Media-icmal 02.02.18

Ölkədə sosial təminatın yüksəlməsi, idxal və ixracdakı problemlər, ölkədə orta təbəqənin varlığı bugünki (24 fevral, 2018-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır.

Artan təqaüdlər, iş yerləri, müavinətlər

"Azərbaycan" qəzeti "Əhalinin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi əsas məqsəd olaraq qalır" sərlövhəli məqalədə bəhs olunan sahədə hakimiyyətin fəaliyyətini dəyərləndirir.

Müəllif əhalinin sosial müdafiəsini təmin etməyi, həyat səviyyəsini yüksəltməyi dövlətin ən ali vəzifələrindən biri sayır və bu sahədə qəbul edilən qanunların, dövlət başçısının imzaladığı fərman və sərəncamların mühüm nəticələr əldə etməyə imkan verdiyini deyir.

Yazı müəllifi vurğulayır ki, bu yürüdülən siyasət təkmilləşdirilir və dövlət başçısının fevralın 19-da müxtəlif kateqoriya prezident təqaüdlərinin artırılması ilə bağlı sərəncamları bunun nümunəsidir.

Müəllif həmin sərəncamlarla Milli Qəhrəmanların təqaüdlərinin 1300 manatdan 1500 manata, qaldırıldığını, 20 Yanvar hadisələrilə bağlı əlil olan şəxslərin təqaüdlərinin 10% artdığını bildirir.

Eyni zamanda, həmin sərəncamlarla digər kateqoriya təqaüdçülərin də təqaüdləri 10% artırılıb.

Yazı müəllifi prezidentin fəxri adlarla bağlı təyin etdiyi fərdi təqaüdlərin də artdığını bildirərək, "xalq" fəxri adları üçün məbləğ 150 manat, "əməkdar" adları üçün 100 manat, istedadlı gənclər üçün təqaüdlər 400 manat müəyyən edilib və sərəncam mart ayının 1-dən qüvvəyə minir: "Ümumiyyətlə, son vaxtlar ölkədə sosial məsələlərin həllinə diqqət daha da artıb. 2004-2017-ci illərdə əmək haqqının 5, pensiyaların 8 dəfə artması, işsizliyin səviyyəsinin 5, yoxsulluğun səviyyəsinin 5,4 faizə enməsi məhz bu qayğının nəticəsidir".

Müəllif əhalinin sosial müdafiəsinin təminatında iş yerlərinin açılmasının mühüm rol oynadığını və bu sahədə dövlət tərəfindən özəl sektora və sahibkarlığa böyük dəstək verildiyini deyir: "Təkcə regionların sosial-iqtisadi inkişafına istiqamətlənən üçüncü Dövlət Proqramının icrasını əhatə edən 1 yanvar 2014-cü ildən 1 yanvar 2018-ci il tarixinədək ümumilikdə 721,2 min olmaqla, 530,4 min daimi iş yeri açılıb. İş yerlərinin 61 faizi özəl sektorda yaradılıb".

Yazı müəllifi vurğulayır ki, işsiz vətəndaşlar da dövlət tərəfindən unudulmur, 2018-ci il fevralın 1-nə ölkə üzrə 38 min rəsmi işsiz statusu verilmiş şəxslərin hər birinə orta hesabla 331 manat müavinət ödənilib.

Müəllif maaşların artırılmasını da sosial təminat sahəsində əsas vasitərlədən biri sayaraq 2016-cı il ilə müqayisədə 2017-ci ildə orta aylıq nominal əmək haqlarının 5,7 faiz artaraq 528,2 manat təşkil etiyini bildirir.

İdxal və ixracın idarəçilik problemi

"Yeni Müsavat" qəzetində isə diqqəti "Azərbaycan xaricə satdığı məhsulu, həm də xaricdən alır" sərlövhəli məqalə cəlb edir.

Müəllif ölkədə idxal-ixrac proseslərini ekspert Natiq Cəfərli ilə müzakirə edir.

