Jurnalistlər güzəştli mənzil imkanından niyə istifadə edə bilmir?

"Media haqqında" qanun qüvvəyə mindikdən sonra güzəştli mənzil ala biləcək peşə sahibləri kateqoriyasında jurnalistləri də əlavə olunub.  Qaydalara əsasən, 35 yaşa qədər ən azı 5 il jurnalist işləyən, 35 yaşdan yuxarı 15 il jurnalist işləyən şəxs  güzəştli ipotekadan istifadə edə bilər.

Ancaq nədənsə tələb olunan sənədlərdə mütləq 5 il və 15 il əmək kitabçasında qeyd olunmalıdır. Yəni bu imkandan ancaq əmək müqaviləsi ilə işləmiş və ya işləyən jurnalistlər yararlana biləcək.

Azərbaycanda reallıq ondan ibarətdir ki, jurnalistlərin böyük əksəriyyəti əmək müqaviləsi olmadan, xidməti müqavilə ilə çalışırlar.  Elə reyestrdən keçən jurnalistlərin əksəriyyəti də həmçinin.  Ancaq dediyimiz kimi, Mənzil İnşaatı Dövlət Agentliyi (MİDA) tərəfindən iyulun 29-na təyin edilmiş Güzəştli mənzillərin satışında mənzil əldə etmək istəyən jurnalistlərdən  5 il və ya 15 il jurnalist işlədiyinə dair əmək kitabçası tələb edir.  Müvafiq qanunda isə 5 il və ya 15 il iş stajı deyil, 5 və ya 15 il jurnalist fəaliyyəti göstərən şəxslər yazılıb.  Belə çıxır ki, əmək müqaviləsi olmadan fəaliyyət göstərən jurnalistlər reyestrdən keçsə də, jurnalist hesab olunmur? Bəs onların ödədikləri vergilər niyə hesaba alınmır? Burdan hansı nəticələr çıxarmaq olar?

Media Hüququ Qrupunun rəhbəri Xalid Ağəliyev mövzu ilə bağlı ASTNA-nın suallarına cavab verib.

* * *

Sual: Xalid bəy, bildiyiniz kimi “Media haqqında” qanuna görə güzəştli mənzil ala biləcək peşə sahiblərinin sırasına jurnalistlər də əlavə edildi. Şərtlərə görə Media reyestrindən keçən jurnalistlər bu imkandan yararlana bilər. Ancaq Mənzil İnşaatı Dövlət Agentliyi (MİDA) tərəfindən iyulun 29-da təyin olunmuş güzəştli mənzil seçimində iştirak etmək istəyən jurnalistlər problemlə üzləşirlər. Belə ki, MİDA-nın tələbinə əsasən, 35 yaşa qədər ən azı 5 il jurnalist işləyən, 35 yaşdan yuxarı isə 15 il jurnalist işləyən şəxs bu güzəştli mənzil seçimində iştirak edə bilər. Məsələ burasındadır ki, tələb olunan 5 il və ya 15 il əmək kitabçasında qeyd olunmalıdır. Sizcə, bu düzgündürmü? Reyestrdən keçmiş VÖİN-lə işləyən jurnalistlər niyə nəzərə alınmır?

Cavab: Əvvəl “Media haqqında” qanunun məzmununun mürtəce, azad jurnalistikanı cilovlamaq niyyəti daşıdığını vurğulamaq lazımdır. Məhz hansısa sistemə, reyestrə daxil edilmiş jurnalistlərə dövlətin xüsusi imtiyazlar tanımasının özü də ayrıseçkilikdir. Belə məzmunda qanunun üzərində qurulmuş bütün tənzimləmələr elə beləcə, problemli olacaq, bunu qəbul etmək lazımdır. Qanunun mətninə baxsaq, stajla bağlı vurğuladığınız məhduiyyətlər orda nəzərdə tutulmayıb. Ona görə də qanun elə necə nəzərdə tutubsa, elə də tətbiq edilməlidir. Yəni, stajla bağlı əlavə kriteriyalar müəyyən edilibsə, bu, qanuna uyğun deyil, onun müddəalarının pozulması anlamı daşıyır. Eyni zamanda bu məsələnin texniki aspektlərini də görməzdən gələ bilmərik. Məsələn, satışa çıxarılmış güzəştli mənzillərin sayını götürək. MİDA bu mənzilləri yalnız jurnalistlərə verilməsi üçün inşa etməyib, güzəştlərdən hərbçilərin, müəllimlərin, başqa kateqoriyadan olanların da yararlanmaq haqqı var. Mənzillərin sayı da məhdudur. Bu kimi texniki aspektləri düşünsək, MİDA tətbiq etdiyi məhdudiyyətləri əsaslandıra bilər.

