Media-icmal 19.03.19

Ölkədə su ehtiyatlarından istifadə, mövcud sosial-iqtisadi siyasətə baxış, Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatasının gözlənilən kerdit faizlərinin yuxarı həddini müəyyən etməsi dəyişikliyinə şərh və s. məsələlər bugünkü (19 mart, 2019-cu il) medianın aparıcı mövzularındandır.

Su ehtiyatları məhdud olsa da

"Azərbaycan" qəzetində "Su həm də bərəkətdir" sərlövhəli məqalədə ölkənin su ehtiyatları və ondan istifadə dəyərləndirilir.

Müəllif vurğulayır ki, məhsuldarlığın artmasına səbəb olan əsas amillərdən biri su təminatıdır, amma bu baxımdan Azərbaycanda su ehtiyatları məhduddur.

Məqalə müəllifi hesab edir ki, buna baxmayaraq, ərzaq təhlükəsizliyinin təmin olunması və ixracda aqrar məhsulların çəkisinin artırılması üçün yeni əkin sahələri dövriyyəyə daxil edilməli və onların su təminatını yaratmaq üçün meliorativ tədbirlər görülməlidir.

"Ölkəmizin su təhlükəsizliyinin təminatında mühüm rol oynayan Taxtakörpü və Şəmkirçay kimi iri su anbarlarının tikilməsi məhz bu zərurətdən irəli gəlmişdir. Həmin anbarlarda toplanan su müxtəlif məqsədlər üçün istifadəçilərin ixtiyarına verilmişdir", müəllif bu iki su bazasının əhəmiyyətini vurğulayır.

Müəllifin deməsinə görə, "Taxtakörpü" su anbarı zonasında Xızı, Siyəzən və Şabran rayonlarında suvarma suyu ilə təmin edilən 22 min hektardan çox torpaqlar aqroparklar və iri təsərrüfatlar tərəfindən əkin dövriyyəsinə cəlb edilib.

Müəllif deyir ki, "Şabran Aqroparkı"na məxsus 1738 hektar torpaq sahəsinin su təminatı yaxşılaşıb, Xızı rayonunda 436 hektar sahədə salınan zeytun və badam bağlarının suvarma suyu ilə təmin edilməsi problemi də aradan qalxır.

Yazı müəllifi deyir ki, "Şəmkirçay" su anbarının tikintisi ölkənin qərb bölgəsində əkin sahələrinin suvarma və əhalinin içməli su təminatında mühüm rol oynayır, həmin su anbarı istifadəyə verildikdən sonra min hektarlarla əkin sahəsi su ilə təmin edilib.

Müəllif Kür, Araz və onlara qovuşan dağ çayları boyunca salınan torpaq mühafizə bəndlərinin 133 kilometrlik hissəsində möhkəmləndirmə işləri görülüb, 3890 kubmetr həcmində daş və beton məmulatları ilə sahilbərkitmə işləri yerinə yetirilib, kollektor-drenaj şəbəkələrində 62 milyon kubmetr həcmində lildən təmizləmə işləri aparılıb, 5837 hidrotexniki qurğu, 5203 subartezian quyusu, 276 nasos stansiyası təmir edilib.

Müəllif cəbhəyanı ərazilərin də su ilə təminatı dövlətin diqqət mərkəzində olduğunu Cəbrayıl, Ağdam və Füzuli rayonlarında su təminatının yaxşılaşdırıldığını bildirir.

2018-ci ildə Cəbrayıl rayonunun Cocuq Mərcanlı və Füzuli rayonunun Mirzənağılı kəndlərinin 680 hektar əkin sahəsinə Araz çayından su verilib, əkin sahələri ərazisi genişlənib, məhsuldarlıq artıb.

Müəllif deyir ki, su azlığı ilə bağlı artezian quyuları da qazılır, təkcə ötən il 38 şəhər və rayonun 248 yaşayış məntəqəsindəki 8740 hektar əkin sahələrinin suya olan tələbatının ödənilməsi üçün 300 artezian quyusu qazılaraq istismara verilib.

Müəllifin deməsinə görə, cari ildə isə Ağdam rayonunun 20 yaşayış məntəqəsində 35 subartezian quyusunun qazılmasına başlanılıb.

350 milyon manata görə əhalini narazı salmazlar

"Modern.az"da isə "Deputat: "Oliqarxların mövqeyinin zəiflədilməsi işi davam edəcək" - müsahibə" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Sayt Milli Məclisin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin üzvü, deputat Əli Məsimlinin ölkədəki mövcud sosial-iqtisadi vəziyyətə dair baxışlarına yer verib.

Ə.Məsimli bəhs olunan sahədə ölkədəki vəziyyəti bütünlükdə Azərbaycanın yeni inkişaf mərhələsi olan post-neft dövrünə daxil olması kimi səciyyələndirir.

Bununla paralel Ə.Məsimli hesab edir ki, bu həm də Azərbaycanın dünyada gedən proses və meyllər kontekstində çox mürəkkəb və məsuliyyətli bir dönəmə qədəm qoyduğu dövrdür.