Müəllif Dövlət Gömrük Komitəsinə istinadən bildirir ki, 2018-ci ilin yanvar ayında Azərbaycanın xarici ticarət dövriyyəsi 1 milyard 727 milyon 332 min dollar təşkil edib, ixrac 1 milyard 38 milyon 707 min dollar, idxal 688 milyon 625 min dollar təşkil edib və nəticədə 350 milyon 81 min dollarlıq müsbət saldo yaranıb.

Yazı müəllifi vurğulayır ki, 2017-ci ilin yanvar ayında Azərbaycanın ticarət əməliyyatlarının həcmi 1 milyard 559 milyon ABŞ dolları olub.

Müəllifə görə, pis tendensiya idxalın artması, ixracın azalmasıdır, belə ki, 2017-ci ilin yanvarı ilə müqayisədə 2018-ci ilin yanvarında idxal 53% artıb, ixrac isə 6,3% azalıb.

N.Cəfərli isə deyir ki, təkcə idxal deyil, ixracla bağlı da problemlər davam edir: "Yenə də ixracda enerji sektorunun payı 90 faiz civarındadır. Bu da onu göstərir ki, ixracla bağlı problemlər də davam edir. Qeyri-neft sektorunun ixrac potensialı çox aşağıdır. Hətta ixracda dövlətin payı o qədər yüksəkdir ki, rəqəmsal olaraq həddindən artıq böyük görünür. İxracda 942 milyon dollar dövlətin payına düşür, cəmi 92 milyon özəl sektorun payına düşür".

İdxala gəlincə, ekspert deyir ki, bəzi məhsullar var ki, onun nə üçün xaricdən idxal edildiyini anlamaqda insan çətinlik çəkir, belə ki, Azərbaycan xaricə kənd təsərrüfatı məhsulları ixrac edir, amma idxal da artım tempi ilə davam edir: "Bu ilin yanvar ayında ölkəyə təxminən 13,5 milyon dollarlıq meyvə və tərəvəz idxal olunub. Həmçinin 5 milyon dollar dəyərində ət məhsulları idxal olunub, süd məhsulları ilə bağlı da vəziyyət eynidir".

N.Cəfərli deyir ki, istənilən mal və məhsul növü üzrə az da olsa ölkəyə idxalda artımlar var və bu, o deməkdir ki, yerli istehsal hələ də çox zəifdir, daxili tələbatın mühüm bir hissəsini ödəmək qabiliyyətində deyil.

Ekspert vurğulayır ki, problem idarəçilikdədir, normal idarəçilik tətbiq olunsa, normal istehsal sahələri yaradılsa daxili istehsal bəzi məhsullar üzrə tələbatı təmin edə bilər: "Ancaq hələ də asılılıq davam edir, bu da ölkə daxilindəki emal müəssisələrinin, kənd təsərrüfatının düzgün idarə olunmamasından və məhsuldarlığın çox aşağı səviyyədə olmasından irəli gəlir".

Ekspert deyir ki, Azərbaycanda məhsuldarlıq hətta ətraf ölkələrlə müqayisədə çox zəifdir, bu da yeni texnologiyaların tətbiqinin zəif, əl əməyinin çox yüksək səviyyədə olmasından xəbər verir.

N.Cəfərlinin fikrincə, problemin həlli üçün öncə Azərbaycan öz prioritetlərini müəyyən etməlidir: "Bir çox sahələrdə öz gücünü səpələyib uğursuzluğa düçar olmaqdansa, uğur qazana biləcəyi sahələrə ciddi fikir verməlidir".

Ekspertə görə, burada inzibati yolla təsir etməyi aradan qaldırmaq və stimullaşdırma proqramlarını aktiv tətdiq etmək mümkün olsa problemlər aradan qalxar. Daha bir problem fermerlərin uzunmüddətli və aşağı faizli kreditlərə çıxışlarının olmamasıdır.

N.Cəfərli deyir ki, bir neçə sahə var ki, Azərbaycan özünü təmin etməyə qadirdir, amma idarəetmədəki problemlər buna imkan vermir.