Sual: ​Qanunda, qaydalarda, tələbdə 5 il və ya 15 il əmək stajı yazılmayıb. 5 il və ya 15 il jurnalist kimi fəaliyyət göstərən şəxs yazılıb. Bəs niyə belə bir tələb qoyulur? Bu qanunvericiliyə uyğundurmu?

Cavab: “5 il və ya 15 il jurnalist kimi fəaliyyət göstərən şəxs” yazılıbsa, güzəştdən yararlanmaq istəyən şəxs prinsipcə, bunu isbat edə bilməlidir. Yəni, bu fəaliyyət necəsə fiksasiya edilməlidir. Bunun yollarından biri də stajın ölçülməsidir. Qanun, imtiyazı jurnalistlərə verib. İmtiyazdan yararlanan bunu jurnalist kimi etdiyini göstərə bilməlidir. İmtiyazdan yararlanan şəxs, istər staj yolu ilə, istərsə də başqa vasitə ilə jurnlist olduğunu sübut edirsə, ancaq imtiyazdan yararlanmaq imkanı verilmirsə, o zaman qanun pozulmuş olur.

Sual: İllərdir ekspertlər deyir ki, əslində jurnalistlərə ev paylamaqdansa, onlara güzəştli şərtlərlə ev almalarına şərait yaratmaq daha yaxşı addımdır. Amma görünür burda da hansısa siyasət həyata keçirmək istəyirlər. Sizcə, burda məqsəd nədir? Jurnalistləri niyə çətinə salırlar? Niyə bu imkanı jurnalistlərə tanımırlar?

Cavab: Mahiyyətcə, jurnalistə ev hədiyyə verilməsi ilə digərinin arasında heç bir fərq yoxdur. Hər ikisi jurnalisti nəzarət altına almağa, asılı duruma salmağa xidmət edir. Detalları bilmirəm, başlıca məqsəd aydındır: azad yox, bizim jurnalistikamız olacaqsınız! Azad yox, kiminsə jurnalisti olmaqsa, vaxtaşırı çətinliklərlə üzbəüz buraxılmaq, çək-çevir edilməkdir.

Sual: Bu məsələni necə həll etmək olar? Hansısa jurnalist məhkəməyə müraciət edib, seçimlərdə iştirak haqqını tanıda bilərmi? Və məhkəməyə müraciət etsə, hansı orqana qarşı iddia qaldırmalıdır?

Cavab: Bu kontekstdə məntiqli həll yolu imtiyaz verənin iltifatını bir qədər də artıq etməsini gözləməkdir. Qanun baxımından daha əvvəldə qeyd etdim – qanun reyestrdə olanlara belə imkan tanıyır. Reyestrdə olmaq üçün azı, 3 il jurnalistika fəaliyyəti tələbi var. Əgər hansısa jurnalist 5 və ya 15 il jurnalistika fəaliyyəti ilə məşğul olubsa, bunu staj və ya başqa şəkildə təsdiq edən sənədləri varsa, bununla belə, onun imtiyazlardan yararlanmasına məhdudiyyət tətbiq edilirsə, məhdudiyyəti təbiq edən qurumun qanunsuzluğundan məhkəməyə şikayət edə bilər. Nəzərə alınmalıdır ki, belə işlər yalnız milli səviyyədə mübahisələndirilə bilər.