öz keçmişinə baxanda utanc hissi keçirməyən şəxslərdən biridir...
Sizə uzun ömür və tükənməyən nikbinlik arzu edirik, əziz dost.