Deputata görə, islahatların ölkə iqtisadiyyatını əsaslı surətdə modernləşdirməsi, neft gəlirlərinin dominant rol oynadığı iqtisadiyyatdan insan amilinin prioritet təşkil etdiyi innovasiyalı inkişaf relsləri üzərinə keçirilməsi, dövlətin əhaliyə xidmət göstərmək imkanlarını yaxşılaşdırması yeni mərhələnin xüsusiyyətlərindəndir.

"Ona görə də bu mərhələnin çağırışları həm də obyektiv surətdə müstəqilliyimizə real məzmun verilməsinin gücləndirmək baxımından hər kəsin öz üzərinə düşən məsuliyyəti dərk etməsini və real islahatları dəstəkləməsini zəruri edir. Reallıq hislərini itirməyən hər kəs artıq bunun fərqindədər", - Ə.Məsimli bu mərhələyə aid daha bir xüsusiyyəti nəzərə çatdırır.

Ə.Məsimli hesab edir ki, düzgün təşkil olunmuş və dolğun həyata keçirilən islahatlar iqtisadi nüfüz, tərəqqi və rifah mənbəyidir, odur ki, müasir dövrdə islahatlar yolu ilə iqtisadi artımın generatoruna çevrilən insan kapitalının keyfiyyəti və inkişafı üzrə zəif mövqedən güclü mövqeyə keçid təmin edilməlidir.

Deputat bildirir ki, başlanan islahatlar davamlı olduğu, imitasiyalara yer verilmədiyi, qanundan yuxarıda duranların bu islahatlardan sui-istifadə etmək səylərinin qarşısı alınsa, iqtisadiyyatın davamlı inkişafi, rəqabət qabiliyyətliliyi və əhalinin rifahının artırılması təmin edilə bilər.

Fiziki şəxslərin problemli kreditlərinin həllilə bağlı president fərmanını dəyərləndirən deputat deyir ki, bu sənəd banka borcu olan 850 mindən artıq insanı banka olan əlavə borc yükündən azad edir, borca görə yaranan dəbbə pulları-peniya və cərimələr silinir.: "Ona görə də çoxdan gözlənilən bu qərar həm əhalinin böyük bir kəsimi, həm banklar, həm də dövlət üçün faydalıdır", - deputat bu fərmanın mahiyyətinə izah verir.

Ə.Məsimli deyir ki, fərman banklara 10 min dollardan yuxarı borcu olanları təsiri altına almır və vurğulayır ki, devalvasiya nəticəsində ağır duruma düşən kiçik və orta sahibkarlara da kömək etmək məqsədəuyğun olardı.

Amma deputat görə, vaxtilə Konstitisiya Məhkəməsinin xarici valyutda olan kreditlərlə bağlı çıxardığı qərar risklərin bölüşdürülməsinə əsaslanan optimal qərarlar verməyə mane ola bilər, odur ki, bu fakt da sözügedən məsələyə yenidən baxılmasını zəruri edir.

Deputata görə, ölkədə problemli kreditlər məsələsinin etibarlı şəkildə həll etməkdən ötrü əsaslı islahatlara gedərək bir sıra banklar üçün xarakterik olan bank soyğunçuluğunu aradan qaldırmaq lazımdır: "26-28 faizlik soyğunçu faiz dərəcələri ilə işləyən bank sistemindən birrəqəmli faiz dərəcələri ilə fəaliyyət göstərən sivil bank sisteminə keçid sürətləndirilməlidir"- Ə.Məsimli bank islahatı yolundakı əsas trendi göstərir.

Ə.Məsimli son 3 ay ərzində, minimum əmək haqları, pensiya, əlilliklə bağlı təqaüdlərün artırılması və əhali hələ bu artırırlmalarla bağlı maaşları almamış bahalanmanın başlanmasınaı da şərh edərək deyir ki, bu bahalanma monopolyaların sui-istifadəsidir.

Deputat həm də hesab edir ki, problemli kreditlərlə bağlı fərmanın reallaşdırılması ilə üç aydan sonra dövriyyəyə əlavə pullar daxil olur, bu qısa zamanda bazara daxil olsa inflyasiya təzyiqini real inflyasiyaya çevirə bilər.

Ə.Məsimli hər bir problemin həllilə bağlı vətəndaşların yalnız prezidentə müraciət etməsini "ASAN-xidmət" istisna olmaqla mövcud idarəçilik sisteminin problemlərin rahat həllinə imkan verməməsi kimi dəyərləndirir: "Zəif işləyən dövlət institutları ucbatından yığılıb qalan, həll olunmamış sosial problemlər və haqsızlıqlar əhalinin narazılığaına səbəb olur və vətəndaş ümid yerini yalnız prezidentə bağlayır".

Bundan da irəli gələrək Ə.Məsimli idarəçiliyə də yeni baxışın tələb olunduğunu bildirir.

