Riçard Kozlariç: Azərbaycanın sərvətlərindən xalqın rifahı və problemlərin həlli üçün istifadə olunmalıdır

 (Amerika diplomatiyasının veteranı, analitik, keçmiş dövlət katibi köməkçisinin müavini və ABŞ-ın Bakıda keçmiş səfiri (1994-1997) Turan-ın Vaşinqton müxbirinə müsahibəsində Azərbaycanda və regionda hazırki vəziyyətlə bağlı şərh verib. 
    Hazırda o, Corc Meyson Universitetində terrorizmə və transmilli cinayətkarlığa qarşı mübarizə proqramının direktor müavinidir). 
    Sual: Bu yaxınlarda ABŞ prezidenti Barak Obama ABŞ-ın Azərbaycanda səfiri vəzifəsinə yeni namizədin təyin edildiyini elan edib. Sizcə, səfir Morninqstarın Bakıda əsas vəzifəsi nə olacaq? 
    Cavab: Dik Morninqstar əla seçimdir. O, Azərbaycanı və yüksək vəzifəli şəxsləri tanıyır, uzun müddət energetika sahəsində danışıqlarda iştirak edib. 
    Aydındır ki, Azərbaycanla energetika sahəsində münasibətlər çox əhəmiyyətlidir. Lakin münasibətlərimizdə, o cümlədən təhlükəsizlik və insan hüquqları sahəsində bir çox başqa problemlər var. 
    Ümid edirəm ki, Senat onun təyinatını kifayət qədər tez təsdiq edəcək, baxmayaraq ki, bu prosesin nə qədər sürəcəyini bilmirəm. 
    Sual: Bu yaxınlarda ABŞ və Azərbaycan diplomatik münasibətlərin 20 illiyini qeyd etdi. 4 illik Obama administrasiyası ərzində Bakıda cəmi bir il səfir olduğunu nəzərə alaraq, bu gün bu münasibətlər haqqında nə demək olar? Bu zaman Vaşinqtona yüksək səviyyədə səfərlər olmayıb, demokratiya haqqında illik dialoqlar keçirilməyib. 
    Cavab: Amerika-Azərbaycan münasibətləri yaxşı olaraq qalır, amma 20 il əvvəl, Azərbaycanın mövcudluğu məsələsi həll olunan ən çətin zamanlardakına nisbətən daha mürəkkəbdir. 
    Azərbaycanın “Əsrin müqaviləsi”nin uğuru sayəsində iqtisadiyyatını nə dərəcədə inkişaf etdirdiyinə inanmaq çətindir. 
    Digər tərəfdən, demokratiya qurulmasında, lazımi səviyyədə inzibatçılıq və mətbuat azadlığı sahəsində irəliləyişlər iqtisadi inkişafa müvafiq deyil ki, bu da Azərbaycan üçün rüsvayedici amildir. 
    Uzun müddət Bakıda ABŞ səfirinin olmaması ikitərəfli münasibətlərə ziyan vurub və bir sıra məsələlər, o cümlədən insan hüquqları və demokratiya üzrə dialoqun qarşısını alıb. 
    Sual: Ərəb baharından bir ildən çox keçsə də, biz hələ də Orta Asiya və Qafqazda diktatorların demokratiyanı əvvəlkindən daha çox boğmaqda davam etdiklərini eşidirik. 
    Azərbaycana gəlincə, Freedom House, Human Rights Watch və digər təşkilatların son hesabatları göstərir ki, ölkədə insan hüquqları sahəsində vəziyyət pisləşib. Bunun səbəbləri nədir? 
    Cavab: İnsan hüquqları sahəsində vəziyyətin pisləşdiyi fikri ilə razıyam. Bu vəziyyət mənim Bakıda olduğum zamandan daha pisdir. O zaman da müxalif KİV-lər və jurnalistlər təqib olunurdu. Vəziyyətin niyə pisləşdiyini deyə bilmərəm. Lakin Azərbaycanda böyük iqtisadi prosesi nəzərə alaraq, söz və KİV azadlığı sahəsində vəziyyətin yaxşılaşmasını gözləmək lazım idi. 
    Azərbaycanın Təhlükəsizlik Şurasının üzvü və “Eurovision” müsabiqəsinin təşkilatçısı kimi əhəmiyyətinə baxmayaraq, hökumət insan hüquqları sahəsində vəziyyətin yaxşılaşdığını da dünyaya göstərmək imkanından yararlanmadı. 
    Sual: Son vaxtlar Azərbaycan İran-İsrail qarşıdurmasının mərkəzindədir, Tehran isə Bakını İsrailin xüsusi xidmət orqanlarını dəstəkləməkdə ittiham edib. 
    Uzun illər boyunca Azərbaycan məmurları İranın Qərblə qarşıdurmasında neytral mövqe tuturdu. Sizcə Bakının bundan sonra da “balansı saxlaması” asan olacaq? 
    Cavab: İran Azərbaycanın qonşusu - çətin qonşusudur. Bakı beynəlxalq ictimaiyyətin İranın nüvə proqramına və nüvə silahı əldə etmək və ya hazırlamaq cəhdlərinə qarşı addımlarına etinasız qala bilməz 
    Sual: Azərbaycanın İsraildən böyük silah alqılarını necə qiymətləndirirsiniz? Ölkənin Qarabağ uğrunda müharibəyə yaxınlaşdığına inanırsınız? 
    Cavab: Ermənistan və Azərbaycan arasında Dağlıq Qarabağ uğrunda müharibənin zəruri olduğunu düşünmürəm və hələlik hər iki ölkə Minsk qrupu çərçivəsində diplomatik əlaqələri davam etdirir. 
    Lakin məni narahat edən odur ki, münaqişənin həlli üçün ciddi səylərdə iştirak etmək yerinə, Ermənistan və Azərbaycan hər iki tərəfdən kompromis olmadan mümkün olmayan razılığı əldə etməmək bəhanələr axtarırlar. 
    Sual: Azərbaycan cəmiyyətində hakimiyyət və güclənməkdə davam edən dini qüvvələr arasında gərginliyin artması müşahidə olunur. Çoxları dinin tezliklə ənənəvi müxalifəti əvəz edəcəyindən ehtiyatlanırlar. 
    Azərbaycanın bu sahədə siyasətini necə qiymətləndirirsiniz? 
    Cavab: İranın dəstəklədiyi radikal islam mənim Bakıda olduğum zaman da narahatlıq doğururdu. Azərbaycanda demokratiyanın vəziyyətindən, insan hüquqlarının pozulmasından narazılıq və hədsiz korrupsiyanın islam radikalizminin daha da güclənməsinə səbəb olacağı təhlükəsi var. 
    Azərbaycanda hər bir insan, xüsusən hökumət bu təhlükəni görməli və sosial problemlərin həlli üçün Azərbaycanın iqtisadi sərvətlərindən istifadə etməli, habelə insan hüquqları sahəsində vəziyyəti yaxşılaşdırmalıdır.