Yeni həbslərə start verilir?

Ötən həftə tanınmış bloger Mehman Hüseynov həbsinin bitməsinə 3 ay qalmış yeni ittihamlarla üzləşdi. O, Penitensiar Xidmətin əməkdaşını döyməkdə ittiham olunur və 3 ildən 7 ilədək həbs oluna bilər. Lakin ictimai fəallar və bir çox beynəlxalq qeyri-hökümət təşkilatları bunu hakimiyyətin bloge təzyiqi kimi qiymətləndirir və ittihamları onun hakimiyyətdə olan şəxslərə qarşı korrupsiya ittihamları ilə əlaqələndirirlər.

Son zamanlar iki siyasi fəalın, 2018-ci ildə dindar fəal Telman Şirəliyev və AXCP sədrinin müşaviri Məmməd İbrahimin də oxşar şəkildə cəza müddətlərinin artırılması prosesin düşünülmüş və davamlı olduğu haqda şübhələrə zəmin yaradır.

YAP iqtidarı heç bir ideologiyaya bel bağlamır. Əliyev emosional hərəkətlər etmir, onun bütün hərəkətləri praqmatikdir. Bu səbəbdən ona hakimiyyətdə qalması üçün hər hansısa ideologiyadan istifadə edə bilməsi yalnız ziyan gətirə bilər. Çünki ideoloji hakimiyyət bəzən emosionallıq tələb edir. Xüsusən də ideoloji tabulara, onun dəyər hesab etdiyi məsələlərə əks münasibət hakimiyyəti asanlıqla yıxa bilər. Bu məsələdə Əliyev atasının yolunu gedir.

Lakin ata Əliyevdən fərqli olaraq oğul Əliyev kütləni öz diqtəsi, nitqi ilə nəzarətdə tuta bilmir. İnsafən bunu onun bu məsələdə istedadsızlığı ilə bağlamaq olmaz. Bu onun dövründə internet resurslarının genişlənməsi ilə əlaqədardır. Buna görə də hakimiyyət bu mövzuda özünə heç zaman güvənmir. Yeganə çıxış yolu ölkədə nüfuz sahibi olan hər kəsi hansısa yolla zərərsizləşdirməkdir. Pul təklifi, həbs, öldürülmə bu yollardan ən geniş yayılanıdır. Hakimiyyətin bu fobiyası o qədər genişdir ki, son illərdə Gürcüstan vətəndaşı olan, etnik azərbaycanlılar arasında nüfuz sahibi olan dissidentlərə, Azərbaycandan kənarda yaşayan mühacirlərə belə güzəştə getmək istəmir.

Mehman Hüseynovun da ən təhlükəli tərəfi onun ölkədə populyar olmasıdır. Onun öz işini peşəkar görüb-görməməsi əhəmiyyətli deyil. Hakimiyyətdən ötrü yeganə maraqlı və qorxunc tərəf kütləvi təsirin kritik məqamda onlara qarşı çevrilə bilmə ehtimalıdır. Buna görə də, Mehman Hüseynov hətta meyxanaçı olub etirazını meyxana ilə bildirsəydi belə nüfuz sahibi olduğu üçün həbs olunacaqdı.

Həbslərin miqyası genişlənəcək?

Mehman Hüseynov məsələsi yeganə deyil. Prezident köməkçisi Əli Həsənov "Facebook" hesabında xaricdə yaşayan videoblogerlərlə bağlı status yazıb və onların qanun qarşısında cavab verməli olduğunu bildirib: "Onların etdikləri yalnız xarici anti-Azərbaycan qüvvələrin pullarını yumaq, üzərlərinə götürdükləri çirkli öhdəlikləri yerinə yetirməkdir və bu artıq heç kimə sirr deyil. Buna görə də əminəm ki, xarici ölkələrdə gizlənərək mənim xalqıma, dövlətimə, ölkə başçısına və onun ailəsinə, məmur və ziyalılarmıza, tanınmış ictimaiyyət nümayəndələrinə qarşı çirkab yağdıran Qurban Məmmədov, Elşad Abdullayev, İsa Sadıqov, Azər Kazımzadə, Orduxan Temirxan, Tural Sadıqlı, Məhəmməd Mirzəli və digər bu kimiləri qanun qarşısında cavab verməlidirlər". - deyə Həsənov ittiham edib.

Lakin onun ittiham etdiyi şəxslərin heç də hamsı haqqında məhkəmə qərarı yoxdur, yaxud da məhkəmə qərarı olanların ittihamı Əli Həsənovun mövqeyi ilə uzlaşmır. İttihamı edən də sadə bir şəxs deyil. Yəni Prezident köməçisinin məhkəmə qərarı olmadan birbaşa bu şəkildə ittihamı məsələnin hüquqi yox, siyasi olduğunu göstərir. Elə bu hadisədən sonra ölkədən çıxışına qadağa qoyulan Xədicə İsmayıl da həbs oluna biləcəyinin siqnalını vermişdi. Ona qarşı vergidən yayınma ittihamları irəli sürülmüşdü. Lakin bu ittihamlar da birmənalı deyil. Vəkilləri qeyri-kommersiya orqanı olan Azadlıq Radiosuna görə vergi nəzərdə tutulmasını qanunsuz sayır, bunun X. İsmayılova ilə əlaqələndirilməsini isə məntqisiz hesab edirlər. Həmçinin criminal.az saytının baş redaktoru Anar Məmmədovu da həbs təhlükəsi gözləyir. Ona qarşı cinayət işi başlanılıb. Eyni zamanda bir neçə fəal da son zamanlar onlara edilən təzyiqlər barədə məlumatlar verir.