Varlısı-ortababı bilinməyən ölkə

"Novoye Vremya" qəzetində "Azərbaycanda kasıblar, varlılar, "ortabab"lar kimdir?" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif ölkədə təbəqələşmə və bu təbəqələşmədə ortabab sinfin yerini müəyyən etməyə səy göstərir.

Yazı müəllifi əhalinin ortabab hissəsini müəyyən etmək üçün beynəlxalq maliyyə institutlarının bu təbəqəyə aid etdiyi meyarları yada salır: "Bu meyarlara əsasən, bu təbəqəyə geniş əhatəli maddi və sosial tələbatlarını ödəməyə imkan verən sabit gəlirə malik olmaq lazımdır. Maddi rifahın təmin olunması isə müəyyən qiymətli əmlaka (avtomobil, yaşayış texnikası), ödənişli sosial xidmətlərdən istifadəyə, dünya səyahətinə çıxmaq imkanına malik olmaqla ölçülür".

Bu sahədə Azərbaycandakı durumla bağlı müəllif deyir ki, ölkədə bazar iqtisadiyyatı olduğu deyilsə də, təbəqələşmə ilə bağlı vəziyyət anlaşılmaz olaraq qalmaqdadır: "Bir tərəfdən bizdə əhalinin 5%-i olmaqla yoxsullar var. Özü də hələ ölkədə müəyyən edilməyib ki, konkret olaraq hansı səviyyədə gəlirə malik olan şəxs və ya ailə yoxsul təbəqəyə aid edilir. Varlılara gəlincə, ümumiyyətlə bizdə belə təbəqənin olmaması hissi yaranır, çünki bu məsələdə statistika israrla susur.

Bazar iqtisadiyyatı var, uğur qazanan sahibkarlar və bankirlər var, amma varlılar yoxdur".

Müəllif vurğulayır ki, orta təbəqə ilə də bağlı statistik məlumatlar aydın deyil, belə ki, 2012-ci ildə aylıq gəliri 120-150 manat olan əhalinin 70%-ni orta təbəqəyə aid edirdilər ki, bu da gülməlidir və belə çıxır ki, vətəndaş bu pulla dünya səyahətinə də çıxa bilər, təhsil haqqı da ödəyə bilər.

Müəllif isə deyir ki, Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatasının sədri Rüfət Aslanlı təqribən bir il öncə əhalinin 29%-nin orta sinfin təmsilçiləri olduğunu bildirib, amma bu zaman bunun hansı meyara söykəndiyini bildirməyib.

Müəllif isə müstəqil ekspertlərə istinadən bu sinfin sərhədlərini müəyyən edir: "Müstəqil ekspertlərə görə, 4 nəfərlik ailənin aylıq 4 min manat gəliri, mənzili, əmlakı, nəqliyyat vasitəsi olmalıdır".

Yazı müəllifi deyir ki, bununla razılaşmaq olar və bu meyarlarla əhalinin 12%-i orta təbəqəyə aid edilə bilər, amma müəllif bunu da vurğulayır ki, son iki ildəki qiymət artımları, buna imkan verəcəkmi, bu da bir sualdır.

Müəllif isə ölkədə orta təbəqənin mövcudluğunun iqtisadi baxımdan dəyərli olduğunu deyir və müstəqil ekspertlərə istinadən sosial dövlətin və uğurlu iqtisadiyyatın əsasını onun təşkil etdiyini bildirir.

Müəllif hesab edir ki, məhz bu sinfin olmaması iqtisadi təlatümlər yaradır və inkişaf etmiş ölkələrdə bu təbəqənin əhalinin 50%-ni təşkil etdiyini bildirir.

Yazı müəllifinə görə, belə halda sağlam iqtisadiyyat və biznes mühiti də onlardan asılı olur.

Müəllif vurğulayır ki, rəsmi bəyanatlara inansaq, Azərbaycanda orta təbəqə var, amma nə üçünsə iqtisadiyyatda bu, hiss edilmir, üstəlik böhran, manatın devalvasiyası, son iki ildəki qiymət bahalaşması belə düşünməyə əsas verir ki, bu sinif ölkədə əhəmiyyətsiz dərəcədədir.