Media-icmal 05.10.19

İqtisadi islahatların hüquqi və maliyyə təminatları, biznes kreditlərinin azalması, tıxacların aradan qaldırılması yolları və s. məsələlər bugünki (05 oktyabr 2019-cu il) medianın aparıcı mövzularındandır...

İqtisadi islahatların hüquqi və maliyyə zəmanəti

"Azərbaycan" qəzeti "Sahibkarlar etimadı doğruldur" sərlövhəli məqalədə sahibkarlığın inkişafında islahatların hüquqi və maliyyə qanunvericilyi ilə tənzimlənməsini dəyərləndirir.

Müəllifə görə, Azərbaycanda da islahatlar aparılarkən bu iki vacib elementə diqqət yetirilib, iqtisadi inkişafa nail olmaq üçün ilk növbədə qanunvericilik bazası yaradılıb, ardınca isə maliyyələşmə mexanizmləri hazırlanıb.

Müəllif əlavə edir ki, dövlət tərfindən özəl sektora güzəştli kreditlər olmaqla maliyyə dəstəyi verilib, bunsuz sahibkarlığı və özəl sektoru inkişaf etdirmək mümkün olmazdı: "Hazırda Azərbaycanda mükəmməl sahibkarlıq sektoru formalaşıb. İş adamlarımız nəinki ölkədə, hətta xarici dövlətlərdə belə biznes qura bilirlər".

Yazı müəllifi deyir ki, Prezident İlham Əliyev Nazirlər Kabinetinin 2018-ci ilin sosial-iqtisadi inkişafının yekunlarına və qarşıda duran vəzifələrə həsr olunan iclasında da dövlətin sahibkarlığın inkişafına xüsusi önəm verməsi barədə bildirib: "Bu il sahibkarlığın inkişafı ilə bağlı əlavə addımlar atılacaq. Bildirməliyəm ki, əvvəlki illərdə 2,2 milyard manat məbləğində güzəştli kreditlər verilmişdir, keçən il isə 160 milyon manat... İnvestisiya təşviqi mexanizminin işə düşməsi də çox ciddi islahat idi. Bu proqram 333 layihəni əhatə edir. Onlardan 107-si 2018-ci ildə icra edilib. İnvestisiya təşviqi proqramı çərçivəsində həyata keçirilən layihələrin dəyəri 2,8 milyard manatdır".

Məqalədə deyilir ki, aparılan islahatların əsas hədəflərindən biri də qeyri-neft sektorunun inkişafıdır, bu məqsədlə sənaye məhəllələrinin, sənaye parklarının yaradılması geniş vüsət alıb, bu günə qədər sənaye parklarında 67 rezident qeydiyyatdan keçib, onlardan 40-ı fəaliyyət göstərir.

Müəllif vurğulayır ki, sənaye parklarında həyata keçirilən layihələrə 5 milyard manatdan çox kapitalın qoyulması nəzərdə tutulub, regionlarda yaradılmış 9 sənaye parkı və məhəllələrində 78 rezident qeydiyyatdan keçib, 45 rezident hazırda fəaliyyət göstərir, nəzərdə tutulan 6,4 milyard manat sərmayədən indiyədək 5,7 milyard manatı faktiki olaraq yatırılıb, həmin layihələrin icrası nəticəsində 1,5 milyard manatlıq məhsul istehsal olunub ki, onun da 300 milyon manatlığı ixrac edilib.

Aqrar sahədə 51 aqroparkın yaradılması istiqamətində çox iş görülür, 22 aqropark fəaliyyət göstərir, ilin sonuna kimi daha 11 aqroparkın fəaliyyətə başlaması nəzərdə tutulur və bu layihələrin icrası nəticəsində ölkə iqtisadiyyatına 2,4 milyard manat əlavə investisiya qoyulacaq.

Aparılan iqtisadi islahatlar, ölkənin dinamik inkişafı statistik rəqəmlərdə də özünü göstərir. Cari ilin birinci yarısında ölkə iqtisadiyyatı 2,4, qeyri-neft sektoru 3,2, qeyri-neft sənayesi 15,7 faiz, ticarət dövriyyəsi 20 faizdən çox, qeyri-neft ixracı 15, kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalı 13 faiz artıb.

Biznes kreditləri niyə artmır?

"Yeni Müsavat" qəzetində isə "Biznes kreditləri azalır, istehlak kreditləri artır: Banklar real sektora xidmət edirmi?" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif biznes kreditlərinin azalması, istehlak kreditlərinin isə artmasının səbəbləri barədə iqtisadçı-ekspert Vüsalə Əhmədova ilə söhbətləşir.

Müəllifə görə, banklar hələ də biznes kreditləşməsindən çəkinərək yüksək faizli istehlak kreditlərinə üstünlük verərək gəlirlərini artırmağa çalışırlar. Statistikaya görə, avqust ayına bank sektorunun aktivlərinin 44.7 faizini kredit portfeli təşkil edib.

Məqalə müəllifi əlavə edir ki, kredit portfelinin 61.5 faizini biznes, 38.5 faizini isə istehlak kreditləri təşkil etsə də, ay ərzində istehlak kreditləri 2.4 faiz, biznes kreditləri isə 0.8 faiz artıb.