Əli Həsənovun "facebook" statusunda qeyd etdiyi videoblogerlərin siyahısına baxarkən onların hər birinin internet resursuna sahib olduğunu, kütlədə rəy yarada bildiyini görürük. Xədicə İsmayıl isə uzun müddətdir ki, hakimiyyətin korrupsiya əməllərini faktlarla ortaya qoyub. Anar Məmmədovun baş redaktoru olduğu criminal.az saytı da Azərbaycanda oxunan saytlardandır. Lakin A. Məmmədovun sıxışdırılması daha çox Gəncə hadisələri kimi olayları işıqlandıran digər mətbuat orqanları üçün "dərs" kimi görünür. Sanki mediaya deməyə çalışırlar ki, bir daha belə bir şey olarsa, getməyin, çəkməyin, yazmayın!

Digərlərinin fəaliyyəti isə daha çox populyar sosial şəbəkələr olan "youtube" və "facebook" üzərindən aparılır və bu saytların bloklanması hələlik hakimiyyət üçün asan görünmür. Azərbaycanın ən məşhur videoblogeri Mehman Hüseynova açılan cinayət işini də bunlara əlavə etsək, hakimiyyət sosial şəbəkələrdə mövzu və rəy yaradanları fərdi şəkildə cəzalandırmağı üstün tutuğu qənaətinə gələ bilərik.

Bunu hakimiyyətin ona davamlı başağrı yaradan internet resurslarının "müalicəsi"nə başlaması kimi də düşünmək olar. Çünki daha əvvəllər də dəfələrlə Azərbaycan məhkəməsi tərəfindən bir çox jurnalist və videoblogerə qarşı qaldırılmış ittihamlar Avropa Məhkəməsi tərəfindən bəraət qazanıb və həbslər siyasi olaraq qiymətləndirilib. Azərbaycan höküməti isə bir çox hallarda icrasını üzərinə öhdəlik kimi götürdüyü Avropa Məhkəməsinin qərarlarının icrasını gecikdirməklə və ya icra etməməklə həbslərin siyasi olmasına şübhələri daha da artırıb.

İqtisadi səbəblər və Moskvanın xəbərdarlığı ehtimalı

Yeni həbs havasının fonunda ilk olaraq iqtisadi səbəblər dayandığını ehtimal etmək olar. İqtisadi ekspertlərin fikrincə, növbəti il üçün planlaşdırılan dövlət gəlirləri gözləniləndən az olacaq. Bu, neftin yenidən ucuzlaşması ilə bağlıdır. Neftin proqnozlaşdırılan qiyməti Azərbaycan büdcəsi üçün ortalama 60 dollar dəyərində təsdiqlənib. Lakin artıq 2019-cu ilin ortalarında bu qiymətin daha aşağı ola biləcəyi haqda xəbərdarlıqlar var. Qətərin OPEC-dən ayrılması və ABŞ-da neft ixracatının ən yüksək həddə çatmasının qiymətlərə mənfi təsir edəcəyi gözlənilir. Bu isə iqtisadiyyatını neft üzərində qurmuş Azərbaycanın əhalisi üçün daha az gəlir və daha çox sosial problemlər deməkdir. Düşünmək olar ki, hakimiyyət sosial problemlərin yaranacağını anlayır. Buna görə də sosial problemlərin siyasi etiraza çevrilməməsi üçün əhali arasında etiraz havası yaradanları zərərsizləşdirir. Hədəfdə olanlar isə kütləyə təsir imkanlarına malik, internet resusları olan jurnalist və videoblogerlərdir.

İkinci səbəb kimi Moskvanın Bakını Ukraynadakı Maydan hərəkatına oxşar prosesin başlanması ilə qorxutmasını ehtimal etmək olar. Bunu İlham Əliyevin "Rossiya-24" televiziya kanalına verdiyi müsahibənin məzmunundan hiss etmək olur. Əliyev Azərbaycana xarici təzyiqlərin artdığını, təhlükələrdən danışdığı məqamda "mətbuatın propaqandaçı tullantıları" kəlməsini işlədir. "Xarici təzyiqlər" ifadəsi altında Əliyevin Rusiyanı nəzərdə tutması real görünmür. Çünki Əliyevin Rusiyanın televiziya kanalına müsahibəsində Rusiyaya qarşı belə bir tondan istifadə edərək riskə getdiyi inandırıcı deyil. Digər tərəfdən, Türkiyə və İranla da yaxşı əlaqələrə sahib olan İlham Əliyevin onları tənqid edəcəyini gözləmək də sadəlövhlük olar. Söhbət böyük ehtimalla Qərb mediasında yayımlanan araşdırma yazılardan və xaricdə yaşayan videoblogerlərin fəaliyyətindən gedə bilər. Çünki daha əvvəl də Azəraycanın televiziya kanalları və hakimiyyətə yaxın media orqanları videoblogerlər haqda mənfi informasiyalar yayırdı. Prezidentin köməkçisi Əli Həsənovun da İlham Əliyevin müsahibəsindən sonra "facebook" statusunda jurnalist və videoblogerləri hədəfə alması təsadüfi görünmür. Bütün bunlar jurnalist və blogerlərə qarşı həbs və təzyiqlərin gələcəkdə də artacağını gözlənilən edir.