Deputat vurğulayır ki, əhalinin güzəranın yaxşılaşdırılmasına ən çox mane olan korrupsiya, inhisarçılıq, məmur özbaşınalıqları, məmur sahibkarlığının yaratdığı fəsadlar, ölkədə milli gəlirin bölgüsündə ədalətsizliyin aradan qaldırılması, və s. neqativlərdir, bu barədə fikirlərini daim açıq söyləyir, təklifilərini verir.

Ə.Məsimli deyir ki, kadr islhatlarına toxunaraq deyir ki, görünən budur ki, oliqarxların mövqeyinin zəiflədilməsi işi davam edəcək, korrupsiyaya bulaşmamış texnokratların görəvə gətirilməsi işi bu məsələlər həllini tapacaq.

Əhaliyə verilən qaz və işığa tətbiq olunan limitin ləğvinə gəlincə, Ə.Məsimli bu məsələni Mili Məclisdə dəfələrlə qaldırdıqlarını bildirir və deyir: "Milli Məclisdə qaz və işığa tətbiq olunan limit məsələsi ilə bağlı çıxışımızda bildirmişdik ki, 350 milyon manata görə əhalini bu dərəcədə narazı salmaq düzgün deyil. İndi bəlkə bu rəqəm dəyişib. Biz bu gün də eyni mövqedədəyik və istək olsa, həlli mümkün olmayan məsələ demək olar ki, yoxdur".

Əhalinin maddi durumunun yaxşılaşması üçün təbii qaz limitini də ya ləğv etmək, ya da 20 qəpikdən aşağı salmaq olar.

Kredit faizlərini müəyyən edəcək orqan

"Yeni sabah.az" saytında isə "Azərbaycanda bank faizləri ilə bağlı yeni qərar qəbul olunacaq" sərlöəvhəli məqalə diqqət cəlb edir.

Müəllif banklar haqqında qanuna yeni dəyişiklilər təklif olunmasıını tanınmış iqtisadçı-ekspert Rövşən Ağayevlə şərh edir.

Gözlənilən dəyişikliyin məzmunu barədə müəllif deyir ki, dəyişikliyə əsasən Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatasına kreditlər üzrə faiz dərəcələrinin, komisyon haqlarının və bank xidmətləri üçün ödənişlərin yuxarı həddinin müəyyən olunması səlahiyyəti verilməsi nəzərdə tutulur.

Bu barədə "Yeni Sabah"a açıqlama verən iqtisadçı Rövşən Ağayev bildirib ki, Azərbaycanda kreditlər çox bahadır və bunun əsas səbəblərindən biri də bankların özlərinin cəlb elədiyi resursların bahalığıdır: "Hazırda bank sektoru üzrə resursların 65%-i depozitlərdən formalaşır. Depozitlərin, xüsusilə milli valyutada depozitlərin faizlərinin xeyli yüksək olduğu hər kəsə məlumdur. Bir qayda olaraq bazar qanunlarının effektiv çalışdığı, bank sektorunda rəqbət mühitinin yüksək səviyyədə təmin edildiyi şəraitdə Mərkəzi Bankın əməliyyatları üzrə faiz dərəcələri, açıq bazar əməliyyatları, kredit təşkilatlarının yenidən maliyyələşdirilməsi kimi alətlər, pul qıtlığı hiss edilmədiyi effektiv borc bazarının fəaliyyət göstərməsi iqtisadiyyatda ucuz resursların yaranmasına imkan yaradır.

R.Ağayev hesab edir ki, indi Maliyyə Bazarlarına Nəzartə Palatasına kredit faizləri üçün maksimum tavanın müəyyən olunması səlahiyyəti verilməsi gözləntisi Mərkəzi Bankın əlində olan rıçaqların işləməmə diyinin etirafıdır.

R. Ağayev deyir ki, rəsmi inflyasiya hazırda 2%, iqtisadiyyatda 9% uçot dərəcəsi isə 9%-dir və belə bir şəraitdə banklar ucuz kredit verməkdənsə öz resurslarını daha sərfəli gəlirlilik şərtlərilə dövlət qiymətli kağızlar bazarına, depozit hərraclarına yönəldər:

İqtisadçı bu amilləri düyün nöqtələri adlandırır və bu düyünlərin necə açılacağına şərh verir: "Kredit faizlərinə yuxarı tavan müəyyən etməklə bərabər qanunvericilliyə bankların resurslara ədalətli çıxışı üçün də mexanizmlər gətirilməldir. Məsələn, dövlət resurslarının banklarda yerləşdirilməsi, dövlət vəsaitlərinin xidmət haqqı müqabilində benefisiarlara çatdırılması üçün bütün banklar üçün adil hüquqi şərtlər təmin edilməlidir".

Ekspertə görə, daha sadə deyilsə, pensiyaların, büdcə maaşlarının və subsidiyaların paylanılması, dövlət təşkilatlarının qarşılıqlı maliyyə əməliyyatlarının aparılması yalnız kiçik bir qrup bankın imtiyazı, təminatlı gəlir mənbəyi olaraq qalmamalı, bütün bank sistemini əhatə etməlidir.