Azərbaycanın maliyyə rəhbərliyindəki dəyişikliklər: Samir Şərifov 19 ildən sonra istefa verir

2025-ci il yanvarın 10-da Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev Samir Şərifovu maliyyə naziri vəzifəsindən azad edən sərəncam imzalayıb. 19 il Maliyyə Naziri vəzifəsində çalışdıqdan sonra, Şərifov indi Baş nazirin müavini təyin edilib, bu isə onun məsuliyyətlərini dəyişdirməklə yanaşı, hökumət daxilindəki təsirini qorumağa davam etməsini simvollaşdırır.

Maliyyə islahatçısının irsi

Şərifov, Azərbaycan siyasətindəki qərbyönlü fiqur olaraq ölkənin iqtisadi modernizasiyasını və qlobal maliyyə inteqrasiyasını həyata keçirən şəxs kimi tanınır. Onun rəhbərliyi altında Azərbaycan bir neçə mühüm nailiyyətə imza atıb, o cümlədən 2024-cü ildə Fitch Ratings tərəfindən ölkənin kredit reytinqinin investisiya dərəcəsinə yüksəldilməsi. Bu nailiyyət, Azərbaycanın maliyyə göstəricilərindəki irəliləyişləri, o cümlədən xarici valyuta ehtiyatlarının artması və borc səviyyəsinin azalmasını əks etdirir.

Şərifov həmçinin beynəlxalq əməkdaşlığı dəstəkləyib, Dünya Bankı və Avropa İttifaqı Yenidənqurma və İnkişaf Bankı (EBRD) kimi qurumlarla tərəfdaşlıqlar qurub. Bu əməkdaşlıqlar, Azərbaycan iqtisadiyyatını qlobal davamlılıq və yaşıl transformasiya istiqamətində yönləndirən enerji və infrastruktur sahələrindəki əsas layihələri maliyyələşdirdi. Onun dövrü, iqlim maliyyələşməsinə daha çox diqqət yetirilməsi ilə xarakterizə olunub, büdcə ayrılması, ölkənin iqlim dəyişikliyinə qarşı həssaslığını aradan qaldırmağa yönəldilib.

Uğurlarına baxmayaraq, Şərifov tənqidlərə də məruz qalıb. Cəmiyyətin maliyyə şəffaflığının artırılması tələbləri, iqtisadi bərabərsizlik və Azərbaycanın neft asılılığının davam edən təsiri zaman-zaman onun fəaliyyətini kölgədə qoyub. Bəzi analitiklər onun vəzifədən kənarlaşdırılmasını bu narahatlıqlara cavab olaraq qiymətləndirirlər, baxmayaraq ki, rəsmi açıqlamalar yoxdur.

Dəyişikliklərin səbəbləri

Şərifovun vəzifədən azad edilməsinin konkret səbəbləri açıqlanmasa da, ekspertlər bir neçə faktorun birləşdiyini irəli sürürlər. Təxminən iki onillik ərzində vəzifədə olan Şərifovun dövrü davamlılıq simvolu olsa da, o, yeniliklərin qarşısını ala bilərdi. Rəhbərlik dəyişiklikləri, Azərbaycan maliyyə strategiyasına təzə baxışlar gətirə bilər. Son illərdə Azərbaycanda ciddi kadr dəyişiklikləri olub ki, bunlar həm daxili, həm də xarici problemlərə daha dinamik yanaşmanı hədəfləyir. Şərifov iqtisadi siyasəti və neft gəlirlərinin idarə edilməsi ilə bağlı tənqidlərə məruz qalıb. Dövlət Neft Fondu (SOFAZ) ilə bağlı şəffaflıq narahatlıqları və enerji sektorunda korrupsiya ittihamları onun mövqeyini daha da çətinləşdirib. Onun Baş nazir müavini vəzifəsinə keçməsi hökumətin onun təcrübəsindən daha geniş siyasi kontekstdə, potensial olaraq strateji planlaşdırma və iqtisadi islahatlar sahəsində faydalanmaq niyyətində olduğunu göstərə bilər.

Yeni maliyyə naziri üçün çətinliklər

Azərbaycan ciddi iqtisadi problemlərlə üzləşir. Neft qiymətlərinin dalğalanması şəraitində ölkə, daha az neftə asılı, şaxələndirilmiş iqtisadiyyata keçidini davam etdirməlidir. Nazirlik, dayanıqlı üsulları infrastruktur və kənd təsərrüfatına inteqrasiya edərək yaşıl maliyyələşdirmə təşəbbüslərini genişləndirməlidir. Vergi siyasətinin sadələşdirilməsi və daha ədalətli biznes mühitinin yaradılması iqtisadi artımın stimullaşdırılmasında mühüm rol oynayacaq. Xüsusən iri miqyaslı layihələrin maliyyələşdirilməsi zamanı həm xarici, həm də daxili sərmayədarların etibarının artırılması vacibdir.

ASTNA yazarı Tofiq Cüvarlı, Şərifovun istefasını "hesablanmış risk" kimi qiymətləndirir. O, izah edir: "Şərifovun təcrübəsi qeyri-sabit dövrlərdə sabitlik gətirsə də, qlobal iqtisadiyyat adaptiv liderlik tələb edir. Azərbaycanın növbəti maliyyə naziri davamlılığı cəsarətli islahatlarla tarazlaşdırmalıdır ki, rəqabət qabiliyyətini qoruyub saxlasın."

Cüvarlı, həmçinin iqlim maliyyələşməsinin artan əhəmiyyətinə diqqət çəkir: "Yeni nazir dayanıqlı inkişafa prioritet verməlidir. İqlim dəyişikliyinə qarşı dayanıqlılıq yalnız ekoloji məsələlər deyil; bu, iqtisadi mühafizə olunma məsələsidir."