VASLAV HAVEL (ÇEXIYANIN ILK PREZIDENTI, DRAMATURQ)

Birdən-birə prezident olmuş təqib edilən dissidentlərin bu dünyanı bir anda dəyişəcəklərini gözləmək böyük səhvdir. Totalitar rejimdə şərlə üzləşən bizlər şərə biganəliyin ilk əlamətlərinin təhlükəsini, dərhal hiss etməli idik. Hərdən öz-özümə deyirəm ki, müəyyən dərəcədə tarixin səhvi olmuşam. Yəni, bəlkə də ümumiyyətlə layiq olmadığım və sonsuz sayda təsadüflərin nəticəsi olmuş vəziyyətə və rola düşmüşəm.
Milli marağa bənzər nə isə mövcuddursa, bu, dilin mühafizəsi olmalıdır. KİV-lərdə danışılan dil, siyasətçilərin danışdığı dil sadəcə olaraq fəlakətdir. Demirəm ki, mən daha yaxşı danışıram, amma ən azından, mən buna diqqət yetirirəm.
Mən səhərlər pivəni dərman kimi, yatmazdan əvvəl isə yuxugətirici kimi içirəm. Günorta qidanın yanında şərabı üstün tuturam.
Yaxınlaşan ölüm haqqında daha tez-tez xatırlayıram və ölümdən sonra nə olacağı barədə düşünürəm. Sadəcə düşünmürəm, həm də hiss edirəm ki, nə cürsə ona hazır olmalıyam və niyə ölmək istəmədiyimi dəqiq bilmirəm, amma ölmək istəmirəm.
Pyes müəllifindən daha ağıllı olmalıdır.
Prezident Putinin dövrü yeni diktatura növü gətirdi, elə təkcə görünməyən forması ilə təhlükəli olan diktatura. Kommunizmin və kapitalizmin ən pis xüsusiyyətlərinin bu növdə necə birləşməsi təəccüblüdür. Sadə dillə desəm, hakimiyyətə keqebeşniklərdən və mafiozlardan ibarət quldur dəstəsi gəldi. Həm də bu, yaxın keçmişdən dərs almış insanlardır, buna görə çox şeyi Brejnev vaxtında olduğu kimi açıq etmirlər.
Prezident Putinlə nahardan imtina etməyin mənası yoxdur. Amma fürsətdən istifadə edərək, ona xoşagəlməz suallar vermək lazımdır.
Qeyri-demokratik şəraitdə söz seçici və ya əsgər ordusundan daha çox gücə malik olur. Amma heç vaxt bilmirik ki, reallığa təsir edən söz nə dərəcədə həqiqətdir.
Daha az şər nəzəriyyəsi az şərin də şər olduğunu istisna etmir.
Mən özümü kifayət qədər depressiv insan kimi hiss edirəm, amma yəqin ki, mənim iradəm o qədər güclüdür ki, bunu göstərmirəm. Münaqişələri və əks cəbhələşməni sevmirəm və harmoniya arzulayıram.
Artıq qırx ildir ki, məndən daim kimisə ruhlandırmağımı və ümid yaratmağımı istəyirlər. Amma tükənməz ümidi hardan alım, deyin siz Allah?
1975-ci ildə məni yalnız hadisələrin obyekti olmaq və hakimiyyətin mənimlə nə etməyi qərara alacağını gözləmək hissi narahat edirdi. Məni həbs edəcəklər, ya yox, daha çox təqib edəcəklər, yoxsa daha az. Qərara aldım ki, elə bir şey etməliyəm ki, əksinə, onlar mənimlə nə etməli olduqları barədə narahat olsunlar. Bu psixoloji durumda Qustav Qustaka məktub yazdım (1975-ci ildə Vaslav Havelin Çexoslovakiya Kommunist Partiyasının MK baş katibinə yazdığı açıq məktub).
Boş səhifə üzərində oturub işləməyi xoşlamıram, istənilən başlanğıcdan qorxum var. Bundan hər yolla yayınmağa çalışıram. Bu mənada prezidentlik dövrü mənim üçün yaxşı məktəb oldu. İstirahət günləri istəsəm də, istəməsəm də nitqlərimi yazmağa məcbur idim və heç kim məndən bunun üçün ilhamım olub-olmadığını soruşmurdu.
Mən vətəndaşlıq rolundan əl çəkmirəm, amma siyasəti o qədər də diqqətlə izləmirəm. O, bəzən məni əyləndirir, çünki yarıbulvar sensasiyaları silsiləsi kimi görünür.
Dəmir pərdənin aradan qaldırılması və demokratiyanın bolluğundan doğan eyforiyadan sonra hansısa əks dalğa gəldi - elə bil cəmiyyətin qara hissləri və instinktləri üçün qapılar açıldı.
Bütün ümumi rifah istəyən ağıllı insanların tərəfdarı olmaq istəyərdim. Heç bir konkret ideoloji doktrinanın əsiri olmayan və həqiqəti bu doktrinaya uyğun saxtalaşdırmayan insanların.
Düşünürəm ki, özümdən sonra qarmaqarışıqlıq və arxivimdə xaos qoymaq hissi ilə ölmək mənə çətin olardı. Bu, ölümə yüngül bürokratik yanaşmadır.

Esquire jurnalı