V.Əhmədova "Yeni Müsavat"a deyir: "Bu ilin 6 ayı ərzində ümumi kreditlərdə 3,6% artım baş verib, bunun da əksər hissəsi istehlak kreditlərinin payına düşüb, real sektora kreditləşmədə artım müşahidə olunmur, bu da ölkədə investisiya prosesinin getmədiyini göstərən əsas amildir. Bankların kredit portfelində istehlak kreditlərinin 50 faizə yaxınlaşması isə risklərin artmasından xəbər verir".

Ekspert hesab edir ki, bu risklərə görə də banklar yüksək faizlə istehlak krediti verməyə və qısa zamanda gəlir götürməyə daha maraqlıdırlar, çünki ən azı 23-27 faizlə verilən istehlak kreditlərini ölkədə mövcud 300-500 manat arası orta aylıq əmək haqqı ilə geri ödənilməsi çətinləşdiyi üçün də problemli kreditlərin yaranması təhlükəsi əmələ gəlir.

İqtisadçı deyir ki, bu fonda illər üzrə statistik göstəricilərə nəzər salınsa biznes kreditlərinin artdığını görmək mümkün deyil, kənd təsərrüfatına qoyulan kreditlər cəmi 3-5 faiz təşkil edir, maliyyə mənbələrinin sayı azdır, rəqabət, demək olar ki, yox dərəcəsindədir:

Ekspertə görə, əksər banklar ya heç biznes krediti vermir və ya prosesə fərdi yanaşır, bankların təqdim etdiyi biznes kreditlərində ən aşağı illik faiz dərəcəsi 16-29 faiz arasında dəyişir.

V.Əhmədova hesab edir ki, qeyd olunan rəqəmlərlə qeyri-neft sektorunun inkişafından söhbət gedə bilməz.

Daha sonra isə ekspert dünya bankçılıq sistemində biznesin inkişafı üçün tətbiq olunan bəzi metodlar barədə danışır və bunun Azərbaycanda da tətbiq olunması tövsiyələrini verir.

Bakının "tıxac" dərdi

"Bizimyol.info"da isə "Tanınmış ekspert Bakıda tıxacların azaldılması yollarını söylədi" sərlövhəli məqalə diqqət çəkir.

Müəllif paytaxt Bakıda tıxacların aradan qaldırılması ilə bağlı eskpert Rövşən Ağayevlə söhbətləşir.

"Bakıda, son zamanlar isə Xırdalanda insanları yoran, saatlarla küçələrdə keçirməyə məcbur buraxan tıxacların səbəblərini rəsmi şəxslər, onların arqumentlərini müdafiə edən media-ekspert qrupu avtomobillərin sayının həddən artıq çox olması ilə izah edirlər. Hazırda, rəsmi statistikaya görə, Bakıda hətta qeydiyyatsız yaşayan əhali nəzərə alınsa belə, əhalinin hər 1000 nəfəri hesabı ilə bütün növdən olan avtomobillərin sayı 250 ədəddən çox deyil. Bunu "bizimyol.info"ya iqtisadçı-ekspert Rövşən Ağayev bildirib.

R.Ağayev vurğulayır ki, qüvvədə olan şəhərsalma standartlarına görə isə, bu sayın 300-dək olması normadır, yəni, ictimai nəqliyyat şəbəkəsinin effektiv qurulduğu, yol infrastrukturunun düzgün tikildiyi şəraitdə hər 1000 nəfərə 300 ədəd avtomobil yolverilən saydır.

Ekspert əlavə edir ki, şəhərsalma standartlarına görə, böyük şəhərlərdə hər 1000 nəfərə 3-4 taksi, 250-dək minik avtomobili, 40-dək iritutumlu avtomobil sayı normadır, orta ölçülü və kiçik şəhərlərdə həmin normalar daha aşağıdır.

R.Ağayev deyir ki, iri və böyük şəhərlərdə ərazinin hər kv kilometrinə (hər 100 hektara) 4.5 km uzunluqda ictimai nəqliyyatın hərəkət etdiyi yol (xətt) şəbəkəsi düşməlidir: "Xırdalanda 1500 hektar məskunlaşma ərazisi varsa, icitmai nəqliyyat yollarının uzunluğu azı 70 km təşkil etməlidir. Əgər bu standarta əməl edilərsə, şəhərin istənilən nöqtəsində bütün sakinlərin ictimai sərnişin nəqliyyatının ən uzaq dayanacağına qədər piyada gedişi məsafəsinin də 400 m-dək olması təmin edilər, sərnişinlərin nəqliyyat dəyişməsi üçün vaxt, nəqliyyatı gözləmə müddəti nəzərə alınmaqla, 3 dəqiqədən artıq olmamalıdır".

Ekspertə görə, çıxan nəticə budur ki, bu normalar qüvvədə olan standartlara əsasən ictimai nəqliyyat şəbəkəsinin və yol infrastrukturunun təşkililə bağlı qüvvədə olan şəhərsalma normalarına əməl edilsə, maşın parkının hazırkı sayı ilə Bakı və ətrafında tıxaclar indiki ölümcül vəziyyətə çıxmaz.